“Ola bilsin, animasiya serialının istehsalına başlayaq”

Fariz Əhmədov: “Kanallar “Azanfilm”in istehsalı olan hər hansı filmin yerinə reklamı artıq olmuş “Şrek”i nümayiş etdirməyə üstünlük verir”

Layihə çərçivəsində müsahibimiz “Azanfilm” animasiya filmləri studiyasının direktoru Fariz Əhmədovdur

-Mən 2001-2005-ci illərdə Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin “Ədəbi yaradıcılıq və ekran dramaturgiyası” ixtisası üzrə təhsil alarkən paralel olaraq “Bilik” Maarif Cəmiyyətinin nəzdində fəaliyyət göstərən C.Quliyevin rejissor kurslarının tələbəsi olmuşam. Təhsil illərində rejissor assistenti kimi də çalışmışam. 2008-ci ildə Tiflisdə birillik prodüser kursunu bitirib, 2010-2012-ci illərdə isə Azərbaycan Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin dəstəyilə Rusiya Dövlət Kinematoqrafiya Universitetində “Kinorejissorluq” ixtisası üzrə SSSR dövlət mükafatı laureatı A.A. Proşkinin emalatxanasında təhsil almışam. Eyni zamanda Rusiyada, Çexiyada, Almaniyada tanınmış prodüser və ssenaristlərin ustad-dərslərinin dinləyicisi olmuşam. Uğurlu festival həyatı yaşayan “Miras”, “Lahıc ritmləri” sənədli, “Qocalar”, “Bir addım”, “Mayak”bədii filmlərinin rejissoru və prodüseriyəm. Mən rejissordan əlavə həm də prodüserəm. Demək olar ki, bütün filmlərimdə prodüser kimi də çalışmışam. “Azanfilm” studiyasını inkişaf etdirmək, irəliyə aparmaq üçün məni bir prodüser kimi bu vəzifəyə təyin etdilər. Animasiya yeni və bilmədiyim sahə idi. Üstəlik, mən indiyə kimi festival filmi çəkirdim. O təbəqənin tamaşaçısı tamam başqadır və birdən-birə tamaşaçı auditoriyası dəyişir. İnanın, bu vaxt ərzində oxumadığım kitab, material, baxmadığım animasiya filmi qalmayıb. İş çoxdur, iş maraqlıdır və eyni zamanda da çətindir. Çünki kadr potensialından tutmuş hər şey yenidən qurulmalıdır. Əgər digər studiyalarda oturuşmuş sistem varsa, burada o yoxdur. Kadrlar 60 yaşından yuxarı və barmaqla sayılacaq qədərdir.

-Bir prodüser kimi “Azanfilm”i hansı istiqamət üzrə inkişaf etdirmək istəyirsiniz?

- Bu studiya uzun illərdir ki, fəaliyyət göstərir, müxtəlif səpkili filmlər çəkib və burada işləyən insanların əziyyətini itirmək olmaz, sadəcə bir az formanı dəyişmək lazımdır. Bunun da hamısı maliyyə tələb edir. Bu yöndə də işlərimizi aparırıq. Tək dövlətin maliyyəsi ilə deyil, eyni zamanda özəl sektorun maliyyəsini bu sahəyə yönəltmək istəyirik. İlk növbədə hədəfimiz 10 yaşına qədər olan uşaqlar üçün filmlər çəkməkdir. Daha sonra böyüklər üçün tammetrajlı filmlər və müəllif animasiya filmləri istehsal etməyi düşünürük. İndiki halda “Azanfilm”də üçdən artıq film çəkməyimiz sual altındadır. Çünki o potensial yoxdur. Belə halda tamaşaçını saxlamaq da çox çətindir. Filmlərin sayı artmalıdır. Ondan başqa bu il animasiya kurslarına start vermək istəyirik. Kurslarda ən azından 20- yə yaxın kadr hazırlanacaq. Müxtəlif fondlarla əlaqələr qurmaq istəyirik, çünki kursun təşkili çox bahalı işdir. Söhbət 2-3 yüz min manatdan gedir. Animasiya kinodan fərqlidir, burada səhnələr kadr-kadr və əllə çəkilir, yəni insan əməyi çoxdur. Digər tərəfdən isə texnikanın sürətli inkişafını tətbiq etməyə çalışırıq ki, işin sürətini, keyfiyyətini artıraq. Animasiyada üzləşdiyimiz ən böyük problemlərdən biri də insanları daimi işlə və maliyyə ilə təmin edə bilməməkdir. Təsəvvür edin ki, 10 dəqiqəlik animasiya filminin üzərində 70-80 nəfər adam işləyir. Bu insanları saxlamaq üçün də vəsait lazımdır. İstənilən sahədə hamı istəyir ki, daimi işi və gəliri olsun. Biz indi ilk növbədə o daimiliyi saxlamaq istəyirik ki, bu sahəyə maraq artsın. Azərbaycan çərçivəsində 10 dəqiqəlik yaxşı animasiya filminin istehsalı üçün 120-150 min manat kifayətdir. Böyük proyektdə bunun məbləği bir az da çox olacaq. Keyfiyyətli işin hazırlanması bir ilə qədər vaxt aparır.

-Bəs Azərbaycanda bu sahə üzrə neçə mütəxəssis var?

- Hazırda 7-8 nəfər peşəkar var. Onların böyük əksəriyyəti “Azanfilm”dədir, qalanı isə kənarda fəaliyyət göstərən yaradıcı insanlardır. Məlumat üçün deyim ki, sonuncu kurs 1989-cu ildə olub. Görün nə qədər vaxt keçib, üstəlik 90-cı illərin iqtisadi böhranı həmin adamların ölkədən uzaqlaşmalarına səbəb olub. Hazırda İran, Türkiyə, İsrail, Rusiya, Fransa, eləcə də Amerikada vaxtilə “Azanfilm”də işləmiş azərbaycanlılar, yaxud Azərbaycan vətəndaşı olmuş ruslar çalışır. Əksəriyyətinin də ayrıca animasiya studiyası var.

-Ümumiyyətlə, bu illər ərzində çəkilən animasiya filmlərini necə qiymətləndirirsiniz? Tamaşaçıların həmin animasiya filmlərini ekranda görməməsinin səbəbi nədir?

- Hesab edirəm ki, “Azanfilm”in son illər ən uğurlu işlərindən biri “Siçan və pişik” dir. Daha sonra “Tırtılın arzusu” və digərlərini qeyd etmək olar. “Balaca ev” animasiya filmi 3D formatında çəkilib və kifayət qədər uğurludur. Bu məsələdə telekanalların və bizim günahımız çoxdur. İstənilən audivizual məhsulun nümayişi ödənişlidir. Bütün ödənişlər Kinorejissorlar Gildiyasına edilir. Burda qəpiklərdən söhbət gedir. Avropa, Amerika standartlarında hər bir film istehsalata buraxılanda onun piarına büdcəsi qədər pul ayrılır. Tamaşaçının görə biləcəyi yeganə məkan telekanaldır. Kanal isə “Azanfilm”in istehsalı olan hər hansı filmin yerinə reklamı artıq olmuş “Şrek”i nümayiş etdirməkdə maraqlıdır. Həm keyfiyyət, həm də piar baxımından o filmlər bizimkilərdən çox üstündür. İstər-istəməz istənilən tamaşaçının evinə o piar girir, bundan əlavə bizim efirdə türk və rus kanalları açıq yayımdadır. İstehsal olunan filmlərin hamısı Dövlət Film Fonduna, Kinorejissorlar Gildiyasına təhvil verilir, kanallarda tanış proqram direktorlarının hamısına təqdim olunur. Son filmlərimizi AzTV-dən başqa, demək olar, heç bir kanal nümayiş etdirməyib. Bilirsiniz, bu məsələdə filmlərin xronometrajının az olması da problem yaradır. Çünki biz büdcəyə uyğun olaraq 10 dəqiqəlik animasiya filmi istehsal edirik, amma televiziyalar 20-25 dəqiqəlik animasiya filmlərinin efirə verilməsində maraqlıdırlar. Onu da deyim ki, artıq piar kampaniyasının təşkili ilə bağlı yeni strategiya müəyyənləşdirmişik. Bura filmlərin efirlərdə nümayiş olunması, tanıtım xarakterli bağçalarda, məktəblərdə tədbirlərin təşkili kimi məsələlər daxildir. Çox tezliklə hamısından xəbərdar olacaqsınız. Amma mən başqa bir məsələni də qeyd etmək istəyirəm, ötən il xarici serialların efirdə nümayişi ilə bağlı qadağa qoyuldu və onunla əlaqədar dövlət maliyyə ayırdı, telekanallarda pis, yaxşı seriallar çəkilməyə başladı. Dövlət ilk addımı atdı və bundan sonra iş televiziyaların, özəl studiyaların üzərinə düşür. Nəzərə almaq lazımdır ki, bu filmlər uşaqlar üçündür. Yəni, burda tərbiyələndirməkdən, maarifləndirməkdən söhbət gedir. Biz bu filmlərlə şüuraltı gələcək nəsli hazırlayırıq. Bunun üçün hər bir layihəyə çox vaxt və çox pul lazımdır. Əgər bu bizə lazım deyilsə, “Azanfilmi”i bağlayırıq, türklərin, rusların cizgi filmlərini nümayiş etdiririk. Yox, əgər bizə lazımdırsa, onda bunun üzərində ciddi konseptual iş görməliyik. Misal üçün, yapon mədəniyyəti ilə Azərbaycan mədəniyyəti arasında yerlə-göy qədər fərq var. Bu gün yaponun uşağına öyrətdiyi Azərbaycan uşağına nə dərəcədə maraqlıdır, mən anlamıram. Ümumi bir neçə animasiya filmlərini çıxsaq, digərləri istehsal olunan ölkənin tarixi, şəxsiyyətləri ilə bağlı informasiya verir. Bir sözlə, uşaq bu filmlərlə tərbiyə olunur, informasiya alır.

- Hansı ölkənin təcrübəsindən yararlanmaq faydalı olar?

Tək bir ölkə deyil, bir neçə yaxşı məktəbin nümunəsini tətbiq edərək inkişaf etməliyik. Animasiya sahəsində İran, Rusiya, Almaniya, Amerika qabaqcıl ölkələrdəndir. Türkiyədə animasiya son 15-20 ildə yaranıb, amma çox sürətli şəkildə inkişaf edir. Onların bu gün çəkdikləri animasiya serialları Avropa satış bazarında çox yaxşı satılır. İranın özündə animasiya həddindən artıq güclüdür. İran heç bir ölkədən animasiya filmi almır, hətta regional televiziyalar da öz animasiya seriallarını çəkirlər. İranda bunun məktəbi də var. Amma Azərbaycanda heç bir ali təhsil, hətta orta təhsil səviyyəsində animasiya təhsili yoxdur. 20 ildə animasiya sahəsində diplomlu peşəkar mütəxəssis yetişməyib.

- Animasiya serialının çəkilməsi ilə bağlı hansı fikirləriniz var?

-Ola bilsin, animasiya serialının istehsalına başlayaq. Seriala animasiya kurslarını bitirən gəncləri cəlb etmək istəyirik, onlar üçün bunun çox yaxşı təcrübə olacağına inanırıq. Cırtdan və digər 10-a yaxın Azərbaycan nağılının ekranlaşdırılması gözlənilir. Animasiya serialı informasiya ötürmək, eyni zamanda da tərbiyəvi xarakter daşıyacaq. Bundan başqa bir nümunə əsasında serialın üstün tərəflərini də qeyd etmək istəyirəm. Hər bir animasiya filmində bir personaj yaradılır. Məsələn, Cırtdan personajını 10 dəqiqəlik film halına salandan sonra biz personajla sağollaşıb, kompyuterdən “delete” edirik. Amma onu serial formasında hazırlasaq, personaj davamlı yaşayacaq, biz də vaxt və maliyyə baxımından qazanacağıq.

- Son vaxtlar Azərbaycanda “festivallar üçün film çəkmək” anlayışı da formalaşıb. Sizin buna münasibətiniz necədir?

- Belə bir anlayış dünyanın heç bir yerində yoxdur. Bu ancaq bizdə formalaşıb. Mənim üçün bir anlayış var: yaxşı kino. Hər bir məhsul istehsal olunanda son nəticədə onun alıcısı olur. Kinonun alıcısı tamaşaçıdır. Əgər o yoxdursa, heç bir kinodan söhbət gedə bilməz. Sadəcə bizdə problem ondan ibarətdir ki, çəkilən filmlərimizi tamaşaçı görmür. Yalnız son illər Nizami Kino Mərkəzində Azərbaycan filmləri nümayiş olunur. Həmin filmlərin tamaşaçısının olmamasına gəldikdə isə bu həm piarın zəif aparılması, həm də psixoloji amillə bağlıdır. Hərdən səviyyəsiz məhsulun elə reklamı aparılır ki, kinoteatrda ona baxanda niyə ora gəldiyini düşünürsən. Deməli, piarçılar bizi reklamla çox yaxşı aldadıblar. Həm də Azərbaycan tamaşaçısında belə bir fikir yaranıb: “Azərbaycan filmidirsə, bu, mütləq pis filmdir”. Artıq bu stereotipi dağıdan filmlər var: “40-cı qapı”, “Buta”, “Sahə”, “Çölçü” filmləri doğurdan da keyfiyyətli filmlərdir. Mən onunla da razıyam ki, bir neçə keyfiyyətsiz film Azərbaycan kinosunu arxaya ata bilir. Hazırda televiziyalarda nümayiş olunan bəzi filmlərimiz var ki, onlara film deməyə çətinlik çəkirəm. Amma bütün bunların fonunda düşünürəm ki, tamaşaçı yavaş-yavaş kinoteatra Azərbaycan filminə baxmaq üçün gələcək. Çünki ildə bir-iki keyfiyyətli film istehsal edirik, nümayiş üçün məkanımız da var.

Nigar ABDULLAYEVA

Palitra.-2013.-26 fevral.-S.11.