İzmir və Egedə gördüklərimiz, yaşadıqlarımız...

(IV yazı)

Egenin hər sahili boyunca gözəl zeytun iyi gəlir. Zeytun ağaclarından gələn bu xoş qoxu yod qoxusuyla birləşdiyi üçün özəl bir iy əmələ gətirir. Bu bölgədə, xüsusilə də Foça kimi yerlərdə ənənəvi kənd təsərrüfatı çalışmalarında əsas yerlərdən birini tutan zeytunçuluq və zeytun yağı istehsalı dövlətin dəstəyi ilə getdikcə daha da genişlənməkdədir.

Ümumiyyətlə isə Ege bölgəsi həm də sitrus bitkilərinin, məsələn, naringi, portağal və sairin becərilməsi ilə də məşhurdur. Həmçinin burada baş çəkdiyimiz bir yerdə böyük bir sahədə müxtəlif ekzotik ağacların, palma növlərinin dibçəklərdə bəslənərək satılmaq üçün hazırlandığını gördük. Qeyd edək ki, bu işə olduqca böyük məsuliyyət və zəhmət sərf edilmişdi. Biz bu ağacların arası ilə maşınla gedərkən sanki ən müxtəlif ağac və bitki növlərinin olduğu cənnətin hansısa bir guşəsində olduğumuzu hiss edirdik... Foça Ege bölgəsində çox əlamətdar mövqeyə malikdir. Qeyd edilir ki, tarixdə Avropa şərabla ilk dəfə Foça vasitəsilə tanış olub. Antik dövrdə Cizvitlər tərəfindən çox bərəkətli olan Foça bağlarındakı üzümdən əldə edilən şərablar vasitəsilə Avropa ilk dəfə şərab dadmağa nail olub. Qədimdən bərəkətinə, dadına görə böyük bir məşhurluğa sahib olan Foça bağlarında yetişdirilən və Foçanın tarixi-ənənəvi şərablıq üzüm növü olan “Foça qarası” qısa bir keçmişə qədər becərilməmə və tükənmə dərəcəsinə gəlibmiş. Yaxın keçmişdə Foça və ətrafında yox olmağa başlayan bağçılıq, bu gün yenidən və böyük bir coşqu ilə canlanmağa başlamış, “Foça qarası”nın yenidən ticari məqsədlərlə becərilməsinə start verilib.

Qeyd edilənlərdən başqa Foça gözəl bir dəniz sahili və özünəməxsus fauna və floraya malikdir. Burada nəsli tükənməkdə olan və son zamanlarda qorunmağa başlamış Akdəniz(Aralıq dənizi) fokları(Foça adını buradan götürüb), yəni bizdəki suitilərə bənzər varlıqlar da yaşayır...Foçanın tarixi və turistik zənginliklərini tanıtmaq üçün yerli və yabançı qonaqların qatıldığı ənənəvi beynəlxalq Foça festivalları keçirilir. Bu festivallarda tarix, biomüxtəliflik, balıqçılıq və kənd təsərrüfatı tanıdılır. Foçada bu gün Afina məbədi, arxaik dönəmə aid şəhər divarları, qədim Fokaya şəhərinin quruluşuna aid yerlər, miladdan öncə 546-cı ildə Əhəməni şahı Kiros tərəfindən tikdirilmiş Pers(fars) məzar yeri və yaxud sərdabəsi də var. Bu yer 2000-2001-ci illərdə Foçadan 7 kilometr uzaqlıqda tapılıb. Bu sərdabə yerinin indi İranda olan nümunələrinin prototipi olduğu bildirilir. Çünki bu sərdabə İrandakılardan daha qədimdir. Həmçinin Foçada Anadolunun ən qədim teatrının qalıqları var...

Həmçinin burada Osmanlı məzarlığı, Beçqapılar qalası, yel dəyirmanları, daş evlər və sair tarixi abidələr mövcuddur...

Foçada gerçəkləşdirdiyimiz gəmi ilə gözəl dəniz gəzintisinin isə ayrıca yeri vardı...

Getdiyimiz yerlərdən biri də füsunkar gözəlliyi və gözəl dəniz çimərlikləri ilə turistləri valeh edən Çeşmə oldu. Çeşmə Türkiyənin və Ege bölgəsinin ən tanınmış və məşhur turistik məkanlarından biridir. Bura gözəl təbii şəraiti və turistlərə göstərilən yüksək xidmətləri ilə fərqlənir. Çeşmə çimərliklərində Ege dənizinin çox şəffaf və təmiz suyu bizim çimərliklərlə müqayisəyəgəlməzdir. Dənizin suyu burada o qədər təmizdir ki, hətta çox dərin və boy çatmayan yerlərdə belə dənizin dibi tamamilə görünür. Ona görə də dənizdə batmaqdan qorxmursan, çünki ayaqlarının altını şəffaf bir şəkildə görə bilirsən...

Həmçinin Çeşmədə xidmət göstərən yüksək standartlı otellər də dincəlmək baxımından çox əlverişlidir. Məsələn, burada olan “Sisus” butik otelində olduq. Butik otellərdə verilən yeməklər və göstərilən xidmətlər məlum olduğu kimi, hər bir məhəlli yerin öz məhsulllarından istifadə olunmaqla sırf onların ənənələrinə əsasən ərsəyə gətirilir. Xidmət göstərən və yemək hazırlayan mütəxəssislər də hər hansı məhəlli yerin mənsubları olmalıdırlar. Bu oteldə də biz butik olmanın bütün özəlliklərinin və orijinallığın şahidi olduq...

Bundan başqa Səfərihisarda da olduq və burada da gözəl dəniz sahili, dəniz restoranları və gözəl tarixi yerlər əlamətdar olmaları ilə yadda qaldı... Həmçinin səfərimiz müddətində Nazarköy adlı kiçik bir dağətəyi kəndə baş çəkdik. Buranın 350 nəfərlik əhalisi demək olar ki, sırf müxtəlif çeşidli gözmuncuqları düzəldib satmaqla ixtisaslaşıb. Gözmuncuqlarının istehsal prosesi ilə də tanış olduq. Onu da qeyd edək ki, bizdə olduğu kimi, Türkiyədə də göy rəngli gözmuncuqları bədnəzərdən qorunmaq üçün kütləvi səviyyədə istifadə edilir. Eləcə də turistlər üçün Nazarköy bu baxımdan da olduqca maraqlıdır. Odur ki, burada da çoxlu turistlərin olduğunu müşahidə etdik...Bundan başqa, Şirincə köyü deyilən daha bir dağ kəndinə baş çəkdik. Bu kənd də öz maraqlı və ekzotik məhsullar istehsalı ilə çox fərqlənir. Kənddə müxtəlif növ meyvələrdən çəkilmiş şərablar, sabun istehsalı, həmçinin müxtəlif cür rahatülhülqum və sairin stehsalının şahidi olduq. Kəndin öz məhsullarını satmaq, eləcə də ticarət üçün çox gözəl bir bazarı da var...

Onu da qeyd edək ki, gəzdiyimiz kəndlərdə və ən ucqar yerlərdə belə, yolların çox rahat və təmiz olduğu, maşınla gedilə bilmək üçün əlverişliliyi diqqət çəkirdi. Hətta ən ucqar dağ kəndində belə, asfalt örtüyü olmasa da, hər bir evə qədər olan yollara və həyətlərin içinə belə səliqə ilə daş döşənib. Bəzi yerlərdə yerin üstü təbiətən hamar daşlıdır...Onu da qısaca qeyd edək ki, İzmir və Ege bölgəsinin mətbəxi ənənəvi türk mətbəxinə aid olsa da, bir qədər fərqlənir. Belə ki, burada kababın müxtəlif növlərindən daha çox, çeşidli tərəvəz yeməkləri, eləcə də dəniz məhsullarından hazırlanan yeməklər hazırlanır. Beləliklə, İzmirin özü kimi, yeməkləri də Türkiyədə yaxşı mənada çox fərqlənir... O da qeyd edilməlidir ki, balıqçılıq, balıq və digər dəniz məhsulları bölgənin həyatında və iqtisadiyyatında əsas yerlərdən birini tutur. Xüsusilə qeyd edilməli olan daha bir məqam isə ən ucqar kənd sakininin belə, turistlərlə peşəkar davranışı və ən ucqar kənd kafesinin belə peşəkar səviyyədə və yüksək xidmət göstərmək bacarığı idi. Turizm baxımından biz xüsusilə bu məqamdan çoxlu örnək götürməliyik...

Sonda qeyd edək ki, Azərbaycandan olan jurnalist qrupu səfərin sonuncu günündə Petkim şirkətini də ziyarət etdi. Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti (ARDNŞ) Türkiyə və Petkimin investisiya layihələri haqqında ətraflı məlumat aldıq. Azərbaycanlı jurnalistlərlə keçirilən görüşdə Petkim şirkətinin baş direktoru Hayati Öztürk, şirkət rəhbərinin müşaviri, professor Füzuli Nəsirov, İnsan qaynaqları şöbəsinin əməkdaşı Raqif Fərəcov, mətbuat üzrə əlaqələndirici Serkan Aksüyek iştirak edirdi. Jurnalistlərə məlumat verən Hayati Öztürk, SOCAR-ın «Bir millət, iki dövlət» ideyasını iki ölkənin milli maraqlarına xidmət edən sərmayələrlə gerçəkləşdirdiyini bildirdi. İzmirlə Bakının 1994-cü ildən qardaş şəhər olduğunu xatırladan H.Öztürk SOCAR-ın Petkim yarımadasında və Trans Anadolu Təbii qaz Boru Xətti Layihəsinə (TANAP) birlikdə 17 milyard dollar investisiya yatıracağını vurğuladı: «Bu mənada SOCAR Türkiyənin ən böyük birbaşa investor şirkətidir. Bu investisiya 3 mərhələdə yatırılacaq. Bu sərmayənin 9 milyard dolları Türkiyədəki Petkim yarımadasındakı zavodun tikintisinə, 1 milyardı isə oradakı enerji stansiyasının inşa edilməsinə, 300 milyon dolları yarımadadakı yük limanının tikintisinə, yerdə qalanı isə TANAP layihəsinə sərf olunacaq. Hazırda Petkim yarımadasında görülən işlərin 20 faizi başa çatıb. 2015-ci ildə SOCAR Petkim Türkiyənin ən böyük üç şirkətindən biri olacaq. Petkim yarımadasında tikilən zavodun ümumi gücü 10 milyon ton neft və neft məhsulları tutumuna malik olacaq. Bir məsələni də vurğulayım ki, «Petkim Petrokimya Holdinq" plastik qablar, parçalar, PVX, yuyucu vasitələr istehsal edir. Holdinq Türkiyədə bu cür məhsullar istehsal edən yeganə şirkətdir. Şirkət istehsal etdiyi məhsulların dörddə birini ixrac edir». Sonra isə jurnalistlər şirkətin ərazisini gəzib, istehsal şəraiti ilə tanış oldular.

İzmir səfərimiz beləcə xoş xatirələr və nikbin təəssüratların qalması ilə yekunlaşdı...

İlkin AĞAYEV

Palitra.- 2012.- 25 sentyabr.- S.6.