“Müasir tədrisdə elektron lövhələrin rolu çox böyükdür”

Mahirə Nuriyeva: “Elektron lövhə və interaktiv tapşırıqlarla şagirdləri kimyanın gözəlliklərinə valeh etmək çox asandır”

Layihə çərçivəsində müsahibimiz Səbail rayonu E.Əliyev adına 162 №-li tam orta məktəbin kimya müəllimi Mahirə Nuriyevadır. Qeyd edək ki, Mahirə xanım "Promethean interaktiv lövhələrin tədrisdə tətbiqi" və "Labdisk rəqəmsal laboratoriya avadanlıqlarının tədrisdə tətbiqi" layihələrində təlimçi, "Zəka RN Tədris Mərkəzi"ndə kimya müəllimidir. O, müsahibəsində müasir dövrdə kimya fənninin tədrisi ilə bağlı yeniliklərə toxundu:

-Bildiyimiz kimi, tarix boyu tədrisdə müxtəlif lövhələrdən istifadə olunub. İlk zamanlar təbaşirli lövhələr mövcud olub. Bu lövhələr bizim hər birimizin məktəb illərimizin dostudur. Lakin yada salaq ki, təbaşirlə yazan zaman üst-başımız çirklənər, ayrılan ağ duman isə nəfəsimizə dolardı. Sonralar bu lövhələri markerli lövhələr, boz lövhələr əvəz etməyə başladı. Bu gün bütün sahələrdə olduğu kimi, təhsildə də müasir dövrün tələbləri nəzərə alınır. Təhsilin inkişafı ölkədə əhalinin rifahının yaxşılaşması, həmçinin fərdin həyatının daha yüksək səviyyədə qurulması üçün zəmin yaradır. Təhsil insanlara texnologiyaları çevik mənimsəmək, əmək bazarında layiqli yer tutmaq və ömür boyu təhsil prosesinə qoşulmaq, sağlam həyat tərzi, ətraf mühitə münasibətdə düzgün mövqe seçmək imkanı verir. Sosial-iqtisadi həyatın müasirləşdirilməsində təhsilin rolu təkcə təhsilalanın qazandığı bilik və bacarıqların iqtisadi amilə çevrilməsi ilə məhdudlaşmır. Təhsil prosesində əldə olunan bilik və bacarıqlar, həmçinin etik-əxlaqi norma və dəyərlər hər bir təhsilalanın cəmiyyətin layiqli üzvü olması üçün lazımi şərait yaradır, onu biliyi və etik davranışı sayəsində örnək ola biləcək həmkara, nümunəvi ailə üzvünə və vətəndaşa çevirir. Son illərdə ölkədə təhsilin inkişafı istiqamətində mühüm addımlar atılıb. Təhsilin normativ hüquqi bazası təkmilləşdirilmiş, maddi-texniki təminatı istiqamətində Prezidentin sərəncamları əsasında geniş tədbirlər həyata keçirilib. Həmin məqsədlə müxtəlif şəhər və rayonlarda 2500-ə yaxın məktəb binası tikilib və mövcud təhsil obyektlərində əsaslı təmir-bərpa işləri uğurla aparılıb. Təhsil müəssisələrində informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqi əhəmiyyətli dərəcədə genişlənib. Bu səbəbdən də ənənəvi tədrisdən fəal təlimə keçid almışıq. Lakin təlimin interaktivliyini qorumaq və təmin etmək üçün adları çəkilən lövhələr, demək olar ki, çətinlik törədir. Müasir dərs otaqlarımızda artıq bizə elektron lövhələr yoldaşlıq edir. İlk öncə bu lövhələrin ən gözəl üzvü - Promethean lövhələr haqda qısa məlumat vermək istərdim. Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi və “Edumedia-Azərbaycan”-MMC arasında imzalanmış 16 dekabr 2013-cü il tarixli EL-01 saylı müqaviləyə əsasən məktəblərimiz Promethean lövhələrlə təchiz olunub. Bu lövhənin istifadəsi komüter və proyektorla tamamlanır. “Activİnspire” proqramı ilə təmin olunub. Proqramın dil seçiminə artıq Azərbaycan dili də əlavə olunub. Bəzən müəllimlər arasında belə fikir söylənilir ki, bu lövhə aşağı siniflərdə daha çox səmərəlidir. Lakin mən belə hesab etmirəm.

-Müasir kimyanın tədrisində elektron lövhələrin rolunu necə qiymətləndirirsiniz?

- Kimya müəllimi olaraq mən deyərdim ki, müasir kimyanın tədrisində Promethean elektron lövhələrin rolu çox böyükdür. Belə ki, biz müxtəlif kimyəvi proseslərin mexanizm sxemini əks etdirən plakatlardan, maddələrin quruluşunu ifadə edən əyani vasitələrdən istifadə edirik. Bəzən də bunları bir sinif otağından digər sinif otağına daşımalı oluruq. Bu isə bizə bir qədər çətinlik törədir. Bütün bunların elektron versiyasından lövhəmizin köməyi ilə istifadə etmək mümkündür. Əgər kimya laboratoriyamızda müəyyən çatışmazlıq varsa belə, bunları Promethean elektron lövhənin köməyilə aradan qaldıra bilərik. Məsələn, hər hansı bir kimyəvi təcrübəni aparmağa vəsaitimiz yoxdursa və ya məktəb labaratoriyasında aparılması mümkün olmayan maraqlı bir təcrübəni şagirdlərə göstərmək istəyiriksə, bu zaman Promethean lövhə köməyimizə çatır. Bunun üçün proqramın “Media” alətindən istifadə etməklə təcrübənin videosunu flipçarta yerləşdirə bilərik və yaxud dərs prosesində “Youtube” səhifəsində olan təcrübəni əyani olaraq göstərə bilərik. Bu zaman isə əlavə səsgücləndirici qurğulara ehtiyac yoxdur. Bu, lövhəmizin ən gözəl xüsusiyyətlərindən biridir. Başqa bir məqama toxunmaq istəyirəm. Fəal təlim zamanı çoxlu işçi vərəqlərdən istifadə edirik. Gəlin təsəvvür edək ki, müxtəlif işçi vərəqlər, test vərəqləri, hazırlanmış interaktiv tapşırıqlar və s. Onda bütün ətrafımızı kağız bürüyür. Sərf olunan maddi vəsait isə bəzən bizə çətinlik törədir. Bunu da Promethean lövhə aradan qaldıra bilir. Belə ki, elektron işçi vərəqlər, testlər, məsələlər hazırlanır. Müxtəlif alətlərin köməyi ilə hamısı bir flipçartda təqdim edilir. Bu isə vaxtımıza qənaət deməkdir. Bundan əlavə, “Birləşdiricilər”, “Konteyner”, “Fiqurlar”, “Elektron pərdə”, “Tiker” , “Sehrli mürəkkəb” , “ Dartmalar” və s. alətlərdən istifadə etməklə olduqca maraqlı və kimyəvi anlayışları özündə əks etdirən interaktiv tapşırıqlar hazırlamaq mümkündür. Belə ki, praktik dərslərimizdə şagirdlər “Birləşdiricilər” və “Fiqurlar” vasitəsi ilə müxtəlif molekulların modellərini hazırlaya bilərlər. Bundan əlavə, maddənin xassələri və quruluşu arasında əlaqəni əks etdirən interaktiv tapşırıqlar da hazırlamaq mümkündür. “Döndərmələr”, “Məhdudlaşdırıcılar” alətlərinin köməyi ilə “Atomun quruluşu” haqda müxtəlif interaktiv tapşırıqlar hazırlamaqla şagirdləri kimyanın gözəlliklərinə valeh etmək çox asandır. Fərz edək ki, şagirdlərdən biri dərsdə iştirak edə bilməyib. Mən isə çox istəyirəm ki, dərsdə müzakirə olunan məlumatları həmin şagirdə təqdim edim.

-Bunu ən optimal şəkildə necə etmək olar?

- Aydındır ki, növbəti dərsdə keçmiş mövzunu həmin şagirdə çatdırmaq üçün kimyəvi reaksiyaların tənlikləri, məsələlər, sxemlər və s. kimi informasiyalar yenidən müzakirə olunmalıdır. Bu isə vaxt itkisinə səbəb olur və eyni zamanda digər şagirdlərin hüququnu pozmuş olaram. Bu zaman Promethean lövhə və Acivİnspire proqramı mənim ən yaxın köməkçim olur. “Kamera” alətinin köməyi ilə dərs zamanı lövhədə aparılan işlərin hamısını yaddaşa alıram. Bundan əlavə, bu proqram vasitəsi ilə hər hansı bir məsələnin və ya testin izahını videoyazı formasında ( səsli izahda) şagirdin elektron ünvanına göndərmək də mümkündür. Onu da qeyd edim ki, Promethean lövhələrin digər proqramlara çıxışı da realdır. Biz kimya dərslərində qrafiklərdən, cədvəllərdən, mürəkkəb hesablamalardan istifadə edirik. Bütün bunları həyata keçirmək üçün Promethean lövhə bizə geniş imkanlar açır. Bəzən şagirdlər kimyəvi qanunları çox gözəl öyrənir. Lakin bu qanunları elmə gətirən alimləri tanımağa maraq göstərmir və ya yadda saxlaya bilmir. Bu zaman müxtəlif pazllar yaratmaqla şagirdlərdə bu istiqamətdə yüksək maraq oyada bilərik. Fəal dərsin mərhələlərinə ayrılan zamanı, eləcə də şagirdlərin tədqiqata sərf etdikləri zaman fasiləsini də müəyyən edə bilərik. Artıq respublikamızın məktəblərinin bir qisminin kimya, biologiya və fizika laboratoriyalarında “Labdisk” rəqəmsal avadanlıqları da öz yerini tutub. Bu avadanlıqların iş mexanizmindən və apardığı ölçmələrdən danışmaq tam ayrı bir mövzudur. Qısa olaraq demək istərdim ki, “Labdisk” rəqəmsal avadanlıqları ilə Promethean lövhənin birgə istifadəsi təlimin interaktivliyinə xüsusi bir gözəllik qatır. Bütün bunların sayını çox artırmaq olar. Çünki Promethean lövhənin sehrli, mənalı, aşıb-daşan funksiyaları, alətləri o qədərdir ki, sadalamaqla bitib-tükənmir. Dərs zamanı vaxta qənaət etmək, təlimin interaktivliyini qorumaq, şagirdlərə öyrənə bilməyi öyrətmək və müəllimin fasilitatorluq bacarığını üzə çıxarmaq üçün bu lövhələr əvəzedilməzdir.

Anar Miriyev

Palitra.-2015.-18 noyabr.-S.11.