“Müasir dərsi əzbərçilik əsasında qurmaq olmaz”

Təranə Mirzəyeva:“Müəllim zamanın tələblərinə cavab vermək, İKT-dən istifadə etməklə müasir dərs modelinin həyata keçirilməsinə öz töhfələrini verməlidir”

Layihə çərçivəsində müsahibimiz Göyçay şəhər 3 saylı tam orta məktəbin ibtidai sinif müəllimi Mirzəyeva Təranə Mirzə qızıdır. Təranə xanım müsahibəsində müasir dərs və yeni pedaqoji təfəkkürlə bağlı məsələlərə toxundu:

- Bu gün dəyişən cəmiyyətin dəyişən müəllimi və ya müasir cəmiyyətin müasir müəllimi olmaq istəyi bütün pedaqoji fəaliyyətdə olan müəllimlərin istəyi və arzusu olmalıdır. Çünki insanların fikir və düşüncələrinin, həyata baxışlarının formalaşmasında, dəyişməsində müəllimlər müstəsna rol oynayaraq cəmiyyətin şüurunu, yeniliklərə baxışını dəyişmək iqtidarına malikdirlər. Dərs özünün pedaqoji-psixoloji keyfiyyətləri ilə dövrünün bütün tələblərinə söykənir. Zaman-zaman məşhur pedaqoq və psixoloqlar dərsi müxtəlif tərəflərdən təhlil edərək ona həm nəzəri, həm də praktik cəhətdən hərtərəfli analiz etməyə çalışıblar. XXI əsr kreativlik əsridir. Bacarığa, istedada geniş yer verilən bu dövrdə müasir dərs anlamı necə başa düşülməlidir? Əməkdar müəllim, professor Əbdül Əlizadə yeni pedaqoji təfəkkürlə bağlı əsərində qeyq edib ki, müasir dərs pedaqogikanın ən yeni uğurlarına söykənməlidir. Müasir dərsə quru yanaşmaq, əzbərçilik əsasında onu qurmaq, vaxt çərçivəsində eynilik və s. kimi amillər müasir dünyanın müasir tələblərinə ziddir. Hər bir dərs öz dövrünə görə müasir olub, lakin XXI əsrin texnologiya və kompüter əsri olduğunu nəzərə alsaq, bu yanaşma daha da dərinləşir və bugünkü dərsə yanaşma üsul və metodlarında öz əksini tapır.

- Bu mənada İKT-nin tətbiqini necə dəyərləndirirsiniz?

- Müasir dərsi İKT-siz təsəvvür etmək bir az doğru olmazdı. Bu baxımdan orta məktəblərdə İKT-nin səmərəli tətbiqi üzrə bir çox dövlət proqramları işlənib hazırlanıb. Milli Strategiyanın icrası ilə əlaqədar Prezident İlham Əliyevin 21 oktyabr 2005-ci il tarixli sərəncamı ilə qəbul edilmiş "Azərbaycan Respublikasında rabitə və informasiya texnologiyalarının inkişafı üzrə 2005-2008-ci illər üçün Dövlət Proqramı"nda da müasir İKT-dən istifadə etməklə keyfiyyətli təhsilə nail olmaq əsas məqsədlərdən biri və deyərdim ki, birincisidir. Bu gün respublikamızda İKT tətbiq etməklə təhsilin keyfiyyətinin daha da artırılmasına çox böyük önəm verilir. Müasir müəllim zamanın tələblərinə cavab vermək, İKT-dən istifadə etməklə müasir dərs modelinin həyata keçirilməsinə öz töhfələrini verməlidir. Burada müəllimin pedaqoji-psixoloji hazırlığı ilə yanaşı, onun informatik biliyə yiyələnməsi də vacib amillərdəndir.

-Müasir dərs necə təşkil edilməlidir?

- Müasir dərs yaradıcı mühitdə, təfəkkürə və həyati bacarıqların formalaşmasına yönəlmiş bir texnologiyadır. Burada öyrədən istiqamət verəndir, o, öz fəaliyyətini tədqiqatçılıqla başlayıb, yaradıcı fəaliyyətlə, yeniliklə başa vurur. Demokratik bir mühitin olması, şagird-müəllim, şagird-şagird münasibətlərinin düzgün qurulması, əməkdaşlıq, problemlərin həllinin yollarını özünün və yoldaşlarının köməkliyi ilə axtarılması , bu yolda özünün İKT bacarıqlarından istifadə etməsi və s. bu kimi məsələlər müasir dərsə verilən yeni bir tələbdir. Respublikamızın təhsil sahəsində qəbul edilən bu və ya digər dövlət proqramları bu istiqamətdə öz inkişaf yolunu seçib.

“Ümumtəhsil məktəblərimizin qarşısında duran başlıca vəzifə yaddaşyönümlü təhsildən şəxsiyyətyönümlü təhsilə keçməklə vətənpərvər, özü, ailəsi və dövləti üçün faydalı olmağı bacaran məsuliyyətli vətəndaşlar yetişdirməkdir”

Çağdaş insan yetişdirmənin ən doğru yolu şagirdi sinifdə təlimin obyekti kimi yox, subyekti kimi qəbul edən şagirdyönümlü interaktiv təlim metodlarından və interaktiv fənlərdən bəhrələnməkdir. Ümumtəhsil məktəblərimizin qarşısında duran başlıca vəzifə yaddaşyönümlü təhsildən şəxsiyyətyönümlü təhsilə keçməklə vətənpərvər, özü, ailəsi və dövləti üçün faydalı olmağı bacaran məsuliyyətli vətəndaşlar yetişdirməkdir. Müasir dövrdə yeni texnologiyaların, yeni təlim metodlarının tətbiqi müəllimin, onun pedaqoji əməyinin, iş üslubunun dəyişməsi nəticə etibarı ilə şagirdlərin iş üslubunun əsaslı şəkildə dəyişməsini tələb edir. Yeni texnologiyalar şagirdlərin hazır şəkildə bilik almalarına, bu yolda onların müstəqil axtarış aparmalarına, onların yaradıcı fəaliyyətlərinə, təfəkkürə istinad etmələrinə, öyrənmə maraqlarına, nəzarət və qiymətləndirməyə münasibətlərini dəyişdirir, fəaliyyətlərini yeniləşdirir. Buradan belə bir qənaətə gəlmək olar ki, pedaqoji texnologiya sadəcə təlimdə texniki vasitələrdən və kompüterdən istifadə dairəsi deyil. O, prinsipləri aşkara çıxararaq təhsilin keyfiyyətinin yüksəldilməsinə xidmət edir. Müasir dərs və müasir zaman müəllimin qarşısında müasir tələblər qoyur: savadlı olmaq, elmi-texniki tərəqqidən geri qalmamaq və pedaqoji fəaliyyətinə peşəkarcasına yanaşmaq. Bugünkü dərs, yəni müasir dərsin xarakteri onun problemli situasiya forması daşımasıdır. Yəni şagird yeni dərsi bir problem kimi qəbul edir, onun həlli yollarını axtarıb tapır, bu yolda özünün texnoloji bacarıqlarından sərbəst şəkildə istifadə edir. Kollektiv şəkildə də bu tədqiqatlar özünü göstərə bilər və bu, klassik pedaqogikanın əsas qollarından biri kimi bu gün də qalmaqdadır. Müasir dünyamız, qeyd etdiyim kimi texnologiya, kompüter əsridir. Bu isə informasiya bolluğu deməkdir. Müasir dərs bu informasiya bolluğunda sinifdəki şagirdin maraq dairəsini əhatə etməlidir. Yəni dərs, özünün məzmunu və texnikiliyi ilə şagirddə maraq oyatmalı, onu axtarışlara sövq etməlidir. Müəllimin dərsin məzmununa uyğun üsul və metod seçməsi də dərsin nə dərəcədə keyfiyyətli keçməsinin əsasıdır. Nəticəyönümlü dərs şagirdlərdə dərsə, elmə, yeniliyə maraq, həvəs yaradır və onda müəllimin bu gün daha hansı üsulla, hansı problemi qoyması haqqında düşüncələrin yaranmasına səbəb olur. Başqa sözlə, müasir dərs texnoloji biliklər vasitəsilə təşkil olunan bir mexanizm kimi qurulmalıdır. Müəllim yaradıcılığı, müəllim istiqaməti və peşəkarlığı sinifdə yaradıcı mühitin yaradılması, bərabər yanaşma, inkişafyönümlülük və şagirdyönümlülük kimi prinsiplərə söykənən peşəkar bir münasibət olmalıdır və bütün bunların hamısı sonda pedaqoji tamlığın yaranması anlamına gəlir. Nəticədə də tez-tez dəyişən cəmiyyət və müasir dünya üçün tez uyğunlaşan, bu dəyişikliklər içərisində özünün, ailəsinin və dövlətinin maraqlarını qoruya bilən bir şəxsiyyət formalaşır. Bugünkü pedaqoji təfəkkür özündə müasir dərsin müasir zaman daxilində bütün yeni, dəyişən tələblərə cavab verə bilən bir sistem olmasını ehtiva edir.

Anar Miriyev.

Palitra. – 2015. – 7 aprel. – S. 11.