Tofiq Hacıyev: Xatirələrdə yaşayacaq ömür

Mənim akademik Tofiq Hacıyevlə ilk ünsiyyətim magistraturanın II kursunda oxuyarkən olmuşdu. Buna qədər akademiki şəxsən tanımırdım. Yalnız qələminə, yaradıcılığına bələd idim. Hələ Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunda tələbə ikən onun şəxsiyyəti və çoxşaxəli yaradıcılığı haqqında müəllimlərimdən eşitmişdim. Biz tələbələr digər dilçi alimlər, filoloqlar kimi akademik Tofiq Hacıyevin də yaradıcılığına istinad edir, ondan bəhrələnirdik. Demək olar ki, özünü də televiziyadan başqa heç yerdə görməmişdim. Ta ki bu ilin may ayına kimi...

May ayının ikinci yarısında bir dilçilik məsələsi ilə bağlı ardıcıl iki məqaləm çıxmışdı. Fikirləşdim ki, həmin məqalələri və onda təzəcə çıxmış iki kitabımı da aparıb Tofiq müəllimə verərəm və dil haqqında bəzi məsələlərin izahını soruşaram. Beləliklə, qəzetləri də, kitabı da götürüb Dilçilik İnstitutuna getdim. Səhv etmirəmsə, həftənin birinci günü idi. Özü də, deyəsən, institutda iclas var idi. Çünki liftdən çıxan kimi dəhlizdə Tofiq müəllim də daxil olmaqla, filologiyamızın aparıcı simaları dairəvi şəkildə dayanıb şirin-şirin söhbət edirdilər. Görünür, iclasdan təzəcə çıxmışdılar. Həmin gün həm də bəxtim gətirmişdi: Çoxdan görmədiyim dilçilərimizi, imzasına bələd olduğum, lakin özünü görmədiyim bəzi filoloqları orda görürdüm. Ancaq həmin an yaxınlaşmadım. Söhbətin yekunlaşmağını gözlədim. Açığı, onların yanından da keçmədim, daha doğrusu, keçə bilmədim. Bu söz nəhənglərinin- professor-müəllim heyətinin yanından ötüb keçmək mənə məsuliyyətli bir iş kimi gəldi. Nəbilim, öz aləmimdə fikirləşdim ki, birdən hörmətsizlik olar. Onun üçün də birbaşa Ədəbiyyat İnstitutu tərəfə keçdim ki, ordan həm fırlanıb qayıdaram Dilçilik İnstitutuna, həm də vaxt gedər. Elə dəhlizdəcə bir neçə tanış sima ilə söhbət edə-edə yenidən qarşı tərəfdən gəlib çıxdım dəhlizin sonuna-Dilçilik İnstitutu olan hissəsinə. Alimlərin söhbəti hələ də davam edirdi. Yenə də onların yanından ötüb keçmədim, yenidən gəldiyim yolu əksinə olaraq dala qayıtdım. Mən elə təzəcə ora çatmışdım ki, söhbət yekunlaşdı və akademik öz otağına daxil oldu. Müəllimlərlə salamlaşdıqdan sonra, qapını döyüb içəri girdim. Əvvəlcə, katibə nə üçün gəldiyimi və kim olduğumu soruşdu. Sözün düzü, Tofiq müəllimin məni qəbul edəcəyinə bir o qədər də inanmırdım. Ancaq qəbul elədi. Olduqca xoş qarşıladı. Kim olduğumu, hardan gəldiyimi, ixtisasımı soruşdu. Özümü təqdim edərkən Tofiq müəllim barmağı ilə məni göstərərək "o təkliflər edən oğlan sənsən? Yaxşı yazmısan, gəlib dedilər. Eşitdim, məntiqli, ağılabatan fikirlər demisən. Çox sağ ol." deyib əlimi sıxdı. Çox təəccübləndim. Çünki Tofiq müəllimin dediyi fikirlər, münasibət bildirdiyi məqalə mənim ona apardığım məqalə idi. Sən demə, məndən qabaq məqaləyə baxıbmış. Akademikin mənə göstərdiyi bu xoş münasibəti sözlə ifadə etmək, təsvir etmək mümkün deyil. Mənə görə, alimin, ziyalının elmi potensialı ilə yanaşı, onun insani keyfiyyətləri, mənəvi xüsusiyyətləri də zəngin olmalıdır. Bax həmin an mən bu zənginliyi Tofiq Hacıyevdə gördüm. Olduqca sadə olan bu insan elə ilk görüşdəcə öz qayğısın göstərdi, dərslərimlə maraqlandı, hətta gələcəkdə doktorantura üçün Dilçilik İnstitutu ilə əlaqə saxlamağımı da bildirdi. Sonra apardığım qəzet və kitabları utana-utana Tofiq müəllimə təqdim etdim: "Tofiq müəllim, bunlar da bizim cızma-qaramızdır. Əgər imkanınız olsa, baxarsınız, elə bilirəm, zəif də olsa dilimiz üçün faydalı məqamlar var". Bu böyük alim kitabları götürüb təşəkkür etdi. Bununla da ilk görüş sona çatdı və sağollaşıb otağı tərk elədim... Sonralar Dilçilik İnstitutuna gedəndə Tofiq müəllimi dəhlizdə görürdüm. Hərbi xidmətdə olanlar yaxşı bilirlər, əsgər yüksək çinli zabitlə qarşılaşdıqda ya nizamnaməyə uyğun hərbi salam verərək keçir, ya da farağat vəziyətində dayanır. Mən də Tofiq müəllimi hər görəndə ya addımlarımı yavaşıdır, ya da dayanıb keçməsini gözləyirdim. Dillə bağlı suallar olanda, xüsusən də cavabını tapmadığım suallar olanda Dilçilik İnstitutuna gedirəm. Öyrənmək üçün ha. Prof.Q.Kazımov, İ.Məmmədli, B.Məhərrəmli və s. kimi dilçi alimlərimizlə müzakirələr edib, onlardan öyrənməyə çalışıram. Buna görə akademiki tez-tez görmək imkanım olurdu. Yadımdadır, bir dəfə Baba müəllim dedi ki, İlkin, Tofiq müəllim sənin məqaləndən danışırdı, xoşuna gəlib. Akademikin bu münasibəti, yazıları diqqətdə saxlaması məni çox sevindirirdi. Təsəvvür edin ki, akademik sadə bir adamın yazısına münasibət bildirir, maraqlanır, ən əsası də ona elmi dəyər verir. Bu, mənim üçün böyük uğur idi. Çünki Tofiq müəllim, sözün həqiqi mənasında, dilçiliyimizin ağır sütunlarından biridir. Onun sadəliyindən, elmə, dilə qayğısından hamı danışır. O hamıya həssas münasibət göstərir, öz qayğıkeş məsləhətlərini verirdi. Düz bir ay bundan əvvəl işlə əlaqədar yenə akademiyaya - Tofiq müəllimin yanına getmişdim. Yanında şöbə müdirləri olduğundan bir xeyli gözləməli oldum. Daha sonra Baba müəllimlə birgə içəri daxil olduq. Şair Sərdar Zeynal da ordaydı. Görüşdük, yer göstərdi, əyləşdim. Yenə adımı eşidəndə dedi, haqqında danışıblar, Sərdar müəllim də deyib. Hal-əhvaldan sonra işimlə, dərslərimlə bir daha maraqlandı. Düzdür, həmin vaxt mənim dediyim iş alınmadı. Ancaq sağolsun, yenə də öz köməyini əsirgəmədi: "məqalən olsa kömək edərik çap olunmağına. Nə köməklik lazım olsa eləməyə hazırıq"... İndi artıq Tofiq müəllim aramızda yoxdur. Bu hamı kimi məni də sarsıdır. O, dilimiz üçün, dilçiliyimiz üçün çox böyük xidmətləri olan bir insan idi. Ən əsası da sadə insan idi. Çox təəssüf ki, dilçiliyimizin ona böyük ehtiyacı olan zaman o aramızdan ayrıldı. Hərdən mənə elə gəlir ki, biz sevdiklərimizi elə onlara ən çox ehtiyacımız olan vaxtda itiririk. Təqribən iki ay bundan əvvəl akademik Ağamusa Axundov da aramızdan ayrılmışdı. Həmin vaxt akademiklə akademiyanın əsas binasında vida mərasimi keçirildi. Mərasimdən əvvəl zalın qarşısında müəllim həmkarlarla durmuşduq. Tofiq müəllim də ordaydı, əl tutub görüşdük. Həmin mərasimdə Tofiq müəllim ön cərgədən üçüncü sırada akademiklərlə bir sırada əyləşmişdi. İndi həmin zalda Tofiq müəllimin özü üçün vida mərasimi keçirilir, yaxınları, doğmaları, dostları, yetirmələri onu dərin kədərlə anır, son mənzilə yola salırlar. Akademik haqqında keçmiş zamanda danışmaq olduqca çətin və kədərlidir. Əminəm ki, o daim yaşayacaq: Yazdığı kitabların, məqalələrin hər sətrində yaşayacaq! Tələbələrinin, yetirmələrinin xatirələrində yaşayacaq! Yaxınlarının, doğmalarının onunla bağlı reallaşmayan arzularında yaşayacaq! Ömrün xoş, mənalı anlarını əks etdirən şəkillərdə yaşayacaq! Ən nəhayət, xalqının, milyonların qəlbində yaşayacaq! Nur içində yat, Ustad!!!

İlkin Əsgər

Palitra.-2015.-1 dekabr.-S.13.