Gənc heykəltəraş Rahib Qarayevin yaradıcılığı

Heykəltəraşlıq təsviri sənətin geniş yayılmış və həyat hadisələrini bədii obrazlar vasitəsilə əks etdirən bir sənət növüdür. Kökü ta qədim zamanlara dayanan heykəltəraşlıq sənətinin tarixinə dair mövcud tədqiqatlar sübut edir ki, bu sənətin kökləri və mənşəyi ibtidai icma quruluşu dövründə insanın əmək fəaliyyəti, mənəvi etiqadı, estetik təsəvvürü ilə əlaqədardır. Bu günümüzdə də heykəltəraşlığın inkişafında öz sözünü demiş qocaman sənətkarlarla yanaşı, gənclərin də əvəzsiz xidmətləri olub. Bu sahədə fəaliyyət göstərən gənc heykəltəraşlardan biri də tanınmış tişə ustası, professor Natiq Əliyevdən heykəltəraşlıq sənətinin sirlərini öyrənən Rahib Qarayevdir.

Qarayev Rahib Arif oğlu 1986-cı il aprelin 8-də Masallı rayonunda anadan olub. Onun bu sahəyə olan marağı hələ uşaqlıq illərindən yaranıb. Rahib orta məktəb təhsilini bitirdikdən sonra 2008-2012-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Akademiyasında heykəltəraşlıq ixtisası üzrə bakalavr təhsili alıb, 2012-ci ildən isə həmin ixtisasın magistr pilləsində təhsilini davam etdirir.

Rahib Qarayev hələ gənc olmasına baxmayaraq, onun yaradıcılıq nümunələri güclü emosional təsir qüvvəsinə malik olmaqla yanaşı, özünəməxsusluğu, dərin psixologizmi, düşündürücülüyü və ifadəliliyi ilə seçilir. O, bu sahədə daha çox dəzgah heykəltəraşlığının həcmli və relyef növünə üstünlük verir. Əsasən portret janrında işləyən, plastilin, gil, gips, mis, tunc, polyestr, serazin və s. materiallardan istifadə edən gənc heykəltəraşın yaradıcılığında müxtəlif ölçülərdə və texnikalarda işlədiyi yaradıcılıq nümunələri əsas yer tutur. Qeyd edək ki, Rahibin yaradıcılıq nümunələrinin müəyyən qismi realist üslubda olsa da, yaradıcılığında daha çox abstrakt üslubunun təsiri də hiss olunmaqdadır. Bu baxımdan onun yaradıcılıq nümunələri üslub etibarilə abstrakt və realizm üslubunun vəhdətindən ibarət olmaqla yanaşı, günümüzdəki qlobal problemləri əks etdirdiyindən, ilk baxışdan tamaşaçı diqqətini özünə çəkə bilir. Abstrakt üslubda işlədiyi əsərlər insanın düşünməsinə, müxtəlif məna və fikirlərin yaranmasına səbəb olur və onun maraq dairəsinin geniş olması, yeni-yeni ideyaları, özünəməxsus fantaziya və düşüncələri ilə yanaşı, heykəltəraşın daxili aləmindən, bu sənətə olan sevgisindən, vurğunluğundan xəbər verir.

Rahib Qarayevin müxtəlif dövrlərdə yaratdığı-“Əkizlər” (2008), “Koroğlu” (2011), “Düşünən beyin” (2012), “Leonardo Da Vinçi” (2012), “İmtina” (2012), “Tələbə qızın portreti” (2013), “Afrikalı qadın” (2013) və s. bu kimi bədii yaradıcılıq nümunələri öz təbiiliyi, dəqiqliyi və dərin məntiqi məna ifadəliliyi ilə fərqlənir.

2008-ci ildən etibarən mütəmadi olaraq müxtəlif respublika, regional, beynəlxalq sərgi və müsabiqələrin iştirakçısı olan Rahib Qarayev 2008-ci ildə Amerikaya həsr olunmuş sərgidə “Amerika” adlı əsəri, elə həmin il 2008-ci ildə Türkiyədə keçirilən sərgidə “Əkizlər” adlı əsəri ilə iştirak etmiş və fəxri fərmanlarla təltif olunub. Onun Azərbaycan-Türkiyə dostluğuna həsr edilmiş “Əkizlər” adlı əsərinin kompozisiya quruluşu çox sadədir. Əsərdə sakit, mehriban, qayğılı tərzdə-ana və isti ana qucağına sığınmış, dünyadan xəbərsiz iki əkiz körpə obrazları təsvir olunub. Heykəltəraş bu əsəri ilə bir soydan olan iki qolu, yəni bir ananın ayrılmaz, iki əkiz övladını Azərbaycan və Türkiyə dövlətinin qardaşlıq rəmzini ifadə edib.

Gənc heykəltəraş yaradıcılığında tarixi janra da müraciət edib. Onun “Koroğlu”, “Leonardo Da Vinçi” əsərləri bu qəbildəndir. Heykəltəraşın 2011-ci ildə tamamladığı “Koroğlu” əsərində o, xalq qəhrəmanlarımızdan biri olan Koroğlunun hücuma keçdiyi anı-döyüş zamanını təsvir edib. Koroğlu əsərdə heykəltəraş tərəfindən at belində, əlində tutduğu Misri qılıncı ilə hücuma keçərkən təsvir olunub. Əsərdə Koroğlunun döyüşdən əvvəl gərgin vəziyyəti, onun keçirdiyi stress və həyəcanlı əhvali-ruhiyyəsi açıq-aydın əks etdirilib. Bundan əlavə, R.Qarayev bu əsərində animalistik janrdan da məharətlə istifadə edib. Kompozisiyaya uyğun atın portreti ilə quyruğu paralel olaraq öz həllini tapıb. Əsərdə Qıratın döyüşə qəhrəmanı qədər hazır olması diqqəti çəkən əsas məqamlardandır. Bu əsərlə rəssam döyüş ruhunun çatdırılmasını və unudulmaz qəhrəmanın yad olunmasını ön plana çəkib. Rahib Qarayev Koroğlu obrazında vətənin qayğısını, qeyrətini çəkən, onu düşmənlərdən qoruyan Azərbaycanın igid, mərd, qəhrəman oğullarının ümumiləşdirilmiş obrazını əks etdirib.

R.Qarayevin tarixi janrda işlədiyi digər bir əsəri 2012-ci il bakalavr diplom işi olan “Leonardo da Vinçi” əsəridir. Əsərin kompozisiyasında natural insan fiquru olan-Leonardo da Vinçi stulda əyləşmiş, özünün məşhur “Qızıl bölgü” əsərinin eskizini edərkən təsvir olunub. Əsərdə Leonardo da Vinçi həyatda sol əli ilə işlədiyindən elə əsərdə də heykəltəraş tərəfindən bu cür təsvir olunub. Əsərin adının süjet və simvolikası uyğunluq təşkil edir. R.Qarayev bu əsərdə dahi rəssamın yeni ideyalar axtaran və düşüncəli vəziyyətini təsvir edib.

“Düşünən beyin” əsəri ilə gənc heykəltəraş 2012-ci ilin dekabr ayında Türkiyənin İstanbul şəhərində Memar Sinan Universitetində keçirilən simpoziumda və daha sonra elə həmin il yenidən bu əsəri ilə Rusiyada keçirilən sərgidə iştirak etmiş, fəxri fərmanlarla təltif olunub.

Gənc heykəltəraşın tamaşaçıda böyük marağa səbəb olan abstrakt əsərlərindən biri “Düşünən beyin” əsəridir ki, insanın profildən təsvir olunmuş əli, çiyni və başı ön planda verilib, bu da print olaraq qranit daşı üzərində yerləşdirilib. İşin stilistikası dəzgah heykəltəraşlığına daha yaxındır və əsər bütövlükdə yaxılarla işlənilib. İnsanın həyatında önəmli rollardan birini oynayan beyin insan həyatının yönləndirilməsində, dərrakəli şəkildə düşünməsində, yeni-yeni nailiyyətlər qazanmasında və yaxud da əksinə insanın həyatını puç etməsində, ciddi şəkildə düşünməməsində, uğursuzluqlara aparmasında, nəfsinə uymasında, həyatdan bezməsində və s. əsas rol oynayır. Gənc heykəltəraş da öz növbəsində məhz bu səbəbləri əsas tutaraq insanların düşünülmüş şəkildə hərəkət etmələrini, bunun nəticəsi olaraq insanların bir-birinə olan sevgisini, xoş rəftarının və münasibətlərinin artmağını, firəvan yaşamalarını bu əsərində ifadə edib. Ən əsası bu günümüzdə bütün dünyada hökm sürən ədalətsizliklərin, müharibələrin olmamasını, zindanların, illərlə min bir əziyyətlə böyüdüb boya-başa çatdırdığı, yaşlananda isə lazımsız bir əşya kimi doğma balası tərəfindən tərk edilmiş bu ahıl qocaların, valideyn himayəsindən məhrum olmuş, taleyin ümidinə buraxılmış bu balaların valideyn himayəsində sevgi ilə böyümələrini istəyən heykəltəraş saat kimi dayanmadan işləyən insan beynini, sonradan peşmançılıq hissi keçirməmək üçün sadəcə doğru, düşünülmüş şəkildə addım atmalarını bu əsərində məharətlə əks etdirib.

Bəlkə də heykəltəraş eyni zamanda insanın düşünən obrazını təsvir etməklə tamaşaçını özünün Tanrı tərəfindən yaradılmış ən möhtəşəm və ən qiymətli bir əsər olduğunu bir daha düşünməyə vadar edir.

Gənc heykəltəraşın 2012-ci ildə abstrakt üslubda işlədiyi əsərlərdən biri də “İmtina” adlanır. Burada insanın özündən, mənliyindən, insanlığından uzaqlaşmasını heyrətamiz bir şəkildə təsvir edən heykəltəraş insan skeletinin öz ətini, dərisini, bir sözlə, öz vücudunu adi bir paltar kimi üzərindən çıxarıb atmasını, xarici görünüşündən xoşu gəlmədiyi zaman plastik əməliyyatlara üz tutmasını və s. günümüzdəki mövcud qlobal problemlərdən birini heyrətamiz əsəri ilə gündəmə gətirib. Bir növ karikatura janrına bənzər bir şəkildə, satirik gülüşlə insanlara öz eyiblərini göstərməyə çalışan gənc heykəltəraş bu vəziyyətə öz etirazını və tənqidini bildirib. R.Qarayev “İmtina” adlı əsəri ilə bəlkə də bəzi insanların öz dinindən, dilindən, vətənindən, ailəsindən, övladlarından, sevdiklərindən və ən əsası özü bir qarışqa belə yarada bilməyəcəyi halda, Yaradanın ona bəxş etdiyi simasından asanlıqla imtina etməyini, onu istədiyi şəklə salmağını və Yaradana qarşı naşükürlük etməyini, ürək ağrıdıcı bir şəkildə təsvir edib.

2012-ci ildə Rahib Qarayev “Almaniya bir rəssamın gözü ilə” mövzusunda keçirilən 5-ci rəssamlıq müsabiqəsində “Alman beyni” (2012) adlı əsəri ilə iştirak etmiş, sertifikatla təltif olunub.

R.Qarayev portret janrına da müraciət edib. Onun “Tələbə qızın portreti”, “Tələbə oğlanın portreti” adlı əsərləri buna misal ola bilər. Onun portret janrında olan əsərləri realizm üslubunda olmaqla yanaşı, dəqiq və ifadəlidir. Gənc heykəltəraş təsvir olunmuş obrazların hiss və duyğularını asanlıqla tamaşaçıya ötürə bilir və onun portretlərinin hər birində zərifliklə canlanmış insan simalarının təsvirini görə bilərik. Sakit, xəyala dalmış, fikirli vəziyyətdə təsvir olunması ilə diqqəti çəkən portretlərdə gənc heykəltəraş sanki özünün əsərləri üzərində işləyərkən dalğın, yeni ideyalar, yeni kompozisiyalar haqqında düşündüyü anı canlandırıb.

R.Qarayevin tamaşaçıda maraq doğuran başqa bir əsəri “Afrikalı qadın” əsəridir. Heykəltəraş tərəfindən işlənilmiş bu obraz Afrikada yaşayan səfil gənc bir qadının yaşayış tərzini əks etdirir. Heykəltəraşın bu əsəri işləməsinin səbəbi, gündəlik həyatda rastlaşdığı səfil bir qaraçı qızından təsirlənməsi olub. Əsərdə təsvir olunmuş gənc qadının qıvrım saçları, qara dərisi, qulağından asılmış tək sırğası, əyninə geyinmiş olduğu özündən qat-qat böyük paltarı, yalın ayaqları tamaşaçı diqqətini özündə cəmləşdirir. Bu əsərində gənc heykəltəraş sanki aclıqdan, susuzluqdan əzab-əziyyət çəkən, çarəsiz xəstəliklərdən canını qurtara bilməyən, ölümlə hər an qarşı-qarşıya dayanan çarəsiz insanların həyatlarını gözlər önünə sərməyə çalışıb.

Hazırda gənc heykəltəraşın üzərində işlədiyi magistr diplom işi olan “Bəhruz Kəngərli” adlı əsəridir. Əsər ümumilikdə bir neçə eskizdən ibarətdir və heykəltəraş bu eskizlərdə Bəhruz Kəngərli obrazının axtarışındadır. Üzərində işlənildiyindən əsər hələ tamamlanmayıb. Çox güman ki, heykəltəraş B.Kəngərlinin əsərləri üzərində işlədiyi obrazını təsvir etməyi düşünür.

Heykəltəraşlıq sənətində hələ gənc olmasına baxmayaraq, Rahib Qarayev düşündürücü, ifadəli və heyrətamiz əsərləri ilə öz sözünü qürurla deməkdədir. Ümid edirik ki, o, gələcəkdə Azərbaycan heykəltəraşlığını dünyaya tanıdan heykəltəraşlardan olacaq.

Xalidə ƏLƏSGƏROVA,

Sənətşünas

Palitra.-2013.-6 iyun.-S.13.