“Kukla sənəti inkişaf etməlidir və biz də bir “ana teatr” olaraq bunun üçün çalışırıq”

“Bizim teatrın təmirindən sonrakı təchizatı sayəsində hər hansı ölkədən nəinki geri olmadığımızı, əksinə, onları qabaqladığımızı görürük”

Layihə çərçivəsində müsahibimiz A.Şaiq adına Azərbaycan Dövlət Kukla Teatrının direktoru Rəşad Əhmədzadədir:

- Ötən il bizim teatrımız üçün çox uğurlu olub. Belə ki, aprel ayında Mərakeşdə keçirilən XII Beynəlxalq Uşaq Teatrları Festivalında iştirak etdik, burada N.Gəncəvinin «Xeyir və Şər» əsəri əsasında hazırlanan tamaşa ilə çıxış etdik və festivalın birinci mükafatına layiq görüldük. May ayında Kazanda keçirilən X Beynəlxalq «Novruz» Festivalında Kamran Şahmərdanın «Ağ və Qara» tamaşası ilə uğurla çıxış etdik. «Ən yaxşı tamaşa» nominasiyasında fərqləndik. Ötən il Həsən Əbluc adına Bədii Qiraət Festivalında teatrımızın aktrisası Cəmilə Allahverdiyeva ikinci mükafata layiq görüldü. Sentyabr ayında teatrımız UNİMA təşkilatına üzv oldu və qurumun Azərbaycanda Milli Mərkəzi yaradıldı. Bunun ardınca, noyabrın 1-dən 5-dək möhtəşəm bir festivalın şahidi olduq. Milli teatrımızın tarixində ilk dəfə olaraq Bakı şəhəri I Beynəlxalq Kukla Teatrları Festivalına ev sahibliyi etdi. 16 ölkədən 23 teatrın iştirak etdiyi festival Azərbaycan teatrının inkişafını, onun ənənələrə söykənən müasir meyillərini və ümumilikdə bu sənətə olan yüksək münasibəti göstərdi. Festival çərçivəsində keçirilən simpoziuma dünyanın aparıcı teatr təşkilatlarının rəhbərləri qatıldılar. Noyabrın 3-də isə UNİMA Azərbaycan Milli Mərkəzinin birinci yığıncağı keçirildi. Bütün bu nailiyyətlər Azərbaycan teatrının uğuru və dövlətin bu sənətə olan qayğı və diqqətinin nəticəsidir. “Azərbaycan teatrı 2009-2019-cu illərdə” Dövlət Proqramına uyğun olaraq həyata keçirilən bu işlər milli teatrımızın inkişafına yönələn tarixi addım hesab olunmalıdır

- Teatrda repertuar necə tənzimlənir?

- Bizim auditoriya əsasən azyaşlılar olsa da, çox tələbkardırlar. Heç kimə sirr deyil ki, uşağı nəyəsə məcbur etmək çox çətindir. O, bizim tamaşaçı zalında əyləşsə belə səhnədə baş verənlər onu cəlb etmədikdə istər-istəməz onda teatra maraq oyanmır. Ona görə də biz - rejissorlar, rəssamlar, aktyorlar balalarımızın gözünü, könlünü oxşayan yeni və maraqlı nümunələri səhnəyə gətirməyə çalışırıq. Ötən il 4 yeni tamaşa təhvil verdik. İnanıram ki, bu il ondan da uğurlu il olacaq. Çünki bu il 6 yeni tamaşa hazırlamışıq. Onlardan üçü dövlət sifarişi ilə hazırlanıb. M.F.Axundzadənin 200 illik yubileyi ilə əlaqədar olaraq «Müsyö Jordan və Dərviş Məstəli şah» əsərini səhnələşdirdik. Aprel ayının 14-də tamaşanın premyerası oldu. Tamaşanın quruluşçu-rejissoru Aleksandr Maksimıçev, quruluşçu-rəssamı Tatyana Melnikova, bəstəkarı isə İqor Roqalyovdur. Onların hər üçü Sankt-Peterburqdan dəvət olunub. Tamaşanın kuklaları da Sankt-Peterburqda hazırlanıb. Bundan əlavə digər bir yeni tamaşamız - teatrın baş rejissoru, Əməkdar incəsənət xadimi Rəhman Əlizadənin müəllifi olduğu «Sindibadın xoşbəxtlik adasına səyahəti» də repertuarımızda öz yerini alacaq.

Artıq 6 beynəlxalq festivaldan dəvət almışıq. Əvvəllər hər hansı festivaldan dəvət gəldikdə araşdırmadan ona qatılmağa can atırdıqsa, indi artıq seçim edirik, bizim üçün aktual və nisbətən daha genişmiqyaslı festivallara getməyə çalışırıq. Digər teatrlarla əlaqələrə gəldikdə isə teatrın, ümumiyyətlə, inkişafı naminə belə yaradıcılıq əlaqələri, mübadilə vacibdir. Bu heç də öz teatr mütəxəssislərimizin işini bəyənməmək anlamına gəlməməlidir. Bu gün teatr dünyadakı mədəni inteqrasiyadan kənarda qala bilməz. Uğurlu inteqrasiya üçün isə müasir prosesləri fəaliyyətində tətbiq etməlidir. Bu da ilk olaraq yaradıcılıqda öz əksini tapmalıdır.

- Hazırda bölgələrdə də dövlət kukla teatrları fəaliyyət göstərir. Yerlərdəki kukla teatrları ilə yaradıcı əlaqələriniz varmı?

- UNİMA Azərbaycan Milli Mərkəzi idarə heyətinin 10 üzvü var ki, onların arasında həmin bölgələrdəki kukla teatrlarının və Dövlət Marionet Teatrının təmsilçiləri də var. Əlaqələrimiz, təbii ki, mövcuddur. Çünki kukla sənəti inkişaf etməlidir və biz də bir “ana teatr” olaraq bunun üçün çalışırıq. Bilirsiniz ki, hələlik Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində kukla teatrı aktyorluğu fakültəsi yoxdur. Azərbaycanın kukla teatrlarında çalışan aktyorların əksəriyyəti bizim teatrın yetirmələridir. Bu missiya daha mütəşəkkil formada davam etməkdədir. Artıq ikinci ildir ki, bizdə teatr studiyası fəaliyyət göstərir. Bu sənətə marağı olan gənclərin toplaşdığı studiyanın müddəti bitdikdən sonra bəhrələndiyimiz hər hansı insanı ştata götürürük və aktyor kimi bizim teatrda fəaliyyətini davam etdirir.

Yerlərdəki kukla teatrları ilə yaradıcılıq mübadiləsi də var. Salyan Dövlət Kukla Teatrında M.F.Axundzadənin yubileyi ilə əlaqədar hazırlanan «Xırs quldurbasan» tamaşasına teatrımızın baş rejissoru R.Əlizadə quruluş verdi. Tamaşanın baş rəssamı isə bizim teatrın baş rəssamı L.Quluzadə idi. Digər teatrlar da belə bir istəkdə olsalar, biz müsbət cavab verməyə hazırıq.

- Teatrın texniki təchizatı ilə bağlı nə deyərdiniz?

- Biz hər hansı bir xarici ölkədə olarkən və ya onların teatrlarını qonaq edərkən inkişafımızın hansı həddə olduğunu aydın görürük. Təsəvvür edin ki, sovetlər dönəmində hər hansı ölkəyə qastrola gedərkən onların teatrlarına, texniki mümkünatına heyran qalırdıq. Artıq bizim teatrın təmirindən sonrakı təchizatı sayəsində hər hansı ölkədən nəinki geri olmadığımızı, əksinə, onları qabaqladığımızı görürük. Hətta Mərakeş festivalında biz texniki məsələlər ucbatından tamaşanın müəyyən detallarını çıxarmalı olduq. Çünki onlarda bizdə olan avadanlıq yox idi.

Yaradıcılq baxımından da inkişaf etdiyimizi, xarici ölkələrdəki kukla teatrlarından heç də geridə olmadığımızı düşünürəm. Özü də bunu məşhur teatr mütəxəssislərinin, tənqidçilərinin xarici festivallarda tamaşalarımıza verdikləri qiymətə, söylədikləri xoş sözlərə əsasən deyirəm. Bizim teatrın ustalığı daim yüksək qiymətləndirilir. Çalışırıq ki, bizə göstərilən qayğı və dəstəyə məsuliyyətlə, işlədiyimizdən də yaxşı göstəricilərlə cavab verək.

Hər bir teatrın repertuar siyasəti var. Hazırda bizim repertuarda 20-yə yaxın tamaşa var və orada əksər klassiklərin əsərləri yer alıb. Elə tamaşalar, nağıllar da var ki, daim bizim repertuardadır. Bilirsiniz, yeni və ya köhnə tələb bir yana, teatrın statusunu müəyyənləşdirən tamaşaçıdır. Əgər tamaşaçı zalda yerini alırsa və baxdığı səhnə əsərindən təsirlənə bilirsə, demək, o teatr qarşısına qoyulan tələbləri tam ödəyir. Mən düşünmürəm ki, bizim kukla teatrı hər hansı cəhətinə görə dünya ölkələri teatrlarından geridə qalır. Amma bununla yanaşı biz bütün yeni texniki vasitələrdən istifadə edərək tam müasir və maraqlı tamaşalar təqdim etməyə çalışırıq.

- Kuklaların istehsalı ilə bağlı vəziyyət nə yerdədir?

- Kukla teatrında istehsal olunan kuklalar başqalarından, təbii ki, öz mexanikasına görə fərqlənir. Ümumilikdə kuklaların hazırlanma prosesi hər yerdə eynidir. Sadəcə olaraq çox şey o nümunələri hazırlayan mexanikin, konstruktorun fantaziyasından asılıdır. Mən deməzdim ki, xaricdə hazırlanan kuklalar bizimkilərdən yaxşı və ya pisdir. Bizim özümüzdə də peşəkarların çalışdığı emalatxana, butafor sexi fəaliyyət göstərir ki, onların yaradıcılığı göz qabağındadır. Sadəcə olaraq biz başqa kukla sənəti mütəxəssislərinin də işlərini görmək, göstərmək istəyirik. Bu mübadilə istənilən formada lazımdır.

- Azyaşlı tamaşaçıların teatra münasibətində dəyişiklik görürsünüzmü?

- Kukla teatrında tamaşa hazırlamaq bəlkə də bütün teatrlardan çətindir. Çünki bizim tamaşanı həm uşaq, həm də onu tamaşaya gətirən valideyni bəyənməlidir. Uşaqların bəyənməyinə heç bir şübhəmiz olmur, bunu balacaların həvəslə tamaşalara gəlməsində, onu sonadək izləməsində görürük. Sadəcə, bəzən valideynlərin xoşuna gəlməyən məqamlar olur ki, onda da uşaqları onların tamaşaçı marağını yönləndirməyə çalışırlar. Mahiyyət etibarilə baxdıqda tamaşa normaldırsa, uşaq onu bəyənir. Heç bir uşağa nəyisə zorla bəyəndirmək, təbii ki, mümkün deyil.

Nigar

Palitra.-2012.-6 iyun.-S.12.