İllik bal istehsalı ölkənin daxili tələbatını ödəmir

Azərbaycan Arıçılar İttifaqının sədri Şamil Quliyev: “Əgər arı ailəsinin sayı 600 minə çatdırılarsa, daxili tələbatı ödəməklə yanaşı, hər il xaricə 50 minə qədər ana arı, 10 minə qədər paket, 10 min ton bal sata bilərik”

Bakıda keçiriləcək “Arıçılıq məhsullarının təqdimat-satış sərgisi” çərçivəsində Azərbaycan Milli Qeyri-Hökumət Təşkilatları Forumunun təşkilatçılığı ilə təsərrüfat sahibləri ilə mətbuat konfransı və seminar keçirildi. Azərbaycan Arıçılar İttifaqının sədri Şamil Quliyev, Hacəttəpə Universitetinin professoru Aslı Özkırım, Rusiyadan dəvət olunmuş mütəxəssis Aleksey Borisoviçin iştirakı ilə keçirilən tədbirdə arıçılığın inkişafı, bu sahədə mövcud problemlər və onun həlli yolları müzakirə olundu.

Arıçılığın inkişafı nəticəsində 60 milyon manatlıq arıçılıq məhsulları ixrac edə bilərik

Azərbaycan ərazisində arıçılığın təsərrüfat sahəsi kimi təşəkkül tapma tarixinin çox qədim olduğunu, zəngin xalq təcrübəsinə söykəndiyini və xalqımızın milli mentalitetinə uyğun təsərrüfat sahəsi olduğunu deyən Azərbaycan Arıçılar İttifaqının (AAİ) sədri Şamil Quliyev bildirdi ki, arxeoloji qazıntılar zamanı tapılmış, Eneolit dövrünə (7-8 min il bundan əvvəl) aid və mum qəliblərə tökmə üsulu ilə hazırlandığı sübut olunan bəzi metal əşyalar hələ o dövrdə belə Azərbaycan məişətində arıçılığın mühüm rol oynadığını və deməli, təsərrüfat sahəsi kimi inkişaf etdiyini sübut edir. Hətta Herodot (e.ə. 484-425-ci illər) Qafqaz əhalisinin səbət və gil qablarda arı saxlamaları barədə yazıb.

Ş.Quliyev bildirdi ki, arıçılığın inkişafı ilə bağlı əsas faktor təbii iqlim şəraitidir ki, ölkəmizdə bu imkanlar var. Belə ki, mövcud 4200 bitki növünün 600-ü bal verən bitkidir. Azərbaycan çox qiymətli arıçılıq genefonduna malikdir. Dünyada 24 arı cinsi var ki, onlardan 6-sı yüksək təsərrüfat əhəmiyyətli xüsusiyyətlərə malikdir. Onlardan 2-si bizim yerli arı genefondunu təşkil edir. Həmin 2 arı cinsinin 5 populyasiyası mövcuddur. AAİ sədrinin sözlərinə görə, dağətəyi zonalarda, meşə ərazilərində arıların bal vermə imkanları həddən artıq böyükdür: “Düzən ərazilərdə isə aran arıçılığının inkişafı üçün yem ehtiyatı bazalarımız var. Son illər ölkədə bal verən texniki bitkilərin əkini vüsət almaq üzrədir. Bu da arıçılığın inkişafı üçün böyük bir təməl rolunu oynaya bilər. Alimlərin apardığı tədqiqatlara görə, Azərbaycan ərazisində 600 min arı ailəsi saxlamaq mümkündür. Bu da imkan verir ki, ildə 300 min ədəd ana arı istehsalı olsun. Bu həm daxili ehtiyacları təmin etmək, həm də ixrac xarakterlidr. Ölkədə illik bal istehsalı potensialı 15 min ton civarındadır. Hazırda isə Azərbaycan ərazisində 200 min arı ailəsi var. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, ötən il bu rəqəm 195 min olub. Ana arı istehsalı ölkədə 4 min civarındadır, arı ailələrinin orta illik məhsuldarlığı 8-10 kq civarındadır. Dünya göstəricisindən orta məhsuldarlıq aşağıdır. İllik bal istehsalı həcmi isə 1200-1600 ton civarındadır. İstehlak tələbatı 4500 tondur. Beləliklə, illik bal istehsalı ölkənin daxili tələbatını ödəmir. Heç bir arıçılq məhsulu üzrə ixracat yoxdur”. Ş.Quliyevin fikrincə, arıçılıq inkişaf etdirilərsə və 600 minə çatdırılarsa, daxili tələbatı ödəməklə yanaşı, hər il xaricə 50 minə qədər ana arı, 10 minə qədər paket, 10 min ton bal sata bilərik. Beləliklə, 57- 60 milyon manatlıq xaricə arıçılıq məhsulları ixrac edə bilərik. Nəticədə arı ailəsinin sayının 3 dəfəyə qədər artırılmasına ehtiyac var.

Cari ildə “Qaçqın və məcburi köçkün arıçılara yardım” layihəsi reallaşdırılacaq

Ümumiyyətlə, arıçılıq sahəsində böyük işlərin görülməsinə ehtiyac olduğunu deyən AAİ sədri bildirdi ki, son 10 ildə arıçılıqla bağlı inkişaf var: “Arıçılıqla bağlı müxtəlif ictimai birliklər formalaşıb, firmalar, özəl şirkətlər yaranıb. 2008-ci ildə isə həmin firma və ictimai birliklərin əsasında Azərbaycan Arıçılar İttifaqı (AAİ) yaranıb. Ölkədə son illərdə arıçılığın hüquqi bazası yaradılıb. 2009-cu ildə Azərbaycanda “Arıçılıq haqqında” qanun qüvvəyə minib.

O da vurğulandı ki, arıçılığın inkişafında bir istiqamət maddi-texniki baza ilə bağlıdır. Bu sahədə hazırda bütün gücün özəl sektorun üzərinə düşdüyünü deyən AAİ sədri deyir ki, bu sahədə fəaliyyət göstərən ən böyük müəssisə “Şahdağ-E” firmasıdır. Bu firma arıçılıq avadanlıqları ilə təminatda mühüm rol oynayır: “AAİ özəl sektora dəstək vermək üçün müəyyən yardımlar edir və ötən il bu məqsədlə ixtisaslaşmış arıçılıq mağazası yaradıldı ki, hazırda yüksək səviyyədə fəaliyyət göstərir. Ölkədə bal verən bitkilərin toxumçuluğu istiqamətində müəyyən işlər görülüb. AAİ müəyyən layihələr reallaşdırıb ki, burada ilk olaraq yerli arı genefondunun qorunması istiqamətində işlər görməyə çalışırıq. Çalşırıq ki, təsərrüfatlarda xarici təcrübə və texnologiyanın tətbiqinə nail olaq. Lakin bu da bir faktdır ki, arı xəstəlikləri ilə mübarizədə ölkədə heç bir dərman preparatı istehsal olunmur və xaricdən gətirilir ki, onların heç də hamısı yüksək keyfiyyətli olmur. İstərdik ki, keyfiyyətli şəkildə ölkəyə daxil olsun”. O da vurğulandı ki, yerli arı genefondunun qorunması, damazlıq işi dövlət səviyyəsində öz həllini tapmalıdır. Seleksiya işləri dövlətin icazəsi ilə həyata keçirilməlidir.

Bu istiqamətdə xarici təşkilatlarla birgə layihələrin həyata keçirilməsinə nail olduqlarını deyən Ş.Quliyev qeyd etdi ki, onlardan biri kimi Türkiyənin TİKA təşkilatının texniki yardımı ilə Xızı rayonunda illik məhsuldarlığı 3000 ana arı olan damazlıq təsərrüfat yaradılıb. Təsərrüfat müasir avadanlıqlarla və izolə mayalandırma məntəqəsi ilə təmin olunduğu üçün damazlıq-seleksiya işləri yüksək səviyyədə yerinə yetirilə bilir. İstehsal olunan və cins təmizliyi təmin olunmuş ana arılar qəbul olunmuş rayonlaşma prinsiplərinə uyğun olaraq ölkənin rayonlarına göndərilir. Bundan başqa ötən il FAO-nun nümayəndələri ölkəmizə gəlib və araşdırma nəticəsində müəyyən olunub ki, yerli arılarda genefond baxımından çirklənmə gedib. AAİ sədrinin sözlərinə görə, bunun üçün də islahata ehtiyac var və bu da dövlətin dəstəyi ilə həyata keçirilməlidir: “Çünki bunlar böyük vəsait tələb edən layihələrdir. Hazırda Azərbaycan arıçılarının inkişaf səviyyəsi peşəkarlıq baxımından imkan verir ki, ana arı yetişdiriciliyi və damazlıq işi ilə məşğul olsunlar. Sadəcə olaraq həmi arıçılara yardım etmək lazımdır. Azərbaycan arıçılığının bütün problemlərinin kompleks həllini həyata keçirə bilən bir layihənin dəstəklənməsinə ehtiyac var və hökumətdən bunu gözləyirik”.

O da vurğulandı ki, TİKA ilə AAİ-nin birgə həyata keçirdiyi digər layihə əsasında altı min ədəd “çiçəktozu tutanlı” quraşdırılıb, arı ailələri ilə doldurularaq ailələrə paylanılıb. İlk dəfə bu layihə çərçivəsində çiçək tozunu qurudan və təmizləyən aparat Türkiyədən gətirilib ki, artıq bu istehsal olunan bütün çiçək tozunun təmizlənməsi və qurudulmasını həyata keçirməyə imkan verir. Beləliklə, bu nəticəyə gəlmək olar ki, Azərbaycanda ixtisaslaşmış arıçılıq təsərrüfatlarına ehtiyac var.

Ş.Quliyev bildirdi ki, cari ildə “Qaçqın və məcburi köçkün arıçılara yardım” layihəsinin keçirilməsi planlaşdırılıb. Bu layihənin təbii şəraitinin əlverişli olması ilə əlaqədar cənub bölgəsində, Lənkəranda reallaşdırılması nəzərdə tutulur. 100 qaçqın və məcburi köçkün ailəsinə hər birində 10 ədəd olmaqla 1000 arı ailəsi veriləcək. Bu layihəni həyata keçirməkdə məqsəd iki damazlıq təsərrüfatının əsasını qoymaqdır. Layihə artıq təsdiqini tapıb. Ş.Quliyev onu da vurğuladı ki, Azərbaycanda arıçılığın inkişafına maneə yaradan amillərdən biri də bəzi müvafiq qurumların arıçılıq birliklərilə qarşılıqlı əməkdaşlıq etməməsi, arıçılıq sahəsindəki problemlərin həllinə çalışmaması, ümumilikdə isə bu sahə üzrə fəaliyyətinin olduqca aşağı səviyyədə olmasıdır. Təsərrüfat sahibləri ölkə başçısının arıçılığın inkişafına dəstək olacağına əmin olduqlarını bildirdilər.

Hacəttəpə Universitetinin professoru Aslı Özkırım isə bildirdi ki, Azərbaycanda hər bir sahədə olduğu kimi arıçılığın da inkişafına şərait var. Türkiyə də qardaş ölkədə bu sahənin inkişafı üçün dəstək göstərmək istəyir: “Bildiyiniz kimi arıçılığın inkişafında dünya üzrə Çindən sonra Türkiyə ikinci yerdədir. İstərdik ki, Azərbaycan da bu sahədə Türkiyədən faydalansın, maarifləndirilsin”.

Nigar ABDULLAYEVA

Palitra.-2013.-24 yanvar.-S.12.