Cəmiyyətin gənc alimə münasibəti
dəyişib
Əfsun Sucayev: “Gənc alimin nüfuzunun
artırılması diqqət mərkəzindədir”
Müstəqil respublikamızın müstəqil
elm siyasətinin yerinə yetirildiyi aparıcı mərkəz
sayılan Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA)
fəaliyyətində görünməmiş canlanma nəzərə
çarpır. Akademiya rəhbərliyinin, xüsusən gənclərin
stimullaşdırılması ilə bağlı həyata
keçirdiyi böyük işlər öz məntiqi nəticəsini
verməkdədir. Bu isə Azərbaycan elminin sabaha olan
inamını artırır. Bəs, görülən işləri
gənc alimlərimiz necə qiymətləndirir? Bu və digər
suallara cavab tapmaq üçün AMEA Aşqarlar Kimyası
İnstitutunun Gənc Alim və Mütəxəssislər
Şurasının sədri, kimya üzrə fəlsəfə
doktoru Əfsun Sucayevlə əlaqə saxladıq.
-Bir gənc alim kimi son zamanlar Azərbaycanda
elmin inkişafı istiqamətində görülən
işləri necə qiymətləndirirsiniz?
- Ölkəmizdə həyata
keçirilən elm və gənclər siyasəti, elmlə məşğul
olan gənclərin daha səmərəli fəaliyyət
göstərmələrinə yönəlib. Məhz “Azərbaycan
gəncliyi 2011-2015-ci illərdə” Dövlət
Proqramının qəbul olunması və bununla əlaqədar,
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Gənclər
Fondunun yaradılması, Gənclər üçün
Prezident Mükafatının təsis edilməsi, bu günlərdə
isə 2015-2025-ci illər üzrə gənclərin
inkişaf strategiyasının təsdiq olunması və s. bu
kimi mühüm tədbirlərin həyata keçirilməsi
müasir gəncliyə və gənc alimlərə diqqət
və qayğının nümunəsidir. Getdikcə
genişlənən bu imkanlar fonunda elmi gəncliyin də
üzərinə böyük məsuliyyət və vəzifələr
düşür. Təqdirəlayiq haldır ki, Akademiyanın
hazırkı rəhbərliyi Azərbaycan elminin gələcək
inkişafını elmi gəncliyin düzgün istiqamətləndirilməsi
və dəstəklənməsində görür. Bu
strategiya ilə əlaqədar, yeni rəhbərliyin ilk işlərindən
biri də gənclərlə mütəmadi görüşlərin
keçirilməsi və Akademiya tarixində yeni ənənələrin
formalaşdırılması olmuşdur. Məhz bu
görüşlərin məntiqi nəticəsi olaraq
AMEA-nın prezidenti, akademik Akif Əlizadə tərəfindən
Azərbaycan elminin inkişafı və dünya elminə
inteqrasiyasında gənc alimlərin rolunu artırmaq
üçün kompleks tədbirlərə start verilib. Tədqiqat
müəssisələrində aparılan əsaslı yenidənqurma
işləri, ilk növbədə gənc tədqiqatçılarımızın
iş şəraitinin beynəlxalq standartlara
uyğunlaşdırılmasına xidmət edir.
Şübhəsiz,
dövlət tərəfindən Akademiyada çalışan
və öz elmi tədqiqatları ilə seçilən
istedadlı, yaradıcı gənclərimizin
stimullaşdırılması ilə əlaqədar onların
fəaliyyəti mütəmadi olaraq qiymətləndirilir. Belə
ki, 2014-cü ildə AMEA Gənc Alim və Mütəxəssislər
Şurasının 1 üzvü “Gənclər
üçün Prezident Mükafati”na, 3 üzvü “İlin gənci”
mükafatına, 22 üzvü isə AMEA-nın fəxri fərmanına
layiq görülüb.
Akademiya tarixində ilk
dəfə olaraq, Şuranın 21 gənci 28 may “Respublika
günü”nə, 19 gənc isə “Əsrin müqaviləsi”nin
20 illiyinə həsr olunan elmi müsabiqələrin qalibi
olub, onların hər biri 1000-3000 manat pul mükafatına və
diplomlara layiq görülüblər.
- Gənc Alim və
Mütəxəssislər Şurası demişkən,
Akademiyada bütün gənclərin fəaliyyətini
koordinasiya edən bu qurum yaranandan sonra nəyi dəyişə
bildi?
- Akademiya gəncliyi həm
elmi, həm də ictimai fəaliyyəti ilə həmişə
öz sözünü deyib. Ancaq onların fəaliyyətində
bir növ pərakəndəlik hökm sürürdü. Gənc
Alim və Mütəxəssislər Şurası məhz ilk
növbədə bu pərakəndəliyi aradan qaldırmaqla,
köhnə stereotipləri qırmaq yolu ilə cəmiyyətin
gənc alimə, ümumilikdə gələn yeni nəslin elmə
münasibətini köklü surətdə dəyişməyi
bacardı.
Cəmiyyətdə
elmi fəaliyyətin və gənc alimin nüfuzunun
artırılması, eləcə də onların sosial vəziyyətinin
yaxşılaşdırılmasının bu günün ən
aktual məsələsi olduğunu nəzərə alaraq,
Şura gənc tədqiqatçıların elmə cəlb
edilməsi və bununla da cəmiyyətin intellektual səviyyəsinin
yüksəlməsi istiqamətində mühüm işlər
həyata keçirir. Bir sıra ilklərə imza atmaqla isə,
böyük tarixi və şanlı keçmişə malik
Milli Akademiyamızın hər zaman Azərbaycan elmi
üçün əvəzedilməz milli sərvət
olduğunu sübut etməyə çalışır. Bu fəaliyyətin
nəticəsidir ki, yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi bu gün cəmiyyətin
bütün təbəqələrinin elmə münasibəti
müsbətə doğru köklü surətdə dəyişib.
Təsəvvür edin, Gənc Alim və Mütəxəssislər
Şurası yaranmasından qısa vaxt keçməyərək,
çox böyük nailiyyətlərə imza ata bilib.
Şuranın öz fəaliyyəti zamanı ənənəvilikdən
kənara çıxaraq, müasir dövrümüzlə səsləşən
və Azərbaycan elminin inkişafına töhfə verə
bilən qeyri-ənənəvi ideyaların, layihələrin
reallaşmasına üstünlük verib. Təkcə
regionlarda elmin təbliğinə xidmət edən “Bu
günün şagirdi, sabahın alimi”, “Ən son nailiyyətlərimiz”
kimi yerli layihələri və ya gənclərimizin dünya
elminə inteqrasiyasını sürətləndirəcək
“Əsrin müqaviləsinin 20 illiyinə həsr olunan “Gənc
alim və mütəxəssislərin I Beynəlxalq Multidissiplinar
Forumu” kimi beynəlxalq layihələrinin hər hansı
birinin adını çəkmək yetərlidir ki, bu Gənc
Alim və Mütəxəssislər Şurasının
Akademiya həyatında nəyi və necə dəyişməsi
ilə bağlı sualınıza cavab olsun. Lakin Şura
bununla kifayətlənməyərək Akademiya rəhbərliyinin
müəyyən etdiyi strateji xəttə uyğun olaraq, gənclərin
elmə stimullaşdırılması tədbirlərindən
tutmuş, onların asudə vaxtlarının səmərəli
təşkilinə qədər bu və digər səviyyədə
layihələr həyata keçirməklə onların elmin
və ən əsası Akademiyanın bu gününə və
gələcəyinə olan inam və ehtimadın
artırılmasında həlledici rol oynayıb.
-Gənc alim və
mütəxəssislərin layihələrinin qrant yolu ilə
dövlət tərəfindən maliyyələşdirilməsi
onların elmi baxımdan stimullaşdırılmasında
hansı rolu oynayır?
- Akademiya daxilində gənclər
üçün müəyyən
stimullaşdırıcı elmi müsabiqə, adlı
mükafatların və s. təşkili yeni ənənələrdəndir.
Gənclərin ölkədə mövcud müvafiq fondlarla əməkdaşlığı
onların tədqiqat işlərinin dəstəklənməsinə
bilavasitə xidmət edir. Bu fondlardan Azərbaycan
Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı
Fondu, SOCAR-ın Elm Fondu və Gənclər Fondu xüsusi fərqlənirlər.
Təkcə Elmin İnkişaf Fondu tərəfindən
dövlət sifarişi əsasında fundamental, tətbiqi və
axtarış-innovasiya xarakterli sahələr üzrə maliyyələşdirilən
elmi tədqiqat layihələri və digər elmi tədbirlər
birbaşa Azərbaycan elminin dünya elminə
inteqrasiyasına, eləcə də ölkə
iqtisadiyyatında elmin rolunun artırılmasına xidmət
edir. Yarandığından bu günə qədər xeyli
sayda layihə reallaşıb, nəticə etibari ilə tədqiqat
institutlarının maddi-texniki bazası yenilənib, alimlərin
elmi fəaliyyəti stimullaşdırılıb, onlara azad
yaradıcılıq imkanı yaradılıb.
Diqqəti cəlb edən
məqamlardan biri də Elmin İnkişafı Fondu tərəfindən
məhz biz gənc alimlərin fəaliyyətinin dəstəklənməsinə
böyük önəm verilməsidir. Xüsusən, hər
bir institutda həyata keçirilən layihəyə müəyyən
sayda gənc alimlərin cəlb olunmasının tövsiyə
olunması, eyni zamanda ildə ayrıca “Gənc alim və
mütəxəssislər üçün qrant müsabiqəsi”,
ildə 4 dəfə “Mobillik qrant müsabiqəsi”nin yüksək
səviyyədə keçirilməsi gənclərin elmə
stimullaşdırılması üçün həlledici
amildir. Bu müsabiqələrin nəticəsində onlarla gənc
alimlər xarici ölkələrin aparıcı elm mərkəzlərində
qısa müddətli təcrübə keçmişdir, beynəlxalq
konfrans və elmi simpoziumlarda iştirak etmiş, elmi məqalələri
xarici ölkələrin yüksək risenziyalı
jurnallarında dərc olunub. Hazırda Fond tərəfindən
mobillik üzrə 6-cı, Gənc Alim və Mütəxəssislərin
isə 3-cü qrant müsabiqəsi elan edilmiş və
ümumilikdə 100-dən çox gənc bu müsabiqələrə
layihə təqdim edib.
SOCAR Elm Fondu da gənclərimizin
layihələrinin maliyyələşməsində,
ideyalarının reallaşmasında mühüm rol
oynayır. Heç şübhəsiz ki, yeni təsis
olunmuş Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında
Bilik Fondu da elmin inkişafına öz töhfəsini verəcək.
- Bəs bu sahədə
əlavə hansı addımların atılmasına ehtiyac
duyulur?
İlk növbədə
gənc alimlərin həllini gözləyən problemləri
mövcuddur. Əsasən də mənzil təminatı gəncliyi
narahat edən məsələdir. Şübhəsiz, bu
gün dövlətin güzəştli ipoteka mexanizmi
mövcuddur və əhalinin güzəştli təbəqəsinə
gənc alimlər də daxil edilib. Amma mövcud şərtlərin
ağırlığı və gəlirlərimizin yetərli
olmaması dövlətin onların sosial ipotekadan
yararlanması imkanlarını məhdudlaşdırıb.
Bunun nəticəsidir ki, indiyə qədər bir gənc alim
bu imkandan yararlana bilməyib. Bu gün cəmiyyətimizin bir
neçə sosial qruplarının mənzil probleminin həlli
üçün uğurlu təcrübə var. Belə təcrübənin
gənc alimlərimizə də şamil edilməsi
arzuolunandır. Ümid edirik ki, Akademiya rəhbərliyinin
“Science sity” ideyası gənc alimlərdə böyük
ümid yaratmaqla, bu problemin tez bir zamanda həllinə imkan verəcək.
Eyni zamanda, Gənclər
və İdman Nazirliyi tərəfindən gənclərin və
eləcə də gənc alim yaş həddinin
artırılması təklif olunub. Amma təəssüf ki,
bu problem hələ də öz həllini tapmayıb. Buna
görə Elmin İnkişaf Fondu istisna olmaqla digər
qurumlar və fondlar gənc alimlərlə əməkdaşlıq
zamanı 29 yaşı son hədd kimi götürür. Bu
yaşa qədər də Akademiyada çalışan və ən
əsası müdafiə edən gənc alimlər isə
çox az saydadır. Akademiya gəncliyinin arzusudur ki, bu
yanaşma dəyişsin və heç olmasa AMEA-nazirlik, idarə-təşkilat
və fondlar arasında ikitərəfli əməkdaşlıq
zamanı gənc alimlərimiz üçün istisna olaraq
minimum 35 yaş əsas sayılsın.
Biz gənc alimlər
hesab edirik ki, bu və digər məsələlər öz həllini
tapsa gənc alimlər elmin inkişafı ilə bağlı
müəyyənləşdirdiyi hədəflərə daha
tez çata bilər.
İlkin AĞAYEV