İdman gənclərin fiziki və mənəvi kamilləşməsi yolu kimi

Məlumdur ki, Azərbaycanda idmana göstərilən diqqət və qayğı ölkəmizi sözün həqiqi mənasında bir idman ölkəsinə çevirib. Azərbaycan əhalinin, xüsusən də gənclərin kütləvi şəkildə idmanla məşğul olduğu, bu barədə məqsədyönlü siyasət həyata keçirilən bir dövlətdir.

Ölkəmiz sosial-iqtisadi göstəricilərinə görə regionda və dünyada lider olduğu kimi, idman sahəsində də liderlik statusu əldə edib. Bu status son zamanlarda idmanın demək olar ki, bütün sahələrində əldə edilən uğurlar sayəsində daha da möhkəmlənməkdədir. Beləliklə, gənclərin hərtərəfli inkişafı ölkənin sosial-iqtisadi, elmi və mədəni inkişafı ilə sıx əlaqələndirilir. Bu isə xalqımızın genefondunun sağlamlığının təmin edilməsində, hətta ölkəmizin milli təhlükəsizliyinin qorunmasında vacib şərtlərdən biri sayılmalıdır. Bəllidir ki,yeni nəslin inkişafının əsas vasitəsi olan gənclərin dövlətin və cəmiyyətin sosial-iqtisadi, ictimai-siyasi və mədəni həyatında lazımi səviyyədə iştirakı təmin edilməlidir.

Bu baxımdan birinci növbədə gənc nəslin sağlam fiziki və mənəvi tərbiyə alması, o cümlədən idmanla məşğul olması çox məqsədəuyğundur. Bu prinsip əsasında da Azərbaycanda gənc nəslin idmana və düzgün fiziki tərbiyəyə meyli məqsədli bir şəkildə gücləndirilir. Beləliklə, dövlətin gənclər siyasətində gənclərin sağlamlığının qorunması və fiziki inkişafı əsas yerlərdən birini tutur. İdman artıq ölkəmizin ictimai həyatının mühüm hissəsidir. Qəbul edilən qanunlar, proqramlar, tikilən idman qurğuları, Olimpiya kompleksləri, idman infrastrukturunun yeniləşməsi də bu zərurətdən irəli gəlir.

İdman şərəfli və məsuliyyətlii işdir

Azərbaycanda idmanın kütləviliyinə nail olmaq, bədən tərbiyəsi və idmanı geniş coğrafi məkanda inkişaf və təbliğ etdirməkdən əlavə, bu sahədə yüksək nailiyyətlər əldə etmək və dünya şöhrətli idmançılar hazırlamaq üçün əlaqədar qurumlar qarşısında konkret vəzifələr qoyulub. Burada isə artıq peşəkar idmanla məşğul olmaq və sırf bu sahədə ciddi uğurlar qazanmaq kimi daha konkret hədəflər müəyyənləşdirilib. Bu isə eyni zamanda, mötəbər beynəlxalq yarışlarda ölkəmizi təmsil edən, qalib olan, himnimizi səsləndirən idmançların nə qədər şərəfli bir işlə məşğul olduğunu ortaya qoyur. Bu fakt isə bir daha idmanın hər bir ölkə üçün ən önəmli strateji sahələrdən biri olduğunu göstərir. Buna görə də son dövrlərdə ölkəmizdə sözügedən cəhətdən də idmanın inkişafına ciddi fikir verilir. Bu sahədə çox ciddi nailiyyətlərə imza atılıb. İdmançılar ölkəmizin təbliğində böyük rol oynamağa başlayıblar. Hər dəfə bayrağımızın qaldırılması, himnimizin səsləndirilməsi hər bir azərbaycanlı üçün çox qürurvericidir. Həmçinin ölkəmizə gətirilən saysız qızıl, gümüş və bürünc medallar, ən mötəbər yarışlar nəticəsində ildən-ilə çempionlarımızın sayının getdikcə kütləviləşməsi də idmanın çox şərəfgətirici bir sahə olduğunu bir daha sübut edir.

O da məlum olduğu kimi, Azərbaycanda 2012-ci il “İdman ili” elan edilmişdi. 2015-ci ildə isə ölkəmizdə ilk dəfə Avropa Olimpiya Oyunları keçiriləcək. Bu baxımdan sözügedən sahədə daha böyük nailiyyətlər qazanmaq, yeni zirvələri fəth etmək və yeni hədəfləri müəyyənləşdirmək idmançılar qarşısına əsas vəzifə kimi qoyulub. Prezident İlham Əliyev Azərbaycanın hər yerində idmanla məşğul olmaq üçün müasir tələblərə cavab verən idman infrastrukturunun formalaşdırılmasını mühüm vəzifələrdən biri kimi qarşıya qoyub. Regionlarda olimpiya idman kompleksləri və digər idman qurğularının istifadəyə verilməsindən başqa, hər bir idman növünün inkişafı naminə məqsədyönlü işlər görülüb.

Bütün bunlar isə idmanın eyni zamanda çox məsuliyyətli bir iş olduğunu, həmçinin idmançıların bu baxımdan çox məsuliyyətli olmalarını, özlərinə hər baxımdan hesabat verməli olduqlarını diktə edir.

Bütün qeyd edilənlər özlüyündə aydındır. Bununla belə, bir məsələyə toxunmağı lazım bilirik. Belə ki, bir sıra məqamlar baxımından idmançılar arasında kütləvi olaraq kulturoloji seminarlar təşkil edilməsinə ehtiyac var. Beləliklə, burada diqqət yetirilməli olan bir neçə məqam hansılardır və bu məqamlar nədən irəli gəlir?

Birincisi, qeyd edək ki, gənc idmançılar yarış meydanı və ya tatamidən başqa, yarışa yollandıqları xarici ölkələrdə ölkəmizi başqa cür də təbliğ etmək imkanlarına malikdirlər. Bu baxımdan onların milli dəyərlərimiz, tariximiz və mədəniyyətimizlə bağlı maarifləndirilməsi, ayrıca onların bu mövzularda xarici ölkələrdə yaymaq üçün vəsaitlərlə təchiz edilməsi çox məqsədəuyğun olardı. Nəzərə alınmalıdır ki, işğalçı Ermənistana qarşı mübarizə şəraitində yaşayırıq, buna görə, xaricə ölkəmizi təmsil etməyə yollanan hər bir vətəndaşımız peşəsindən asılı olmayaraq sözügedən məsələdə ciddi ideoloji silahlandırılmalıdır.

İkincisi, araşdırmalar göstərir ki, bütün karyerasını idmanda görən, uşaq yaşlarından fəaliyyətini idmana həsr edən uşaq və yeniyetmələrin, gənclərin bir çoxu orta məktəb təhsilindən, deməli, maariflənmədən yayınanlardır. Bu cür uşaq və yeniyetmələrin idmana üz tutması çox yaxşı haldır, bununla belə, onların təhsil alması ilə bağlı balans da gözlənilməlidir. Belə hallarda təhsil natamamlığı isə bəzilərinin dünyagörüşünə, vətəndaşlıq məsuliyyətinə öz təsirini göstərmiş olur. Əlbəttə, idman zallarına kütləvi maraq çox yaxşı göstəricidir və bu, “sağlam bədəndə sağlam ruh” prinsipinin yeniyetmə və gənclər arasında reallaşdığını göstərir. Məhz həmin kütləvi maraqdan istifadə edərək, onların vətəndaşlıq və dəyərlər baxımından təkmil formalaşamasına yardım etmək üçün idman zallarında kulturoloji seminarların təşkil olunması xeyli effekt vermiş olardı. Bu cür kulturoloji maarifləndirmələr müxtəlif üsul və vasitələrlə həyata keçirilə bilər. Belə ki, burada hökumətə aid təhsil və idman qurumları, eyni zamanda da qeyri-hökumət təşkilatları effektli layihələr həyata keçirə bilərlər. Yaxud müxtəlif idman federasiyaları öz fəaliyyətlərində bu barədə islahatlar apara bilərlər.

Üçüncüsü, idmanda qızların sayı son illər xeyli artsa da, bizdə hələki idman sahəsi daha çox bircinsli məşğuliyyət sahəsi kimi qəbul olunur - xüsusən də regionlardakı idman komplekslərində əsasən oğlanların sayı üstünlük təşkil edir. Bu isə müəyyən mənada hərbi xidmətdəki ab-havaya bənzər bir aura yaratmış olur. Hərbi xidmət zamanı əsgərlərin hərbi hazırlıqdan başqa humanitar hazırlıq fənnindən dərs keçmələri və maariflənmələri bu baxımdan çox yaxşı təcrübə kimi yararlanıla bilər. Yəni əksəriyyəti kişi cinsinə mənsub olan yeniyetmə və gənc idmançıların dəyərlər, davranışlar və mədəniyyət baxımından düzgün formalaşması üçün də kulturoloji-maarifləndirici seminarların keçirilməsi çox faydalı olardı.

Dördüncüsü, bu cür maarifləndirmə işinin təşkili eyni zamanda idmançıların ruh yüksəkliyini və yarış, mübarizə əzmini daha da artırmış olacaq. Bu iş, qeyd edildiyi kimi, onların davranış məsuliyyətini artıracaq və onların mənəvi-ideoloji baxımdan daha yaxşı hazırlıqlı olmasına yardım edəcək...

İdmanın fəlsəfəsi yeniyetmə və gənclərə daha aydın aşılanmalıdır.

Ən nəhayət, idmanın fəlsəfəsi yeniyetmə və gənclərə daha aydın aşılanmalıdır. Qiymətləndirmək lazımdır ki, idman təkcə uğurlu nəticələr əldə etmək, fəxri kürsüyə qalxmaq, zirvələri fəth etmək imkanı yaradan vasitə deyil. O, eyni zamanda, hər bir uşaq, yeniyetmə və gənc üçün ilk növbədə fiziki-mənəvi sağlamlıq, pozitiv qüvvə deməkdir. Tarix boyu insanlarda Vətənə məhəbbət, milli qürur hissləri, xeyirxahlıq aşılayan idman güclü təsir imkanına malik olmaqla dövlətin hərtərəfli inkişafında, dünya miqyasında tanınmasında mühüm rol oynayan təbliğati-siyasi vasitədir. İdman və bədən tərbiyəsi müasir dünyamızda fiziki və mənəvi tərbiyənin mühüm vasitələrindən biri hesab olunur. Fiziki və mənəvi mədəniyyətin təsirli vasitəsi olmaqla yanaşı, idman həm də özündə humanizm əlamətlərini daşıyır. İdman dünyada sülhün və əmin-amanlığın qorunmasında,xalqlar arasında dostluq tellərinin möhkəmlənməsində xüsusi rol oynayır. İdman elə bir sahədir ki, burada görülən işlər bir- biri ilə qırılmaz zəncir kimi bağlıdır, bir iş digərini tamamlayır. O cümlədən buraya idmançılarda düzgün və məsuliyyətli ictimai davranış mədəniyyəti formalaşdırmaq da aid edilməlidir.

Nahaq yerə demirlər ki, məhz bədən tərbiyəsi və idmanın inkişafında bəşəriyyət, əvvəlki sivilizasiyaların böhran tarixində olduğu kimi, öz xilasını tapa bilər - burada isə ilk növbədə mədəniyyət və humanizm önə keçir. Bu mənada idman və ümumiyyətlə, bədən tərbiyəsi bütünlüklə təkcə insanın yaşamı, onun daim dəyişən ətraf mühitə uyğunlaşması baxımından vacib deyil, eyni zamanda, ətraf aləm və öz təbiəti üzərində üstünlüyünün təmin olunmasına yönəlib. İdmanın əsas ideya mayasında insanın öz imkanlarının hüdudlarından kənara çıxmaq, mövcud real varlığının sərhədlərini aşaraq, mənəvi-fiziki və yaradıcı potensialını həyata keçirməsi ilə bərabər, ictimai davranış məsuliyyəti durur. İdman bu yolla özündə fiziki və estetik, eləcə də etik çalarları birləşdirən bir sosio-mədəni hadisə olaraq dərk edilir. İdman fəlsəfəsinə görə, idman Xeyirin fəlsəfəsini təsdiqləyir və Şərin anlaşılmaz mühakiməsini rədd edir...

Xülasə, qeyd edilənlər göstərir ki, yeniyetmə və gənc idmançlar arasında kulturoloji-maarifləndirici seminarların keçirilməsi ilə bağlı ictimai müzakirələrin aparılması, bu cür davamlı maarifləndirmə tədbirlərinin həyata keçirilmə üsullarının müəyyənləşdirilməsi və nəhayət onların həyata keçirilməsini təmin etmək lazımdır. Belə olarsa, bəzilərinin cəmiyyətdə idmançı adına yaraşmayan, qeyri-adekvat davranışlarına bir daha rast gəlinməz...

İlkin AĞAYEV

Palitra.-2014.-19 aprel.-S.11.