“Doktorantura təhsilinin standartları hazırlanır”

Xəbər verildiyi kimi, az öncə doktoranturaya sənəd qəbulu yekunlaşdı. Bu ay artıq doktoranturaya qəbul imtahanları keçiriləcək. Artıq ikinci ildir ki, doktoranturaya bu üsulla qəbul aparılır. Bu sahədə hansı məsələlər aktualdır? Doktoranturaya qəbul məsələləri ilə bağlı olaraq müsahibimiz Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının birinci vitse-prezidenti, akademik Arif Həşimovdur.

- Arif müəllim, doktoranturaya qəbul qaydaları ilə bağlı hansı fikirləriniz var? Artıq ikinci ildir ki, bu qaydalar əsasında doktoranturaya qəbul aparılır. Bu qaydalarda hansısa dəyişikliklərə ehtiyac yaranıbmı?

- Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin qaydalarına uyğun olaraq doktoranturaya qəbul aparılır. Bu təsdiq olunmuş qəbul qaydaları elədir ki, onlar bir-iki ilin içərisində yeniləşə bilməz. Bu qaydalarda dəyişikliklər etmək üçün müəyyən zərurət lazımdır ki, faktlar toplansın, analiz edilsin və bilinsin ki, nələrdə dəyişikliklər etməyə ehtiyac var. Əgər zərurət yoxdursa, dəyişikliklər etməyin də heç bir mənası yoxdur. Əslində elə-belə, hesabat naminə yox, inkişaf naminə dəyişikliklər etməyə lüzum olmalıdır. Hazırda isə doktortanturaya qəbul qaydaları normal səviyyədədir və qəbul mükəmməl təşkil oluinub. Müəyyən dövr keçdikdən sonra isə görə biləcəyik ki, zamana uyğun olaraq bu qaydalarda hansı dəyişikliklər edilməlidir. Bundan sonra müəyyən təklifləri dövlət qarşısında qaldırmaq olar. Amma indi isə məncə, doktoranturaya qəbul qaydalarında hər hansı dəyişikliklər etməyə ehtiyac yoxdur. Hazırda isə ümumiyyətlə, doktorantura təhsilinin standartları hazırlanır. Təhsilin standartları akademiyanın iştirakı ilə Təhsil Nazirliyi tərəfindən hazırlanır. Bu standartlar bir neçə müzakirə mərhələsindən keçib. Bu standartlar tam təsdiq ediləndən və tətbiq edləndən sonra doktorantura təhsilinin səviyyəsi bir az da artacaq. Bu isə öz növbəsində doktorantura təhsili sahəsində olan boşluqları tam aradan qaldırmağa imkan verəcək. Bütün bu standartlarda xüsusilə gənc tədqiqatçıların, alimlərin elmi laboratoriyalarda öz profillərinə uyğun olaraq tədqiqat aparmalarının, biliklərə yiyələnmələrinin mexanizmlərinin təkmilləşdirilməsi nəzərdə tutulub. Bütün bunlar reallaşdırılsa, gənclər daha mükəmməl və yüksək səviyyədə elmə yiyələnə, praktik baxımdan təkmilləşə biləcəklər. Hər bir elmi-tədqiqat aparan gənc bilir ki, öz işi ilə bağlı yeganə qarşıya qoyulan məqsəd vaxtında, mükəmməl və düzgün elmi araşdırma aparmaqdır. Beləliklə, yeni təhsil standartları gənclərin elmə daha həvəslə bağlanmalarını təmin etməyə hesablanıb.

- Bu il doktoranturaya qəbulda əyani və qiyabi yerlərin nisbəti necədir?

-Biz həmişə çalışırıq ki, elmi-tədqiqat institutlarının verdikləri sifarişlər əsasında bu barədə olan nisbəti tənzimləyək. Biz əvvəlcədən əyani və qiyabi yerlərə müvafiq plan yerlərini müəyyənləşdiririk. Yəni bu plan əvvəlcədən təşkilatlardan götürülür və onların sifarişlərinə əsasən də tərtib olunur. Burada əslində əyani-qiyabi nisbətinin vacib hesab edilməsinin elə bir önəmi yoxdur. Çünki elələri olur ki, əvvəl əyani qəbul olunur, sonra işə düzəldiyi üçün qiyabi sistemə keçməyə məcbur olur. Əyanidən qiyabiyə keçməkdə problem yoxdur. Əsas problem qiyabidən əyaniyə keçməkdədir. Amma doktoranturada təhsil forması məsələlərini eyni zamanda elmi təşkilatların özləri də bir qədər tənzimləməlidirlər. Fərqi yoxdur ki, təhsil əyani, ya da qiyabi olsun. Əsas odur ki, elmi təşkilatlarda iş elə qurulmalıdır ki, həm doktorant, həm də elmi rəhbər öz fəaliyyətini normal qursun. Təhsil formasından və başqa fəaliyyətdən asılı olmayaraq onlar tədqiqat işi aparmalıdır. Ona görə də burada əsas məsələ əyani və ya qiyabi təhsil almaq yox, tədqiqat aparılmasını təşkil etmək və tədqiqat aparmağa nail olmaqdır. O da sirr deyil ki, doktorantların bəziləri təqaüdə görə və yaxud hansısa səbəblərdən qiyabiyə keçməli olurlar, ya da qız doktorantlardan ailə quranları olur, onlar buna uyğun olaraq məzuniyyətə çıxır, yaxud təhsil formasını dəyişir. Bu cür məsələlər baş verir və buna uyğun tənzimləmələr aparılır.

- Arif müəllim, xəbər verildiyinə görə, bu il də doktoranturada ödənişli yerlər nəzərdə tutulmayıb...

-Bu məsələyə bir qədər açıqlıq gətirmək istəyirəm. AMEA sistemində həm fəlsəfə, həm elmlər doktoru səviyyəsində Azərbaycan vətəndaşları üçün ödənişli təhsil elan etməmişik. Amma xarici vətəndaşlar üçün bu pillələrdə təhsil ödənişlidir. Amma bu o demək deyil ki, Azərbaycan vətəndaşları üçün ödənişli doktorantura təhsili olmayacaq. Ötən il və bu il bizim Azərbaycan vətəndaşları üçün ödənişli doktorantura təhsili elan etməməyimizin səbəbi odur ki, biz hələ dövlətdən razılaşdırılmış ödənişli təhsil xərcləri hesabını əldə edə bilməmişik. Bu, əldə edildikdən sonra yəqin ki, akademiya sistemində də ödənlişli doktorantura təhsili tətbiq ediləcək.

İlkin AĞAYEV

Palitra.- 2012.- 10 oktyabr.- S.5.