Azərbaycan nağılları Polşada kitab şəklində nəşr olunacaq

Lyudmila Talıbova: “Hazırda Azərbaycan-polyak dili lüğəti üzərində də işləyirik”

Bakı Slavyan Universitetinin Polyak Dili və Mədəniyyəti Mərkəzinin müdiri Lyudmila Talıbova layihə çərçivəsində “Palitra”ya müsahibəsində mərkəzin fəaliyyəti, Azərbaycan mədəniyyətinin, tarixinin təbliği və görəcəkləri işlərlə bağlı danışıb. Əvvəlcə polyakların Azərbaycana gəlişinə, əlaqələrin necə qurulmasına toxunan L.Talıbova hesab edir ki, hər şeyin öz tarixi olduğu kimi, bunun da tarixi maraqlıdır.

-Azərbaycanlıların polyaklarla 540 ilə qədər qeyri-rəsmi əlaqələri mövcuddur. Hələ 10-cu əsrdə polyak tacirlər Azərbaycana gələr, buradan xalçalar, ipək parçalar alıb aparardılar. Yəni hər iki xalq bir-birini əsrlər öncə tanıyıblar.

Daha sonra müəyyən tarixi proseslər polyakların yenidən Azərbaycana gəlməsi ilə nəticələndi. Bu da Polşanın Rusiya, Avstriya və keçmiş Prussiya arasında üç hissəyə parçalanmasından sonra baş verib. Çar Rusiyasının tərkibində qalan polyaklar öz dillərində oxuya, danışa bilmədikləri üçün üsyanlar qaldırırdılar ki, nəticədə bu, onların imperiyanın uzaq yerlərinə, o cümlədən Azərbaycana sürgün edilməsinə səbəb oldu. Sürgün edilənlərin arasında sadə polyaklarla yanaşı, müəllimlər, mühəndislər, həkimlər və digər intellektual insanlar da var idi. Bu da polyakların tezliklə Azərbaycan cəmiyyətinə inteqrasiya olunmasına imkan yaratdı.

Qeyd edim ki, 1919-cu ildə Bakı Dövlət Universitetində polyaklar dərs deyiblər. Onlardan Mokaveyski, Yesman, Abramoviç kimi akademikləri, Uşinov, Uşinski, Malinovski kimi professorları misal çəkmək olar. Hətta bu gün Bakıda gözəl arxitekturaya malik olan İsmailiyyə, Bakı meriyasının binasını polyak arxitektorlar inşa ediblər. Tarixi araşdıranda Polşa ilə Azərbaycan arasında böyük əlaqələrin, ortaq məqamların olduğunu görmək olur. Lakin bu əlaqələr əvvəllər çar Rusiyası, sonradansa sovetlər dönəmində olub. Müstəqillik qazandıqdan sonra isə artıq Polşa və Azərbaycan müstəqil dövlət olaraq əlaqələrini kifayət qədər genişləndiriblər.

- Mərkəz neçənci ildən fəaliyyət göstərir?

- Polyak Dili və Mədəniyyəti Mərkəzi Polşa hökuməti və Polşanın Azərbaycandakı səfirliyinin köməyi ilə 2006-cı il noyabrın 9-da Polşa Respublikası Senatının spikeri cənab Boqdan Boruseviç tərəfindən açılıb. B.Boruseviç açılışa özü ilə 30-40 deputat gətirmişdi. Mərkəzin yaradılmasında məqsəd Azərbaycan və Polşa arasında mədəni əlaqələri inkişaf etdirmək, hər iki ölkənin mədəniyyətinə, təhsilinə, maarifinə və elminə marağı artırmaq və həmçinin BSU-da polşaşünaslıq istiqaməti üzrə tədris prosesinin təkmilləşdirilməsinə kömək etməkdir.

Mərkəzin xidmətlərindən universitetin Polşa üzrə ixtisaslaşan tələbələri, Azərbaycan-Polşa əlaqələri ilə maraqlananlar istifadə edirlər. Burada bir sıra mədəni-kütləvi tədbirlər, “disput-klublar” keçirilir, həmçinin Polşadan dəvət olunan qonaqlar məruzələrini oxuyurlar.

Mərkəzdə kitabxanamız da fəaliyyət göstərir. Burada Polşanın tarixinə, mədəniyyətinə, ədəbiyyatına aid materialların cəmləndiyi kitabxana ilə yanaşı, texniki vasitələrlə təchiz edilmiş tədris otağı mövcuddur. Kitabxanamızda ingilis-polyak, rus-polyak lüğətləri var. Həmçinin Kamal Abdullanın kitabını da polyak dilinə tərcümə edərək tələbələrimizin istifadəsinə vermişik.

- Bəs Azərbaycan-polyak dili lüğəti...

- Hazırda Azərbaycan-polyak dili lüğəti üzərində də işləyirik. Unversitetin rəhbərliyi bu işi bizə tapşırıb. Belə bir lüğətin olması, təbii ki, ilk növbədə polşa dilini öyrənən tələbələr üçün lazımi vəsait olacaq. Həmçinin Azərbaycan dilinə maraq göstərən polyaklara da bu lüğət yardımçı ola bilər. Tezliklə bu lüğəti yekunlaşdıraraq nəşrə hazırlayacağıq.

- Universitetin rəhbərliyi hansı dəstəyi verir?

- Əslində BSU-da Polşa mərkəzi ilə yanaşı, bir çox mərkəzlər də fəaliyyət göstərir. Bütün bunların ideyasını universitetin rektoru, professor Kamal Abdulla verib. Əvvəllər polyak dili universitetdə tədris olunurdu, amma pərakəndə formada. Məhz K.Abdullanın 2002-ci ildə BSU-ya rektor gəlməsindən sonra onun təşəbbüsü ilə bu işlər mərkəzləşdirilmiş formaya salındı. Həmçinin Polşa Dili və Mədəniyyəti Mərkəzi də onun birbaşa dəstəyi ilə yaradıldı. K.Abdulla bütün təkliflərimizə diqqətlə yanaşır və demək olar ki, hər şey öz həllini tapır. Xatırlamıram ki, onun yanına gedib mərkəz üçün nəsə xahiş edəndə buna etiraz etsin, yaxud məsələ həllini tapmasın. Eyni zamanda, K.Abdulla yazıçıdır. Hazırda isə Almaniyada onun kitabı çapa gedir. K.Abdullanın polyak dilinə tərcümə etdiyimiz “Sirli Dədə Qorqud” əsərini, “Mənim bütün kədərim” (“Vse moi peçali”) pyeslər toplusunu polyak tələbələr maraqla oxuyurlar.

Ola bilsin ki, bu tərcümələr mükəmməl deyil. Amma əgər cavanlar nəyisə qəbul edirlərsə, onun gələcəyi var.

- Polşanın hansı unversitetləri ilə əlaqələr qurursunuz?

- Polşa universitetləri ilə BSU əlaqələr qurur. Biz isə mərkəz olaraq bu əlaqələrin genişləndirilməsində yardımçı oluruq. Misal üçün, 2003-cü ildə Varşava Universiteti, 2006-cı ildə Adam Mitskeviç adına Poznan Universiteti, 2007-ci ildə isə Varşava Universitetinin nəzdində Şərqi Avropa Tədqiqatları İnstitutu ilə əlaqələr qurulub. Hazırda bu universitetlərlə elmi əlaqələrimiz var. Bundan başqa, Varşava Universitetində bizim tələbələr üçün bir sıra proqramlar hazırlayıblar ki, bunlardan biri magistratura təhsili, digəri gənc alimlər üçün təqaüd proqramıdır. Yəni 4-cü kursu bitirən tələbələrimiz bu proqram vasitəsilə Polşada təqaüd hesabına təhsillərini davam etdirirlər, sonradan istəsələr, magistratura təhsili də ala bilirlər. Bundan başqa, Polşa Təhsil Nazirliyinin dəstəyi ilə hər yay bir neçə tələbə orada polyak dilini təkmilləşdirir, eyni zamanda Polşa mədəniyyəti, tarixi, polyak həyatı ilə tanış olurlar.

- Azərbaycan mədəniyyətinin, tarixinin Polşada təbliği, yaxud da polyak tələbələrə çatdırılması ilə bağlı hansı işləri görürsünüz?

- Təbii ki, mərkəz təkcə polyak dilinin öyrədilməsi, yaxud polyak mədəniyyətinin tanıdılması istiqamətində çalışmır. Bizim əsas məqsədlərimizdən biri məhz Azərbaycan mədəniyyətinin, tarixinin, dövlətçiliyinin təbliğidir. Bu istiqamətdə xeyli işlərimiz var və davam edir. Misal üçün, buradan Polşaya gedən hər tələbə özü ilə Azərbaycanın bir parçasını da aparır. Azərbaycan mədəniyyəti, tarixi barədə öz biliklərini orada tanış olduğu, bir yerdə təhsil aldığı tələbələrə çatdırır. Eyni zamanda, burda təhsil alan polyak tələbələr də var. Hazırda iki polyak tələbə bizdə təhsil alır. Biz daim dərslərimizdə onlara Azərbaycan haqqında məlumatlar veririk. Tariximizin, mədəniyyətimizin incəliklərini göstəririk. Dövlətçiliyimizlə bağlı, ulu öndər Heydər Əliyev haqqında geniş bilgiləri polyak tələbələrin diqqətinə həmişə çatdırırıq. Polşadan bizə təkcə tələbələr deyil, müəllimlər də, professorlar da gəlir. Misal üçün, bu günə qədər Daqmara Zaluyna, Lukaş Kaleta, Katajına Kaleta, Tomaş Pyontek, Beata Kaşinskaya, Maçey Ronçka və Agneşka Ronçka, Yakub Kupraç kimi müəllimlər bizim mərkəzdə dərs deyiblər. Biz onlara da Azərbaycanla bağlı məlumatlar veririk. Şəhərimizi, tarixi yerləri gəzdiririk. Özümüz Polşaya səfərlərimizdə daim bu məsələni diqqətdə saxlayırıq. Bu gün polyaklar azərbaycanlıları tolerant bir millət kimi tanıyır. Buna səbəb olan amillər müxtəlifdir. Onlardan Bakıda katolik kilsəsinin olmasını göstərmək olar. Çünki 1931-ci ildə bolşeviklər burdakı katoliklərin kilsəsini ləğv etdilər. 2002-ci ildə Papa Bakıya gələndə, ulu öndər Heydər Əliyev katoliklərə kilsə inşa etmək üçün yer verdi. Onda Papa kilsənin birinci daşını özü qoymuşdu. 2008-ci ildə isə Prezident İlham Əliyev həmin kilsənin açılışını etdi. Təbii ki, bunu hər ölkədə etməzlər. Polyaklar da bunu yaxşı bilir.

Ötən il mərkəzimizdə Polşadan olan professorlar Adam Marşalek, Andjey Raciminski, Yanuş Korol və Yoanna Marşalek-Kava ilə görüş keçirildi. A.Marşalek həm də Polşada nəşriyyat müdiridir. K.Abdullanın xüsusi tapşırığı ilə biz onlarla əlaqələrimizi daha da genişləndirdik. Sonradan onların elmi jurnalında bizim iki müəllimimizin elmi məqaləsi dərc olundu. Həmin qonaqlara biz paytaxtımızı gəzdirdik, Qalaya apardıq. Qalaya gedəndə özümüzlə xüsusi etnoqraf da aparmışdıq ki, tariximizlə, mədəniyyətimizlə bağlı daha ətraflı məlumatları polşalı qonaqlara çatdıra bilək. Onu da qeyd edim ki, şəhəri gəzəndə A.Marşalek dedi ki, bu cür gözəl şəhəriniz var: “Qoy sizin tələbələr şəhərinizdən müxtəlif şəkillər çəkib bizə göndərsin. Həmin şəkilləri elmi jurnalda çap etdirək”. Bizim tələbələrimiz də Bakının ən gözəl guşələrinin şəkillərini çəkdilər və həmin jurnalda dərc olundu. O şəkillərin arasına xüsusi olaraq Alban kilsəsini də salmışdıq ki, burada da məqsəd tariximizin müəyyən mənada təbliği idi.

Sonra A.Marşalek təklif etdi ki, mərkəzin tələbələri polyak oxucular üçün Azərbaycanla bağlı nəsə tərcümə etsinlər. Biz də Azərbaycan nağıllarını tərcümə etmək qərarına gəldik. 12 Azərbaycan nağılını tərcümə etmişik və bu tərcümələr yaxın aylarda Polşada Azərbaycan nağılları adı ilə kitab şəklində işıq üzü görəcək. Mən martın sonlarında həmin kitabın nəşri üçün Polşaya gedəcəyəm. İstəyirəm ki, kitab daha sanballı nəşr olunsun. Bunun üçün hər bir nağıla xüsusi illüstrasiya da seçmişik. Bununla yanaşı, mərkəzimiz Sabir Məmmədovun “Ermənilər tərəfindən azərbaycanlılara qarşı törədilmiş soyqırımı” kitabını polyak dilinə tərcümə edib. Artıq tərcümə işi bitib və Polşada nəşr olunması prosesi gedir. Biz hesab etmirik ki, çox iş görmüşük. Amma az da olsa, nəsə etməyə çalışırıq.

Asif NƏRİMANLI

Palitra.-2013.-15 fevral.-S.11.