Dövlətçiliyin təbliğində milli ideologiyanın rolu

“Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi Azərbaycan xalqının tarixi nailiyyətidir”

Milli ruhu qorumağın, inkişaf etdirməyin və yeni nəsillərə çatdırmağın ən mühüm şərti milli dövlətçilikdir. Milli dövlət ancaq ərazinin, maddi sərvətlərin deyil, həm də milli-mənəvi dəyərlərin qorunmasına xidmət edir. Milli-fəlsəfi fikrin, əxlaqın, adət-ənənələrin yeni nəslə çatdırılması, davam etdirilməsi üçün milli-mənəvi abidələrin, bədii ədəbiyyatın rolu həqiqətən böyükdür. Bir millət üçün canlı tarix haradasa qırılanda, onun inkişafının daxili hərəkətverici qüvvələri məhdudlaşdırılanda, inkişaf kənar qüvvələrlə məqsədyönlü surətdə başqa səmtə istiqamətləndiriləndə milli genin heç olmazsa, başqa ampluada, fövqəltarixi formalarda, fikirlərdə, xatirələrdə, ədəbiyyatda, incəsənətdə yaşadılması zərurəti yaranır.

Dövlətçilik ümummilli iqtisadi mənafe duyğusu tələb edir. Dövlətçilik mənəviyyatda fərdi miqyasdan, ailə miqyasından, tayfa miqyasından, zona, region miqyasından kənara çıxaraq bütöv vətən duyğusunu hər şeydən yüksək tutmaq vərdişi tələb edir. Öz dövlət simvollarına hörmət və sevgi bəslənməsini, öz dövlətinin nailiyyətlərinə görə iftixar hissi keçirilməsini, dövlətin uğursuzluqlarını isə şəxsi faciə kimi yaşamaq səriştəsi tələb edir. Bu səviyyədə “milli” anlamının etnik-millidən fərqli yeni mənası, siyasi aspekti, dövlətlə adekvatlığı ortaya çıxır.

Milli dövlət qurulması və dövlətçilik ideyalarının həyata keçirilməsi və bu proseslərin dönməzliyinin təmin edilməsi xalq qarşısında ən böyük xidmətdir. Bu xidmət milli-tarixi prosesin kəsilməzliyinin təmin edilməsi baxımından ziyalı məramının siyasi müstəviyə keçirilməsi deməkdir. Belə ki, milli ədəbiyyatı da, musiqini də, adət-ənənələri də, dini dəyərləri də qoruyub saxlayan, bütöv, sağlam bir orqanizm kimi yaşadan milli dövlət qurmaq və dövlətçilik ənənələrini bərpa etmək təkcə ziyalılığın deyil, həm də siyasətin ən ali amalı olmalıdır.

Ən doğru yol-yeni ümumbəşəri mədəniyyətin milli mədəniyyətlərin fövqündə deyil, onlarla sintez halında formalaşmasıdır. Bu baxımdan, ulu öndər Heydər Əliyevin milli ideologiyamızın əsas prinsipi kimi irəli sürdüyü “milliliklə ümumbəşəriliyin vəhdəti” ideyası əsas götürülməlidir.

"Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi Azərbaycan xalqının tarixi nailiyyətidir" deyən ulu öndərin ən böyük xidmətlərindən biri də bundan ibarətdir ki, o, azərbaycanlıların vahid bir etnik-siyasi toplum kimi tanınmasını təmin edən ideologiya yaratdı, həm də yeni və sağlam nəslin yetişməsi üçün kifayət qədər mükəmməl bir şərait formalaşdırdı. Nə qədər çətin və ağrılı mərhələlərdən keçsə də, ulu öndərin yaratdığı milli dövlətçilik ideologiyası tarixin sınaqlarından uğurla çıxa bildi və onun müəllifinin kifayət qədər müdrik şəxsiyyət olduğunu təsdiqləyən əsas faktlardan biri də elə bundan ibarətdir.

“Milli ideologiyanı qurmaq, yaratmaq, təşkil etmək, eyni zamanda əməli surətdə həyata keçirmək lazımdır”

Milli dövlətçilik ideologiyasının tarixi-siyasi mahiyyətini araşdırmaq, onun həqiqi fəlsəfi məzmununu müəyyən etmək olduqca mürəkkəb bir məsələdir. Bu ideologiya ilk növbədə azərbaycançılıq ideologiyasını elə bir səviyyədə özündə birləşdirir ki, onun söykəndiyi dəyərlər sistemi bütövlükdə Azərbaycan xalqının ümumi xarakterini müəyyənləşdirir. Bu ideologiya adi bir həyat hadisəsi deyil, müasir dünyanın mürəkkəb geosiyasi reallıqları fonunda öz xalqının milli mentalitetinə və demokratik prinsiplərə əsaslanan qüdrətli dövlət yaratmış böyük siyasi xadimin idarə etdiyi tarixi prosesdir. Heydər Əliyev azərbaycançılıq ideologiyasının həyata keçirilməsini başlıca vəzifələrdən biri kimi qiymətləndirirdi: “Bu ideologiyanı qurmaq, yaratmaq, təşkil etmək, eyni zamanda əməli surətdə həyata keçirmək lazımdır” deyirdi.

Prezident Administrasiyasının rəhbəri, akademik Ramiz Mehdiyev “XXI əsrdə milli dövlətçilik” adlı kitabında qeyd edir ki, milli dövlət cəmiyyət haqqında təsəvvürləri dəyişdirməyə və dövləti yalnız tamın bir hissəsi kimi deyil, həm də daha artıq dərəcədə bəşər tarixinin dərk edilməsi üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən bütöv bir sistem tək dəyərləndirməyə imkan verdi: “Kommunist rejimin süqutundan və totalitar sistemin iflasından sonra formalaşan milli dövlətimiz təbii-tarixi inkişaf yoluna çıxmaq üçün geniş imkan qazandı. Azərbaycanın son dövr tarixi göstərdi ki, iqtisadiyyatı və cəmiyyəti sosialist metodları ilə idarə etmək praktikasından imtina edərkən, biz sərbəst bazar iqtisadiyyatına əsaslanan demokratik cəmiyyətə keçid prosesini çox sürətlə aparmağa başladıq. Bu isə öz növbəsində yaranan problemlərin optimal həlli yollarının tapılmasını xeyli çətinləşdirdi. Milli dövlət quruculuğu ətrafımızda cərəyan edən hadisə və proseslərə yeni nəzərlə baxmağa və onları keyfiyyətcə başqa səviyyədə dəyərləndirməyə şərait yaratdı. İctimai şüurun yeniləşməsinə və müasir təfəkkür tərzinin formalaşmasına güclü təsir göstərən milli dövlətimiz bu gün həm ölkə daxilində, həm də onun hüdudlarından kənardakı milyonlarla azərbaycanlını birləşdirən ümummilli ideyaya və vacib həyati faktora çevrilib”.

Kitabda bildirilir ki, dünya tarixi ən qədim dövrlərdən bəri dövlətçiliyin müxtəlif formalarının şahididir: “Üçüncü minilliyin ilk çağlarında keçmişi araşdırarkən asanlıqla başa düşmək olar ki, tarix totalitar keçmişi yeni nəslin səmərələşdirici potensialı ilə tez-tez əvəz edir. Bu potensial cəmiyyətin həyatına daxil edilir, köhnə stereotipləri və həyatın adət halını almış normalarını dəyişdirir, cəmiyyətin inkişafını zənginləşdirir və təkmilləşdirir, müəyyən çərçivələri qurur və yeni sosiumun yaranmasına təkan verir. Tarixi təcrübə sübut edir: milli dövlətçilik yalnız elə bir cəmiyyətdə sabit və möhkəm ola bilər ki, orada icmanı milli dövlət quruculuğu səviyyəsinə qaldıraraq bu icmanı millətə, onun nailiyyətlərini isə tarixi qələbələrə çevirməyə qadir güclü və istedadlı lider olsun. Təbii ki, hər bir quruluş dövlətçilik formalarına öz düzəlişlərini verərək idarəetmənin prioritetlərini və tiplərini dəyişdirib. Quldarlıq quruluşu dövründə yol verilənlər, bəlkə də zəruri olanlar feodalizm dövründə aktuallığını çox tezliklə itirib, Avropada maarifçilik və reformasiya dövrü fərdin azadlıq və hüquqlarının yeni tərzdə başa düşülməsinə və tamamilə yeni tərzdə dərk olunmasına yol açıb. Bu gün qloballaşma dünya proseslərinin ümumi nizamına, iqtisadiyyata, siyasətə və sosial-mədəni məkana yeni düzəlişlər edir”.

“Çalışmalıyıq ki, dövlətimizin tarixini dərindən öyrənək və təbliğ edək”

R.Mehdiyev kitabında qeyd edir ki, milli dövlətçilik vahid məqsəd uğrunda-dövləti möhkəmləndirmək, iqtisadiyyatı modernləşdirmək və gələcək nəsillər üçün daha mükəmməl şərait yaratmaq naminə bütün millətin, bütün cəmiyyətin birliyinin rəmzidir: “Azərbaycanın ən yeni tarixini əsas götürsək, habelə dövlət quruculuğu sahəsində dünya təcrübəsini nəzərə alsaq, inamla təsdiq edə bilərik ki, Azərbaycanda milli dövlətçiliyin bünövrəsi 1993-cü ildə, yeni siyasi elitanın səmərələşdirici potensialı əvvəlki elitanın dövlətin mahiyyəti və dünya birliyində yeri barədəki anarxist təsəvvürlərini dəyişdirdiyi dövrdə qoyulub. Bugünkü qloballaşma şəraitində, dünyanın və yaşadığımız regionun işlərinin çox-çox mürəkkəbləşdiyi bir zamanda, Azərbaycanın taleyüklü problemlərinin həlli bütün kəskinliyi ilə qarşımızda dayandığı bir vaxtda Heydər Əliyev kimi bir rəhbərə ehtiyacın daha çox olduğu haqqında kitabı oxuyarkən oxucuda inam və yəqinlik daha da artır”.

Kitabda həmçinin belə bir fikir də inamla əsaslandırılır ki, Heydər Əliyev məktəbinin layiqli davamçısı olan İlham Əliyevin simasında bu gün Azərbaycan siyasətçilərinin gənc nəsli formalaşıb: “Bu gün biz məhz İlham Əliyevin şəxsində xalqa xidmətdən güc alan, milli mənafeləri üstün tutan, bacarıqlı, istedadlı, səriştəli, idarəetmə işində artıq kifayət qədər təcrübəsi olan kamil bir şəxsiyyətin, bir siyasət adamının yetişdiyini aydın görürük. İlham Əliyevin yeni dövrün siyasətçisi kimi yetişməsi və çalışdığı sahələrdəki uğurları onun çox böyük siyasi gələcəyindən xəbər verir. Bu gələcək isə Azərbaycanın siyasi gələcəyi ilə bilavasitə uzlaşır”.

Bakı Dövlət Universitetinin kafedra müdiri, tarix elmləri doktoru, professor Anar İsgəndərovun sözlərinə görə, Azərbaycanın dövlətçilik tarixinin təbliğinə hər zaman ehtiyac var: “Ölkəmizin dövlətçilik tarixi ilə bağlı nə yazılırsa, təqdirəlayiqdir. Çünki torpaqları işğal olunan bizik, təcavüzə məruz qalan və yalan tarixi faktlarla qarşılaşan da bizik. Ona görə çalışmalıyıq ki, dövlətimizin tarixini dərindən öyrənək və təbliğ edək. Dövlətçilik tarixi elə şeydir ki, burada hər fakt mənbəyə əsaslanmalıdır”.

Fuad HÜSEYNZADƏ

Palitra.-2013.-7 mart.-S.11.