Jürgen Thone: “Nizami Gəncəvi dühası dünya ədəbiyyatını zənginləşdirib”

“Nizami Gəncəvinin Strasburq kitabxanasında 4175 nömrə altında saxlanılan əlyazması 370 səhifə və 1191 illüstrasiyadan

ibarətdir

Fransanın nüfuzlu qəzetində “Nizami Gəncəvinin məhəbbət anlayışı” sərlövhəli bu məqalə dərc edilib

Məlum olduğu kimi Azərbaycan mədəniyyətini və ədəbiyyatını bir çox ölkələrdə, o cümlədən Fransada tanıtmaq istiqamətində mühüm tədbirlər həyata keçirən Heydər Əliyev Fondunun təşkilatçılığı və ölkəmizin Parisdəki səfirliyinin dəstəyi ilə Avropanın rəmzi paytaxtı hesab edilən Strasburqun Reyn sarayında Azərbaycanın dahi şairi Nizami Gəncəviyə həsr olunan beynəlxalq elmi konfrans keçirilib. Layihə çərçivəsində təqdim etdiyimiz yazı həmin konfransla bağlı Azərbaycanın Avropa Şurası yanında daimi nümayəndəliyinin təşəbbüsü ilə Alzas regionunda gündəlik nəşr edilən “Alzasın son xəbərləri” (“Les Dernieres Nouvelles d’Alsace”) qəzetində jurnalist Jürgen Thonenin qələmə aldığı məqalə ilə bağlıdır. “Nizami Gəncəvinin məhəbbət anlayışı” sərlövhəli bu məqalədə Heydər Əliyev Fondunun təşkilatçılığı və ölkəmizin Fransadakı səfirliyinin dəstəyi ilə Strasburqun Reyn sarayında dahi Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəviyə həsr olunan beynəlxalq konfransdan bəhs edilir.

Böyük mütəfəkkirin məhəbbət fəlsəfəsindən bəhs edən jurnalist qeyd edir ki, nizamişünas alimlərin konfransdakı çıxışları ölümündən 800 ildən artıq vaxt keçməsinə baxmayaraq, dahi söz ustadının yaradıcılığındakı məhəbbət anlayışının əsl qayəsini dərk etməyə imkan verib. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun direktoru vəzifəsini icra edən Teymur Kərimlinin “Nizami Gəncəvinin məhəbbət fəlsəfəsi” mövzusunda çıxışında səsləndirdiyi fikirlərə istinad edilən məqalədə deyilir: “Məhəbbət anlayışı Nizami Gəncəvi dünyasının fəlsəfəsi və konsepsiyasını təşkil edir. Məhəbbət təbiətin qanunudur. Nizami Gəncəviyə görə, məhəbbət varlıqlar arasında universal bir ünsiyyət formasıdır.

Fransanın nüfuzlu qəzetində “Nizami Gəncəvinin məhəbbət anlayışı” sərlövhəli bu məqalə dərc

edilib

Bu, canlı varlıqlar və təbiət arasında bir dildir. O, habelə çox güclü qarşılıqlı tərbiyə vasitəsidir. Dahi şairə görə, kişi ilə qadın arasındakı məhəbbət hörmət və rəğbət əsasında yaranır və qarşılıqlı kamilliyə aparır”. Bundan əlavə, məqalədə Azərbaycanın Fransadakı səfiri Elçin Əmirbəyovun konfransda səsləndirdiyi fikirlərə istinad edən müəllif yazır: “Nizami Gəncəvi dühası dünya ədəbiyyatını zənginləşdirib və bu gün də Azərbaycan xalqının düşüncəsində yaşamaqdadır. İnsanlara və təbiətə məhəbbət məktəblərdə tədris olunur. Nizaminin fikirləri azərbaycanlıları birləşdirən kimlik bağıdır. O, bizim gündəlik həyatımızdadır. Biz dünyada onun mənəvi davamçıları kimi tanınmaq istəyirik”. Qeyd edilir ki, Elçin Əmirbəyov mötəbər konfransın Şərq intibahının və bütün bəşəriyyətin ən parlaq simalarından biri olan Azərbaycanın dahi şairi və filosofu Nizami Gəncəvinin xatirəsinə həsr olunmasından məmnunluq hissi keçirdiyini vurğulayıb, söz sərrafının ədəbiyyatla yanaşı elm və humanist sahələrdə özündən sonra xalqımıza böyük irs qoyub getdiyini qeyd edib. Şairin ədəbi və fəlsəfi fikirlərinin məcmusu olan “Xəmsə” əsərinin beş poemadan ibarət olduğunu, Nizami Gəncəvinin əsərlərinin və dərin humanist ideyalarının dünyanın, o cümlədən Avropanın və xüsusilə Fransanın ədəbi və fəlsəfi fikirləri üçün bir mənbə olduğunu vurğulayıb. Səfir Nizami Gəncəvinin 870 illik yubileyinin təntənəli şəkildə qeyd olunması ilə əlaqədar 2011-ci ildə Prezidentin sərəncam imzaladığını, Azərbaycanın birinci xanımı, UNESCO-nun xoşməramlı səfiri Mehriban Əliyevanın rəhbərlik etdiyi Heydər Əliyev Fondu tərəfindən şairin əsərlərinin bir çox dillərə tərcümə olunaraq nəşr edildiyini, anadan olmasının 850 illik yubileyi ilə əlaqədar UNESCO tərəfindən 1991-ci ilin "Nizami Gəncəvi ili" elan edildiyini, 2012-ci ildə Romada büstünün qoyulduğunu diqqətə çatdırıb, əsərlərində azadlıq, bərabərlik və qardaşlıq ideyalarının təcəssüm tapdığını bildirib. Beynəlxalq konfransda Alzas regionunun mədəniyyət məsələləri üzrə baş idarəsinin direktoru Alən Haussun, Strasburq Milli və Universitet Kitabxanasının inzibatçısı Albert Puaronun, bu kitabxananın əlyazmaların və mədəni irs bölməsinin rəhbəri Frederik Blenin, AMEA-nın Əlyazmalar İnstitutunun direktoru vəzifəsini icra edən Teymur Kərimlinin, Prinston Universitetinin Yaxın Şərq araşdırmalar departamentinin professoru Mikael Barrinin, Fransa Dillər və Sivilizasiyalar Kitabxanasının Şərq əlyazmaları üzrə elmi direktoru Fransis Rixardın, Berlinin Humbolt Universitetinin professoru xanım Eva-Mariya Auxun, Neapol Universitetinin professoru Mişel Bernardininin, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gəncə bölməsinin sədri Məmməd Alimin dahi söz sərrafının yaradıcılığının müxtəlif istiqamətlərindən bəhs edən maraqlı çıxışları, bu səpgidən olan tədbirlərin xalqlarımız arasında əlaqələrin inkişafına xüsusi töhfə verməsinə dair məlumatlar məqalədə öz əksini tapıb.

Qeyd edilir ki, çıxışlarda Nizami Gəncəvinin Strasburq kitabxanasında 4175 nömrə altında saxlanılan əlyazmanın 370 səhifə və 1191 illüstrasiyadan ibarət olmasından, Nizaminin poemalarına Şərq rəssamları ilə yanaşı avropalı rəssamların da illüstrasiyalar çəkmələrindən, şairin əsərlərinin üzünün müxtəlif dövrlərdə ayrı-ayrı xəttatlar tərəfindən köçürülməsindən, poemalarda səsləndirilən fikirlərin bəşəri duyğulardan irəli gəlməsindən, alman şairi Hötenin özünün "Şərq-Qərb divanı" əsərində dahi söz ustadına yüksək qiymət verməsindən bəhs olunub.

Alzas bölgəsinin mədəniyyət məsələləri üzrə regional direktoru Alen Hauss Nizami Gəncəvi ilə bağlı sərginin Strasburqda təşkil olunmasının onlar üçün böyük şərəf olduğunu, şairin əsərlərinin bütün dünyada öyrənildiyini və tanınmış alimlərin iştirak etdiyi bu konfransın buna bariz nümunə olduğunu diqqətə çatdırıb, qloballaşan dünyada mədəni əlaqələrin inkişaf etdirilməsinin vacibliyini vurğulayıb, Nizaminin əsərlərində əks olunan azadlıq, bərabərlik və qardaşlıq ideyalarının bu gün də öz aktuallığını itirmədiyini, sərginin Fransa ilə Azərbaycan arasında körpü saldığını, fransız ictimaiyyətinin sərgi sayəsində Azərbaycan ilə yaxından tanış olduğunu, ölkənin mədəni dəyərləri barədə ətraflı məlumat əldə etmələrində mühüm rol oynadığını diqqətə çatdırıb. Konfransda Azərbaycanın Avropa Şurası yanındakı daimi nümayəndəliyinin rəhbəri səfir Emin Yaqubov, Amerikadan, İtaliyadan, Almaniyadan və digər ölkələrdən gəlmiş şərqşünaslar və Strasburq ictimaiyyətinin nümayəndələri iştirak ediblər. Tədbir iştirakçıları Nizami Gəncəvinin həyat və yaradıcılığından bəhs edən sərgi ilə yaxından tanış olublar. Onlara Heydər Əliyev Fondu tərəfindən şairin əsərlərinin müxtəlif dillərdə çap olunmuş nüsxələri paylanıb.

Anar Miriyev

Palitra.-2014.-21 fevral.-S.11.