Qanadı yanmış pərvanə

Füzuli-Cəbrayıl bölgəsində şəhid olmuş kəşfiyyat-bölük komandirinin müavini, kapitan Ceyhun Pirəli oğlu Orucəliyevin əziz xatirəsinə

Sərin bir yaz gecəsi.

Yuyur ay işığı

İlbizləri, böcəkləri.

Uzanıb gedir sərhəd.

Bu da bir sədd,

Azadlığımıza qoyulmuş

Bir hədd

İşğal altındakı torpaqlardan

Arabir sərin meh əsir,

Üşüyür yaz çiçəkləri.

Qarşıda erməni mövqeləri,

Ortada xarabazarlığa dönmüş

Kiçik Mərcanlı kəndi.

Bu kəndin sakinləri

Ölmüş ruhlardı indi.

Dağılmış evlər,

Uçurulmuş çəpərlər.

İndi ruhlar burada

Viranəlik becərir,

Xarabalıq əkirlər.

Sərhəd boyu

Bəzən qurd-quş

Qalır ayaq altda.

Yeridikcə xışıldayır.

Hərdən kol-kos, yaşıl ot da.

Yaxınlıqda, bir addımlıqda

Aylar öncə

Erməninin basdırdığı

Qorxunc mina.

Torpaq altda nəfəs alır.

O minadan bircə addım aralıda,

Kapitan Ceyhun Pirəliyev.

Üzü ay işığına sarı

Fikrə dalır.

Nə düşünür görən bu an?

Ay işığıyla yuyulub təmizlənir,

Yuxusuzluqdan gözlərinə

sağılan qan.

Yanında altı döyüş dostu,

Qarşıda erməni postu.

Mövqelər üz-üzə,

Düşmənlə göz-gözə

Nəfəs almaq, uyumaq,

Əl yumaq, üz yumaq,

Çörək yemə, su içmək.

Bəzən hansısa istəkdən

Vaz keçmək.

Bütün bunlar Ceyhun üçün

Adi bir qayğı.

Vətənə sevgi,

Məsləkə sayğı.

Hələlik bir addımlıqda,

Ölüm qanad çalır.

Erməninin basdırdığı

Ağılsız mina

Torpaq altda nəfəs alır.

***

Axşam bir şam yandırmışdı

Cəbhədə olan ərinin adına.

Şam işığına gələn pərvanələr

Qüssə gətirirdi qadına.

Titrəyir şamın şöləsi,

İşıq saçırdı zəif-zəif.

Qadın iki yavrusunun saçına

Tumar çəkirdi zərif-zərif.

Bəlkə ataları gələr deyə,

Yavrular qapıya baxırdı.

Duyğunun, Aylinin gözlərindən

Qüssə sel kimi axırdı.

Aynurə qadın fəhmiylə

Hiss edirdi- nə isə olacaq.

Şam işığı altında

Qızılgül yanaqlar solacaq.

Hələ, aylı bir gecəydi,

Dəqiqələr axıb gedirdi.

Zaman çökmüşdü diz üstə,

Dikəlib, qalxıb gedirdi.

Zaman o zaman deyildi,

Nə dağ uçurdu,

Nə daş uçurdu.

Şam işığının ətrafında,

Pərvanələr aramsız uçurdu,

Cəbhə xəttindən çox uzaqda,

İşıqla süslənmiş Xırdalan.

Bilmirsən bəzən həqiqət

Harada doğrudu, harada yalan.

Bir qadın, iki körpə, bir şam,

O şam işığına uçuşan pərvanələr,

Bir də sərin

Aylı bir axşam.

***

Yeddisi Aprel.

Gecə.

Bircə addımlıqda mina.

Canlıymış kimi,

Ceyhunla qanlıymış kimi

Kinlə baxırdı ona.

Ceyhun fərqinə varmadan

Döyüşçü dostlarıyla söhbətləşirdi.

Cəsur kəşfiyyatçı

Erməni hücumu önlənsin deyə,

Onlarla məsləhətləşirdi.

Bir az düşüncəli idi,

Bir az qayğılı.

Amma xoş idi əhvalı.

Ay işığı gözlərində oynaşırdı.

İçində ermənilərə

Kin, nifrət, qəzəb

Qarışqa kimi qaynaşırdı.

Birdən döyüşçü dostlarından biri:

- Bərk susamışam,- dedi.

Biri isə ağzına nə isə atıb,

Gülə-gülə, şirin-şirin yedi.

Və gülə-gülə:

-Hə, mən də susamışam,

Sərin su pis olmazdı,- dedi.

-Aşağıda, dərədə

Gərək ki bulaq olsun.

Üçünüz enib su gətirin,

Dördünüz burda göz-qulaq olun.

Bölük komandirinin müavini

Belə əmr verdi.

Hər kəs Ceyhuna baxıb,

Kapitanı çox qüssəli gördü.

- Gedib su gətirsəniz,

Bəlkə mən də içərəm,-dedi Ceyhun,

Zaman yorğun-yorğun

Axırdı torpaq altındakı

Minaya tərəf.

Onu torpağa basdıran əllər kimi

Mina qansız,

Mina naxələf.

Canlıymış kimi,

Girirdi dondan-dona.

Ceyhunla qanlıymış kimi

Baxırdı ona.

Ayrılıb enir bulağa,

Döyüşçülərdən üç nəfər.

Hələ gecədi, gecə.

Hələ uzaqdadı səhər.

Hələ onlar bulaqdan

Su gətirib içməlidirlər.

Əcələ qədər bir addım yolu

Addımlayıb keçməlidirlər.

Hələ gecədi, gecə,

Hələ qanüzlü xəbər

Qoşulmayıb gedən köçə.

Hələ al yanaqlarda

Qanlı şırım açılmayıb.

Hələ qara gözlərdən

Qan-yaş saçılmayıb.

Əyilməyib ata qəddi,

Yolunmayıb ana saçı.

Qara xəbər yol gəlir,

Bir az qorxulu, bir az acı.

***

Bu an yadıma düşür.

Dilimdən

Bir “təəssüf” kəlməsi sürüşür.

Ay səni,Hrant Matevosyan,

İnsanlıq böyləmi olur, məgər?

Ermənilər belə qəddar ikən,

Sənin yazdıqların nəyə dəyər?

***

O gecə Pirəli müəllimin

Könlünü nəsə sıxırdı.

Tez-tez evə girib çıxırdı.

Narahat, əndişəli idi.

Elə bil havalı, dəli idi.

Özünü-sözünü bilmirdi.

Görəcəyi işin

Əyrisini, düzünü bilmirdi.

Oğlu Ceyhundan nigaran idi.

Sanki içi şan-şan idi.

Bütün günü düşünmək

Ata ürəyini yormuşdu.

Bakıya zəng vurub

Gəlini Aynurədən

Oğlunu sormuşdu.

Aynurə o gecə

Yandırdığı şam işığında

Utana-utana,

Qızara-qızara:

-Danışmışam Ceyhunla

Hər şey yaxşıdı,- demişdi.

Tək qalanda isə

Gileyli-gileyli

Düşünmüşdü ki,

Bu da yəni bir işdi?

Nigarançılıqdan üzü

Girirdi dondan-dona.

Düşünürdü ki, burda da

İş tapılardı ona.

O gecə Şahbuzun

Mahmudoba kəndində

Pirəli müəllim

Çox əndişəli idi.

Hər halı

Üzündən bəlli idi.

Ev-eşiyə sığışmırdı.

Gözləri yollardan yığışmırdı.

Üzürdü onu nigarançılıq.

Dağlardan aşağı

Asta-asta

Enirdi qaranlıq.

***

Şair Xanəli Kərimli

Qələmini kağız üstündə

Gəzdirə-gəzdirə baxırdı.

İçindən şeir axırdı.

Yaza-yaza üstünə

Göylərin daşı tökülürdü.

Bu gecə şeirlərindən

Gözyaşı tökülürdü.

Ürəyinə daman damırdı,

Hərdən qələmindən

Qan damırdı.

Bir az qabaq

Qardaşı Pirəliyə zəng vurmuş

Ceyhunu sormuş,

Yenə rahatlıq tapmamış.

İndi oturub şeir yazırdı.

Hərdən qələmi

Labirintdə gəzirmiş kimi

Sətirlər arasında azırdı.

Hələ gecə idi, gecə.

Hələ qanüzlü xəbər

Qoşulmamışdı gedən köçə.

***

Döyüşçülər söhbət edirdi

Su içə-içə.

Aylı bir gecə,

Danışa-danışa

Səngər qazırdı onlar.

Səngər qaza-qaza

Bir qəhrəmanlıq tarixi

Yazırdı onlar.

Ayaqlar külüng idi,

Əllər tişə.

Səngər qazmaq da

Bir sənət, bir peşə.

Onlar qazırdı

Danışa-danışa,

Gülə-gülə.

Mina basdırılan yerə

Bircə qarış qalırdı,

Bircə qarış hələ.

Əl saxlayıb bir anlığa,

Su içə-içə,

Ceyhun baxır qaranlığa.

Yaddaşını çözələyir,

Baxışları dumanlanır.

Ötən günlər

Gözlərində canlanır.

Uşaqlarla

Gizlən-qaç,

Oynadığı zamanlar.

Anasının dizinə

Baş qoyduğu o anlar.

Dostlarıyla dağda-daşda

Keçirdiyi vaxt-zaman.

Düşündükcə

Könlü olur şan-şan.

Barmaqları tişə kimi

Oyur torpağı.

Ah, birdən titrəyir ayağı...

Yer uçur,

Göy uçur.

Əyilir, qalxır.

Qanadlarını yana açaraq

Üz üstə düşüb

Şam işığını qucur.

Aynurə içini çəkir.

Ah, yazıq divanə.

Düşüb qalır şamdanda

Qanadı yanmış pərvanə.

Pərvanələr oda gəlir.

Oda gələn pərvanəyə,

Elə oddan qada gəlir.

Qan çilənir

Ay işığının üstünə,

Ay ətəyini yığır.

Torpağa uzanmış pərvanə

Gözlərini yumur ağır-ağır.

Yanmış qanadları yavaş-yavaş

Yanına sürüşür,

Üstünə Ay işığı düşür.

***

Xırdalanda bir məzar var,

Şəhid məzarı.

İki ağlar körpəsi,

Bir gözü yaşlı yarı.

Durmuşam

O məzarın önündə.

Sinəmdəki qəmi

Ürək oynadır.

Gözümdəki nəmi

Külək oynadır.

Hava aydın, günəşli,

Torpağı odlu, atəşli.

Hamı əkində-biçində,

Hamının içində

Yanan bir şam.

Gözlərində inam,

Göyərir səhər-axşam.

Bu məzarın üstündə

Vətənin uzanmış qolu.

Bu ölüm Vətən üçün,

Bu yol insanlıq yolu.

Bu yurd o qədər ucadır,

Dərdini kimsəyə bildirməz,

Bəzən içində ağlar.

Vətən gözyaşı tökməz,

Vətən içində ağlar.

Vətən döyüşməyə

İgid istəyir.

Yolunda ölməyə

Şəhid istəyir.

Şəhid olmasaq, sən, mən.

Böyüməz torpaq,

Ucalmaz Vətən.

Məmməd TAHİR

Palitra.-2014.-10 may.-S.13.