“Teatrlar əyləncədən daha çox maarifləndirici missiyanı yerinə yetirməlidir”

“Naxçıvan teatrı yarandığı gündən bəri tamaşaçıları öz arxasınca aparmağa çalışıb, bizim repertuar siyasətimiz də bu istiqamətdə qurulub”

Layihə çərçivəsində müsahibimiz Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrının direktoru, Xalq artisti Kamran Quliyevdir:

-İlk dəfə 1883-cü ildə Mirzə Fətəli Axundovun “Müsyö Jordan və Dərviş Məstəli şah cadükün” əsərinin Hacı Nəcəf Zeynalovun evində tamaşaya qoyulması ilə Azərbaycan teatrının bir qolu olan Naxçıvan teatrının əsası qoyulub. Tamaşanı isə Eynəli bəy Sultanovun rəhbərliyi ilə mütərəqqi Naxçıvan ziyalılarının yaratdığı “Müsəlman incəsənəti və dram cəmiyyəti” səhnələşdirmişdi. Ardınca M.F.Axundovun “Molla İbrahimxəlil kimyagər”, “Lənkəran xanının vəziri”, “Hacı Qara” komediyaları, N.Vəzirovun “Müsibəti-Fəxrəddin”, Ə.Haqverdiyevin “Dağılan tifaq”, N.Nərimanovun “Nadir şah” və s. əsərlərinin səhnə versiyaları təqdim olunub. 1922-ci ildə isə teatra Dövlət Musiqili Dram Teatrı statusu verilib. Bu teatrda istedadlı aktyor və rejissorların bir neçə nəsli yetişib. 1965-ci ildə isə teatra Cəlil Məmmədquluzadənin adı verilir və bununla teatr bir az çiçəklənir. Ötən illər ərzində teatr dramatik əsərlər, komediya janrında olan tamaşalar, eyni zamanda musiqili komediyalar, operettalar, operalar tamaşaya qoyub. O dövrdə də Naxçıvan teatrının qastrol siyahısı çox zəngin idi. Teatr Dağıstanda, Gürcüstanda, Bakı şəhərində öz tamaşalarıyla çıxış edib. 70-cb illərdə teatrımız daha da genişlənməyə başladı, uğurlarının sayı artdı. Naxçıvan teatrında rejissor Vaqif Əsədovun hazırladığı Sofokelın “Elektra” tamaşası o zaman Mərkəzi Televiziya ilə nümayiş olunmuşdu. Bu hadisə Azərbaycan teatrları arasında ilk Naxçıvan teatrında baş verib.

- Qastrol səfərləri ilə bağlı nə deyərdiniz?

- Müstəqillik illərində isə teatr artıq beynəlxalq festivallarda çıxış etməyə başladı. Bizim bir çox ölkələrə dəvətlərimiz olub. Türkiyənin müxtəlif şəhərlərində keçirilən festivallarda iştirak etmişik. İranda dəfələrlə səfərdə olmuşuq. Son səfərlərimizdən 2007-ci ildə Dənizlidə keçirilən Teatr festivalı, 2012-ci ildə Tartus şəhərində keçirilən Türk dünyası teatr günlərində iştirakımızı qeyd edə bilərəm. Digər səfərlərdən fərqlənən bir səfər də TÜRKSOY-un təşkilatçılığı ilə baş tutub. Səfər çərçivəsində Ankarada oynadığımız tamaşa azərbaycanlılar, orada təhsil alan azərbaycanlı tələbələr tərəfindən maraqla qarşılanıb. Qastrol səfərləri teatr kollektivləri üçün önəmli olan amillərdəndir. Ona görə ki kollektiv yeni auditoriya qarşısına çıxır, səfərdə olduğu bölgədə yaşayan sənətkarlarla fikir mübadiləsi aparmaq imkanı əldə edir, özünə, işinə kənar gözlə baxa bilir. Teatrımız ölkəmizin bir çox bölgələrində qastrol səfərlərində olub. Sonuncu dəfə Gəncə, Qazax, Şəmkir və Gədəbəydə olduq. Bu il teatrımız 130 yaşını qeyd edəcək. İl başlayandan biz də yubiley tədbirlərimizə start vermişik. Silsilə tədbirlər çərçivəsində muxtar respublika ərazisindəki 7 rayonda həm teatrın tarixi ilə bağlı görüşlər keçirəcək, həm də tamaşalarımızı nümayiş etdirəcəyik. Naxçıvan televiziyasında teatrın tarixinə, ayrı-ayrı sənətkarların yaradıcılığına həsr edilmiş silsilə verilişlər hazırlanır.

- Teatrın repertuarında hansı tamaşalar yer alır?

- Teatr tarixən həm romantik, həm də realist istiqamətdə inkişaf edib. Teatrın repertuarında dünya və Azərbaycan klassiklərinin əsərləri, müasir dramaturqların musiqili əsərləri əhəmiyyətli yer tutur. Direktor deyir ki, teatr repertuar tərtib edilərkən konkret əsərin ilk təqdimatçısı olmağa çalışır. “Ötən il də bu ənənəni davam etdirdik. İlin ilk tamaşası Şəfayət Mehdiyevin “Mirzə Fətəli” əsəri əsasında hazırladığımız eyniadlı tamaşa oldu. Tamaşa böyük ədibin 200 illik yubileyinə həsr olunmuşdu. Premyerada Azərbaycanın tanınmış ziyalıları və millət vəkilləri iştirak etdilər. Nazim Hikmətin “Kəllə” faciəsi, görkəmli şair-dramaturq Hüseyn Cavidin 130 illik yubileyi ilə əlaqədar olaraq “Şeyx Sənan”, akademik Məmməd Cəfər Cəfərovun “İnsanlar və talelər” kinossenarisi əsasında səhnələşdirilən tamaşalar da maraqla qarşılandı. Sonuncu tamaşa M.C.Cəfərovun bədii yaradıcılıq məhsulunun ilk dəfə geniş auditoriyaya təqdim olunması, eyni zamanda böyük ədib Cəlil Məmmədquluzadənin həyatının bu günə qədər açılmayan tərəflərini işıqlandırmaq baxımından diqqətçəkəndir. Bütün bunlarla teatrın ən çox müraciət etdikləri mövzusu var. Bu da Naxçıvan tamaşaçılarının xüsusi özəlliyi ilə əlaqədardır. Teatrlar əyləncədən daha çox maarifləndirici missiyanı yerinə yetirməlidir. Əgər tamaşaçı zaldan çıxdıqdan sonra tamaşanın təəssüratı ilə yaşamırsa, deməli, teatr qarşısına qoyduğu məqsədə nail olmayıb. Naxçıvan teatrı yarandığı gündən bəri tamaşaçıları öz arxasınca aparmağa çalışıb. Bizim repertuar siyasətimiz də məhz bu istiqamətdə qurulub. Müstəqillik illərində biz repertuarımızı daha çox tarixi əsərlər üzərində qurmuşuq. Səbəbi isə tamaşaçılarımızla bağlıdır. Naxçıvan tamaşaçılarını digər tamaşaçılardan fərqləndirən əsas cəhət tarixi tamaşaları, ciddi janrda qoyulan əsərləri daha çox sevməsidir. Onlar bizdən məhz bu cür tamaşalar tələb edirlər. Biz tamaşalardan sonra tamaşaçı rəyini öyrənirik, bəzən yazılı şəkildə onlardan təkliflər alırıq. Bu qayda elə əvvəldən bizim teatrda var. Tək Naxçıvan teatrı deyil, bura qastrola gələn teatrlar da tarixi tamaşalarla gələndə tamaşaçılar ikiqat sevinir. Ona görə də biz repertuarımıza daha çox tarixi, xüsusən də, Azərbaycanın dövlətçilik tarixindən bəhs edən əsərlər daxil edirik. Hazırda Nəriman Həsənzadənin “Atabəylər”, “Pompeyin Qafqaza yürüşü”, Nəriman Nərimanovun “Nadir şah”, Hüseyn Cavidin “Topal Teymur”, “Səyavuş” və kimi əsərləri repertuarımızda yer alır. Ötənlərdə iki tamaşanı təhvil vermişik. Onlardan biri Çexovun “Russayağı evlənmə”, digəri İslam Səfərlinin “Göz həkimi” tamaşalarıdır. Hər iki tamaşa çox böyük maraqla qarşılandı. Hazırda Adil Babayevin “Koroğlunun Çənlibelə qayıdışı”, Əli Əmirlinin “Ağa Məhəmməd şah Qacar” və Çingiz Aytmatovun “Manqurt” əsərlərini səhnələşdiririk. Hazırda tamaşanın məşqləri gedir”.

- Teatr truppasında aktyor problemi varmı?

- İndi biz ən müasir tələblərə cavab verən yeni binada fəaliyyət göstəririk. İşıq, səs sistemləri, səhnənin texniki avadanlıqları bizə daha mükəmməl səhnə tərtibatları ilə seçilə bilən tamaşalar hazırlamaq imkanı verir. Aktyorların qrim otaqları ən müasir avadanlıqlarla təmin edilib. Bütün avadanlıqlar İtaliyadan gətirilib. Bu, bizə stimul verir. Truppamız çox güclü, əməksevərlərdir. Bizə dəvət olunan rejissorlar da bunu təsdiq edirlər. Truppamızı həm yerli kadrlar, həm də vaxtilə İncəsənət Universitetindən gələn aktyorlar hesabına formalaşdırmışıq. Ən cavan aktyorun 21, ən yaşlının 66 yaşı var. 4 ildir ki, teatrın nəzdində Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin “Təməl” teatr studiyası fəaliyyət göstərir. Bu sənətə marağı olan gəncləri müsabiqə yolu ilə studiyaya qəbul edirik, təcrübəli aktyorlarımız onlara bu sənətin nəzəri və praktik tərəflərini tədris edir. İkiillik kursu bitirən gənclər arasından istedadlılarını seçib aktyor truppasına qəbul edirik. Artıq studiyanı bitirən gənclərdən 5 nəfər kollektivə qəbul edilib, 3 nəfər isə Naxçıvan Dövlət Universitetinin aktyorluq fakültəsində oxuyur. Yeri gəlmişkən, hazırda teatrda 33 aktyor fəaliyyət göstərir.

-Tamaşaçı sayı sizi qane edirmi və bilet satışı sistemi necə qurulub?

- Bütün Azərbaycanda olduğu kimi Naxçıvan teatrı da tamaşaçı qıtlığından əziyyət çəkir. Hazırda bu problem teatrın ən böyük və birinci problemidir. 70-80- ci illərdə olan tamaşaçı marağı indi yoxdur. Amma bölgələrə nisbətdə bizdə bir qədər vəziyyət yaxşıdır. Burada 3 ali məktəb fəaliyyət göstərir, Naxçıvan Dövlət Universitetinin 5 mindən yuxarı tələbəsi var, eləcə də digərlərində çoxlu sayda tələbələr təhsil alır. Kolleclər var, ziyalı potensialı, yaradıcı təşkilatlarla qurduğumuz əlaqələr sayəsində tamaşaçımız olur. Bizdə mərkəzləşmiş kassa sistemi yoxdur, ona görə biz təşkilatlar, ali təhsil ocaqları ilə birbaşa əlaqə yaradırıq. Teatrın öz kassasında da biletlər satılır. Axşam tamaşaları üçün biletin qiyməti 3 manat, gündüz tamaşaları üçün 2 manatdır. Orta məktəblərə bilet satmırıq. Çünki Naxçıvanda həm uşaq teatrı, həm də kukla teatrı fəaliyyət göstərir.

Nigar ABDULLAYEVA

Palitra.-2013.-26 aprel.-S.11.