Yəhya Kərimov: “Müəllimlər ali məktəbi qurtarır, amma gedib dərs deyə bilmirlər”

“Çünki orta məktəblə ali məktəb arasında sıx birlik yoxdur”

Bugünlərdə Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyasının (TQDK) yaydığı məlumatda bildirilib ki, Azərbaycanda orta statistik abituriyent məktəb proqramının maksimum 53 faizini mənimsəyir və bunun başlıca səbəbi ümumtəhsil müəssisələrində tələbkarlığın aşağı olmasıdır. Belə ki, TQDK ali təhsil müəssisələrinə imtahan vermiş abituriyentlərin Azərbaycan və rus bölmələri üzrə ayrılıqda orta statistik portretini müəyyənləşdirib.

Abituriyentlərin cavablarının göstəricilərindən aydın olub ki, hər iki bölmədə orta statistik abituriyent testlərin yalnız 25-53 faizinə düzgün cavab verib. Beləliklə, test tapşırıqlarının məktəb proqramını tam əhatə etdiyini və qəbul imtahanında iştirak edənlərin məktəbin seçilən şagirdləri olduğunu nəzərə alaraq, belə qənaətə gəlinib ki, orta statistik məzun məktəb proqramının 47-75 faizini mənimsəmir. TQDK hesab edir ki, bu isə ümumtəhsil müəssisələrimizin böyük qismində tədris prosesinin normal aparılmamasından, tələbkarlığın zəifliyindən, ən başlıcası isə müəllimlərin çoxunun peşəkarlıq səviyyəsinin aşağı olmasından və tədris prosesində yeni təlim üsulları və texnologiyalarından istifadə edə bilməməsindən irəli gəlir. Odur ki, bu sahədə həyata keçirilməsi vacib olan digər tədbirlərlə yanaşı, müəllimlərin müasir elmi əsaslarla ixtisasının artırılması, ali təhsil müəssisələrində pedaqoji kadrların hazırlanması səviyyəsinin yüksəldilməsi və gələcək müəllimlərə lazımi pedaqoji-metodiki bilik və bacarıqların aşılanması məsələləri diqqət mərkəzində olmalıdır.

Kompyuterlə işə götürülərkən təsadüflər çox olur, müəllimlər tapmacalara cavab verirlər

Bu sahədə mövcud vəziyyət və problemlərin həlli ilə bağlı mütəxəssislər hansı fikirdədir?

Təhsil Problemləri İnstitutunun direktor müavini, professor Yəhya Kərimov bu sahədə problemlərin olduğunu bildirdi: “Hazırda bu sahədə mövcud dərsliklər çətindir, ağırdır. Müəllimlər də bunu bilmədikləri üçün dərs deyə bilmirlər. Buna görə də genişmiqyaslı iş aparılmalıdır. Müəllimlər ali məktəbi qurtarır, amma gedib dərs deyə bilmir. Çünki orta məktəblə ali məktəb arasında sıx birlik yoxdur. Yəni, orta məktəbin proqramlarını ali məktəbin müəllimləri əzbər bilməlidirlər, mənimsəməlidirlər ki, uşaqlara biliyi, nəyi öyrətdiklərini də bilsinlər. Yeni kurikulumlar, proqramlar başqa şeylər tələb edir. Ona görə də kadr hazırlığında, ilk növbədə, rayonların hazırlığına başlamaq lazımdır”. Kadr hazırlığı ilə bağlı bir neçə istiqamət gördüyünü deyən professor bildirdi ki, ixtisas artırmaqla yanaşı, müəllimlərin sifarişi nəzərə alınmalıdır: “Müəllim sifariş verməlidir ki, nələri bilmirəm, öyrənmək istəyirəm. Auditoriyada danışarkən müəllimlərin bir qismi qulaq asır, bir qismi isə dinləmir, deyir bilirik. Amma nə bilmək istədiyini demirlər. Ona görə də sifariş verməli və kurslar da buna əsasən keçirilməlidir. Müəllimlərin istəyinə uyğun müxtəlif istiqamətlərdə kurslar təşkil edilməlidir. Təlim metodları, dərsliklər, təlimin məzmunu və s. ilə əlaqədar quruplaşdırıb keçmək lazımdır. Mənim fikrim odur ki, müəllimə fərdi yanaşmaq lazımdır. Onun hazırlığına, istəyinə, aldığı nəticələrə görə, müəllimin hazırlığına fikir verməliyik”.

Professor müəllimlərin işə götürülməsində test üsulu ilə imtahanları alqışladığını, biliyi müəyyənləşdirməkdə kompyuterlərin yaxşı vasitə olduğunu desə də, qeyd etdi ki, digər cəhət isə müəllimin tam fikrini bildirə bilməməsidir: “Bəzən əzbərçi müəllim müəyyən şeylərə cavab verə bilir, amma yaxşı hazırlığı olan müəllim həyəcandan, yaxud səhhəti ilə bağlı çaşıb düzgün cavab verə bilmir. Ona görə də müəllimi işə qəbul edəndə yaxşı olar ki, müəllimlə söhbət edib, onu qiymətləndirib işə götürsünlər. Bir sözlə, mən kompyuterlə işə götürməyin tərəfdarıyam, amma orada təsadüflər çoxdur, tapmacalara cavab verirlər. Müəllimlik aləmi, müəllimlik siması açılmır. Ənənəvi metodları unudub, ancaq yeni metodlarla işləmək düzgün deyil. Ulu öndər Heyrdər Əliyevin bir sözü var: “Yenilik yaradanda baxın, əvvəlkindən yaxşıdırsa onu tətbiq edin, yaxşı deyilsə hələlik köhnədən istifadə edin”. Biz ənənəvi metodları tamamlilə kənara atıb yenilik yaratmaq istəyirik. Keçmişə, ənənələrə istinad etmək, faydalı olanı götürmək lazımdır. Məsələn, bu gün polislərin hazırlanması da TQDK-ya həvalə edilib, amma onlar bunu bilmədiklərini deyirlər. Əgər bütün bunları ona etibar ediriksə, bunun sistemi işlənməlidir. Bunu da Təhsil Nazirliyi ilə birgə həll etmək lazımdır. Ümumiyyətlə, mövcud problemlərin həlli istiqamətində TN tərəfindən attestasiya normalarının hazırlanması planlaşdırılır”.

Bəzi tələbələr öz üzərində çalışmır, bacarıq və vərdişləri olmadığı üçün özlərini müəllim kimi göstərə bilmirlər

Azərbaycan Dövlət Pedoqoji Universitetinin Ekologiya kafedrasının professoru Rauf Sultanov isə bildirdi ki, təhsil islahatı Azərbaycanın intellektual potensialının qorunmasında və inkişaf etdirilməsində əsas amillərdən biridir: “Ona görə təhsil islahatı prosesinin həyata keçirilməsi prosesi ümumtəhsil məktəblərində başlayıb və burada kurikulumun tətbiqi ilə əlaqədar bu gün fənn proqramları, dərs vəsaitləri, müəllimlər üçün tərtib olunmuş vəsaitlər bütövlükdə dəyişdirilir. Kurikulumun tətbiqi ilə əlaqədar ölkədə önəmli layihələr həyata keçirilib. Bu layihələr nəticəsində bir qrup kurikulum işini daha dəqiq bilən, səriştəli olan, təlimlərin keçirilməsi üçün müəyyən bilik və bacarıqlara sahib olan mütəxəssislər yetişdirə bilmişik. Amma təəssüflər olsun ki, bu işi ölkə səviyyəsində qısa müddətdə həyata keçirmək qeyri-mümkündür və buna müəyyən vaxt lazımdır. Bu istiqamətdə müəllim kollektivinin formalaşması vaxt tələb edən işlərdən biridir”. Bu gün ümumtəhsil məktəblərinin 1-5-ci siniflərində kurikulumla əlaqədar olaraq mövcud proqramlardan və dərs vəsaitlərindən istifadə olunduğunu deyən professor qeyd etdi ki, müəllimlər yalnız dərs prosesində bu işə dəqiq yiyələnir və ustalığını artırırlar: “ADPU-da ibtidai təhsil üçün kurikulum proqramı hazırlanıb. Məqsəd müəllimlərin yetişdirilməsi, kadrların hazırlanmasında kurikulum ənənəsinə sadiq qalmaq və müəllimin bu təhsil ocağını bitirdikdən sonra birbaşa kurikulumla dərs keçmək bacarığına yiyələndirilməsidir. Bu istiqamətdə işçi qrup yaradılıb, müxtəlif ölkələrin iş təcrübəsi öyrənilib, onların dərslikləri, proqramları ölkəyə gətirilərək onlardan istifadə etməklə ölkə şəraitinə uyğun kadrların hazırlanması işinə başlanıb. Bunlar hələ ki, başlanğıcdır və formalaşma prosesi gedir. Təəssüflər olsun ki, müəllimlərin peşəkarlığının artırılmasında problemlər var və bu istiqamətdə maddi vəsait tələb olunur. Eləcə də gərək bu istiqamətdə ardıcıl olaraq sistemli olaraq treninqlər aparılsın. Mövcud çətinliklər isə obyektiv səbəblərdəndir. Çünki birdən-birə bu məqsədi həyata keçirmək qeyri-mümkündür. Hazırda 1-5-ci siniflərdə olsa da, tədricən gələcəkdə 10-11-ci sinfə çatanda artıq müəllimlərin peşəkarlıq səviyyəsi də artacaq”. ADPU-da İKT-dən istifadə ilə bağlı tələbələr üçün müəyyən imkan və şərait yaradıldığını deyən professorun sözlərinə görə, məsələn, İngiltərədə bütün şagirdlər kompyuterlə təmin edilib ki, bizdə bu, yeni başlayıb: “Gələcəkdə, yaxın 5-10 il ərzində bizdə də Avropa təhsil sistemində olduğu kimi ümumtəhsil və ali məktəblərdə İKT-dən tam istifadəyə keçid olacaq. Bu prosesdə yeni kadrların yetişdirilməsi, köhnələrin yenilərilə əvəz edilməsi prosesi isə qısa vaxtın işi deyil. Ali təhsil müəssisələrində vərdiş və bacarıqların aşılanması prosesi ilə bağlı problemlər var. Belə ki, xarici ölkələrdə tətbiqi elmlərə ali təhsil müəssisələrində 80 saat, bizdə 20-30 saat vaxt ayrılır. Bizdə tətbiqi elmlərə vaxt az ayrılır, eləcə bəzi tələbələr öz üzərində çalışmır, bacarıq və vərdişləri olmadığı üçün özlərini müəllim kimi göstərə bilmirlər”.

Ardı var…

Nigar ABDULLAYEVA

Palitra.-2013.-6 fevral.-S.12.