Mədəniyyət yoldan başlanır

Deyirlər ki, mədəniyyət yoldan başlanır. Bu dəfə layihə çərçivəsində konkret olaraq yolda hərəkət edən sürücülərdən danışacağıq. Məlum olduğu kimi, Azərbaycan mədəniyyətinin bütün çalarları ilə dünyanın diqqətini cəlb etməkdədir. Ölkədə mədəniyyətin inkişafı ilə bağlı olaraq kompleks tədbirlər həyata keçirilir. Ölkəmiz müasir infrastrukturun qurulması, şəhərsalma, bu sahədə yeni innovasiyaların tətbiqi baxımından da gələn əcnəbiləri heyrətləndirməkdədir. Amma bu sırada əcnəbilərin təəssüratlarının tamamlanması üçün yol, daha doğrusu, sürücü mədəniyyətinin yüksəldilməsinə də ciddi ehtiyac var.

Mövzu ilə bağlı olaraq suallarımızı sosioloq, “Aktual” Sorğu Mərkəzinin rəhbəri Əbülfəz Süleymanlı cavablandırır:

- Azərbaycanda, Bakıda aparılan təmir quruculuq işləri fonunda sürücülərin mədəniyyətini yüksəldilməsi olduqca önəm kəsb edir. Bu barədə nöqsanların olması təbii ki, düşündürücüdür. Azərbaycan hazırda bir mədəniyyət ocağı kimi dünya ölkələri vətəndaşlarının, turistlərin, əcnəbilərin daimi olaraq ziyarət etdiyi, axın etdiyi bir məkana çevrilib. Belə bir şəraitdə əlbəttə ki, onlar şəhərin taksi, marşrut xidmətlərindən, müxtəlif növ nəqliyyatlardan istifadə edirlər. Bu isə bir daha göstərir ki, sürücü mədəniyyətini yüksəldilməsinə ciddi ehtiyac var. Çünki hazırlıqlı olmayan və adekvat münasibət sərgiləyə bilməyən hər hansı bir sürücü əcnəbilərdə ölkəmiz, onun mədəniyyəti haqqında yanlış fikirlər oyada bilər. Bu baxımdan hazırda sürücülərin bir çoxunun hazırlıqlı olduğunu demək düzgün olmazdı. İstər nəqliyyat vasitəsinin idarə olunması, istərsə də sürücü-sərnişin münasibətləri baxımından davranış və mədəniyyət səviyyəsini yüksəltmək lazımdır.

- Bunun üçün hansı tədbirləri həyata keçirmək lazımdır?

- Düşünürəm ki, ictimai nəqliyyat vasitələrindən birinci başlamaq lazımdır. Bunun üçün müvafiq strukturlar sürücü seçərkən onun sürücülük qabiliyyətinə, bacarığına ciddi diqqət yetirməlidir. Yəni ictimai nəqliyyatı normal idarə edə biləcək səviyyədə olan sürücülərin seçilməsi günün tələbidir. Birinci olaraq onların sürücülük vəsiqəsinin müvafiq kateqoriyaya uyğun olması, bu kateqoriyaya aid real sürücü vərdişlərinə maliklik əsas götürülməlidir. Digər tərəfdən bu sürücülərin ünsiyyət, rəftar mədəniyyətinin müxtəlif üsullarla yoxlanılması da əsasdır. Çünki ictimai nəqliyyat vasitəsi fərdi nəqliyyat vasitəsindən bir çox parametrlərinə görə fərqlənir. İlk növbədə ona görə ki, ictimai nəqliyyatın ictimai məsuliyyəti daha çoxdur. Həm də ictimai nəqliyyatın ictimai funksiyası mühümdür. Bütün bu göstəricilər sürücülərin seçilməsində nəzərə alınmalıdır. Heç bir idarəçilik və davranış qabiliyyətinə malik olmayan insanları yoxlamadan keçirmədən sürücü təyin etmək yanlışlıq olardı. Bu, mədəniyyət aspektindən əlavə, ictimai asayiş və təhlükəsizliyə də uyğun deyil. Bu cür sürücülər hərtərəfli yoxlanılmalıdır. Bir çox hallarda bu sürücülərdən bir neçəsi ilə qarşılaşanda onların əslində hansısa əkin-biçin maşınından yenicə düşdüyünün şahidi olursan. Belə insanlar birdən-birə şəhər mühiti və ictimai nəqliyyatla qarşılaşanda təbii ki, müəyyən uyğunsuzluqlar da yaranır. Bundan başqa sürücü mədəniyyətinin artırılması üçün sürücülərin yol hərəkəti və dəyişikliklər, yeniliklər barədə daim məlumatlandırmaq, onlara ünsiyyət mədəniyyətini yüksəltmək üçün mütəmadi treninqlər keçirmək lazımdır. Çox vaxt eşidirik ki, sürücülər hansısa treninqlərə cəlb olunurlar, onlara bu və ya digər məqamlarla bağlı təlimlər keçirilir. Amma ümumilikdə biz bu təlimlərin geniş miqyaslı effektini, təlimlərdən sonrakı dəyişikliklər və nəticələri müşahidə edə bilmirik. Çünki bütün qadağalara baxmayaraq sürücülər arasında hələ də sərnişinlərlə kobud davranan, yüksək sürətlə avtobusu idarə edənlər çoxdur. Özüm dəfələrlə bunun şahidi olmuşam. Görünür, bu cür təlimlərin keyfiyyətini və daha geniş miqyas almasını təmin etmək lazımdır. Bu cür treninqləri formal olaraq keçirmək heç bir effekt verməz. Onu da qeyd edim ki, bəzi hallarda sürücülərin bütün gün boyunca sükan arxasında oturması, həddindən çox maşını idarə etməsi də onların əhval-ruhiyyəsinə mənfi təsir göstərir. Belə olduqda istər-istəməz sürücülərin bir insan kimi əsəblərinin gərginləşməsi halları olur ki, bu da ünsiyyət mədəniyyətinin aşağı düşməsinə səbəb ola bilər. Bu baxımdan sürücülərin normal iş rejimi və iş qrafiki təmin olunmalıdır. Çünki elə sürücülər var ki, onlar sutkanın 16 saatını ictimai nəqliyyat vasitəsini idarə etdiklərini deyirlər. Bu baxımdan mütləq və mütləq onların iş rejimi nəzarət altında olmalıdır. Bu məqama da xüsusi diqqət yetirmək lazımdır. Əslində imkan vermək omaz ki, bir sürücü 6-7 saatdan artıq sükan arxasında otursun. Daha artıq oturanda çox ola bilər ki, sürücünün əsəbləri korlansın və idarəetmə, ünsiyyət səviyyəsi aşağı düşsün. Bu isə həm mədəniyyət, həm də təhlükəsizlik baxımından qətiyyən əlverişli deyil.

- Bu məsələdə daha hansı tədbirlərin həyata keçirilməsinə ehtiyac var?

- Bu məsələdə daha bir məqam ictimai nəqliyyat vasitələri ilə bağlı ictimai nəzarətin gücləndirilməsi tədbirləridir. İctimai nəqliyyat vasitələri üzərində ictimaiyyətin nəzarəti çox zəifdir. Elə etmək lazımdır ki, sərnişinlərin, vətəndaşların avtobusların hərəkətinə, ümumiyyətlə, sürücülərin davranışlarına nəzarəti gücləndirilsin. Bəzən, avtobuslarda qeyd olunur ki, sürücü təhlükəli sürərsə, filan nömrəyə zəng edin. Bu, yaxşı haldır. Bu cür qeydlərin sırasına “Sürücü sərnişinlərlə kobud davranarsa” ifadəsi də əlavə edilməlidir. Eləcə də bu cür məsələlərlə bağlı telefonlar, “qaynar xətt” effektiv şəkildə işləməlidir. Sərnişinlərin şikayətlərinə dərhal reaksiya verilməli və bunlarla bağlı yerindəcə tədbir görülməlidir. Halbuki bir çox hallarda bəzi xuliqan sürücülərin davranışları ilə bağlı şikayətlərin heç bir effekti olmadığını müşahidə etməkdəyik. Hətta özüm dəfələrlə bunun şahidi olmuşam. Belə ki, hər hansı bir kobud sürücü ilə bağlı olaraq marşrutun sonuncu dayanacağına qədər getmişəm və dispeçerlərlə söhbət etmişəm, sürücünün davranışları ilə bağlı fikirlərimi bildirmişəm. Bütün təfərrüatı və bu davranışların təsadüfi olmadığını, sırf sürücünün təqsirkar olduğunu izah etmişəm. Amma nəticədə dispeçerin bu məsələyə reaksiya verəcək halda olmadığı mənə əyan olub. Eləcə də bununla bağlı hər hansı tədbir görülməyib, əncam çəkilməyib. Bütün bunlar bir daha göstərir ki, sürücü mədəniyyətinin yüksəldilməsi və ictimai nəqliyyat vasitələrində təhlükəsizliyin təmin edilməsi işinə ciddi yanaşmaq, bunun üçün qeyd edilən tədbirləri effektiv həyata keçirmək lazımdır. Hazırkı ərəfədə, əcnəbilərin Azərbaycana axınının çoxaldığı, ölkəmizin dünya mədəniyyətinin mərkəzlərindən birinə çevrildiyi bir şəraitdə bu kimi çatışmazlıqların aradan qaldırılması olduqca məqsədəuyğun olardı.

İlkin AĞAYEV

Palitra.- 2012.- 18 yanvar.- S.12.