Çetin Adıgüzel: “Azərbaycan çox inkişaf edib”

“Qarsda güclü Azərbaycan mədəniyyəti yaşamaqdadır”

Qarsda yaşayan Azərbaycan əsilli Çetin Adıgüzelin qəzetimizə müsahibəsini təqdim edirik:

-Çetin bəy, ilk olaraq mümkünsə özünüz haqqında ətraflı məlumat verərdiniz...

- Mən 1963-cü ildə Qars şəhərində anadan olmuşam. Hazırda Qarsda yaşayıram. Ailəliyəm. Həyat yoldaşım İqdırdandır. 3 övladım var. Böyük qızım Şirvan 26 yaşındadır. Oğlum Gəncəhan 21 yaşındadır. Balaca qızım Eylül isə 10 yaşındadır. Qızım Şirvan Ankara Universitetini bitirib. Hazırda İzmir Ege Universitetində ikinci ali təhsil üçün hazırlaşır. Oğlum Gəncəhan Ege Universitetində təhsil alır. Qızım Eylül 4-cü sinifdə oxuyur. Özüm də Qafqaz Universitetində işləyirəm. Azərbaycan tarixi, musiqisi və ədəbiyyatı ilə yaxından maraqlanıram.

-Sizin ata-babalarınız qədimdən Qarsda yaşayıb, yoxsa sonradan ora köç ediblər?

- Atamın atası Qərbi Azərbaycandan Qarsa gəlib. Anam Gümrü yaxınlarındakı Mollamusa kəndindəndir. Ümumiyyətlə, Qars Qərbi Azərbaycanın müxtəlif bölgələrindən 1915-1920-ci illər arası rus və xüsusilə erməni zülmündən qaçıb gələn mühacirlərin olduğu bir şəhərdir. Dərələyəz dağının ətəklərindəki türk kəndlərindən və Gümrü şəhərindən Ağbaba, Şörəğəl bölgəsindən Gözəldərə, Şiştəpə, Çobankərə, Qarakilsə, Mollamusa, Güllübulaq, Vartannı, Bacoğlu, Qaraçəntəy, Kəsəmən, Talın, Muğanlı, Borçalı bölgəsi və adlarını yaza bilmədiyim daha neçə kəndin əhalisi qaçaqaç vaxtı gəlib Qarsa yerləşiblər. Kazım Qarabəkir paşanın sayəsində. Öncələri 80 faiz əhalisi Qafqaz immiqrantı-Azərbaycan türkləri, ahıska türkləri, çərkəzlər, ləzgilərdən ibarət idi. Qarsda az da olsa, ruslar (malakanlar) var. Ermənilər Qarsda heç yox kimidirlər. Amma zaman içərisində başda İstanbul, Ankara və İzmir olmaqla Türkiyənin hər tərəfinə gediblər.

Köç etmənin ən böyük səbəbi dolanışıq sıxıntısı olub. 8 ay qışı olan Qars, dəniz səviyyəsindən 1764 metr yüksəklikdə yerləşir. İndi isə Qarsda 4-5 qrup insan yaşayır. Osmanlı türkləri, Azərbaycan türkləri, ahıska türkləri, qarapapaq türkləri, kürdlər bir arada və bir-birilərinə qarşı hörmət saxlayaraq yaşamaqdadırlar. Qarsda güclü Azərbaycan mədəniyyəti yaşamaqdadır. Hər kəsin toyunda, şübhəsiz ki, Azərbaycan havaları ifa olunur. Aşıq sənəti yüksək səviyyədədir.

- Azərbaycanla bağlı əlamətdar günləri qeyd edirsinizmi?

- Azərbaycanın ən ağrılı günləri olan 20 Yanvar hadisələri, Xocalı qətliamı ilə bağlı burada anım tədbirləri keçiririk. 21 mart Novruz bayramı, 28 May Respublika Günü, Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəyliyi Günü hər zaman yüksək səviyyədə qeyd olunur. Mustafa Kamal Atatürkün dediyi kimi, Azərbayanın sevinci bizim sevincimiz, kədəri bizim kədərimizdir.

-Dağlıq Qarabağ problemi ilə bağlı ordakılar nə dərəcədə məlumatlıdırlar?

- Bir şeyi demək olar ki, əsl yerindən yurdundan köçürülən bizlərik. Doğma torpaqlarımız erməni tərəfdə qalıb. Kəndlərin, rayonların adları dəyişdirilib. Qarsda elə bir ailə yoxdur ki, erməni zülmündən əziyyət çəkməsin. Topraq və soyqırımı iddiası əslində bizim siyasətimiz olmalıdır. Qars və ətrafında İqdır, Ərdahan daxil hələ də açılmamış ermənilər tərəfindən öldürülən, 80-ə yaxın türk və müsəlman məzarlığıının olduğunu bilirik. Erməni tarix boyunca xəyanət içində olub. Qarabağ bölgəsində eyni işğal altında qalan türk topraqlarıdır. Türkiyədəki hər vətəndaş bu haqsızlığı bilir və azərbaycanlı qardaşlarının yanındadır. Ədalət tez, ya da gec qələbə çalacaq.

-Qafqaz Universitetində azərbaycanlı tələbələr fəaldırlarmı?

- Universitetimizdə azərbaycanlı tələbələrin sayı ildən-ilə artır. Onların burada oxuyan tələbələrdən heç bir fərqi yoxdur.

-Maraqlıdır, sovet dövründə tarixi vətəniniz olan Azərbaycan haqqında məlumatları necə əldə edirdiniz?

- Azərbaycanı görmədən ana dilimizdə, anamızın laylalarında aşıq sənəti çox önəmlidir. Keçmişimizi bizə çatdıran yeganə insanlardır aşılqarımız. Biz qapılar bağlı ikən uzun dalğada Bakı radiosunda günorta konsertinə qulaq asardıq. Orta dalğada “Araz” radiosunda kənd zəhmətkeşləri üçün konsert olardı. Biz də buna qulaq asardıq. Gecələri lirika dəftərindən qəzəllər olardı. Qulaq asardıq. Azərbaycanı öncəliklə Zeynəb Xanlarova ilə tanıdıq. Füzulini, Nizami Gəncəvini, Səməd Vurğunu, Bəxtiyar Vahabzadəni, Məmməd Arazı, Məmməd Aslanı, İsmayıl Şıxlını və adlarını yazmadığım neçə-neçə Vətən aydınlarını tanıyırdıq.

-Heç Azərbaycanda, ata-babalarınızın boya-başa çatdığı yerlərdə olubsunuzmu?

- İlk dəfə 1991-ci ildə gəlmişik doğma torpaqlarımıza. İrandan keçib Bakıya gəldik. O duyğuları yazmaqla olmur, yaşamaq lazımdır. Çox qəribə bir iş idi. Öz doğma dədə-baba torpağına xarici bir insan kimi pasportla girdik. Başda Şəhidlər xiyabanını, eləcə də Fəxri xiyabanı ziyarət etdik. Şəhidlərimizin ruhuna fatihələr oxuduq. Gecələri az yatdıq ki, Azərbaycanı daha çox görək. Daha sonra bir neçə dəfə də Azərbaycana gəldik. Hazırda Azərbaycan çox inkişaf edib. Bircə Qarabağ problemi həll edilsə, işğal altındakı torpaqlar geri qaytarılsa, qaçqınlar öz torpağına qayıtsa, daha gözəl olacaq. Allahdan diləyim budur.

Fuad HÜSEYNZADƏ

Palitra.-2013.-23 fevral.-S.8.