“Azərbaycan öz iqtisadiyyatını dəyişmiş mühitə uyğunlaşdıra biləcək”

Ceyhun Babaşov: “Öyrəndiklərimi Azərbaycanın gənc nəslinin inkişafı üçün sərf etməyi qarşıma məqsəd qoymuşam”

Layihə çərçivəsində Böyük Britaniyanın Nyukastl Universitetinin bakalavrı Ceyhun Babaşovla müsahibəni təqdim edirik

-Öncə sizin təhsil karyeranızı bilmək istərdik.

-2011-ci ildə Sabunçu rayonu 72 saylı lisey məktəbdə 11 illik orta təhsilimi başa vurmuşam. Sonra ali məktəbə qəbul imtahanında 675 bal toplayıb, Prezident yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasında Menecment ixtisası üzrə təhsil almağa başlamışam. Yüksək nəticəyə görə 2-ci qrup üzrə imtahan verən 26,397 abituriyent arasından ilk 25-liyə düşərək Prezident Təqaüdünə layiq görüldüm. Akademiyada təshil aldığım müddətdə bir çox könüllü fəaliyyətlərlə məşğul olmağım, intellektual oyunlarda iştirak etməklə çempionluq qazanmağım və digər universitetlərdən olan tələbələrlə birgə xeyriyyə aksiyaları təşkil etməyim həyatda daha böyük uğurlar qazanmaq istəyimi gücləndirirdi. Professional karyera baxımından da daim öz üzərimdə çalışmağımın nəticəsində nəhəng şirkətlərdən olan “Azersun Holdinq” və BP Azərbaycan ofislərində yay təcrübə proqramları əldə etməklə bir çox bilik və bacarıqlara yiyələndim . 2013-cü ildə “Azərbaycan gənclərinin xarici ölkələrdə təhsili üzrə Dövlət Proqramı”na müraciət edib uğur qazanmaqla Böyük Britaniyanın Nyukastl Universitetində 3 illik Maliyyə və mühasibatlıq ixtisasında bakalavr təhsilimə başladım. Hal-hazırda son kursumda yüksək nəticələrə doğru irəliləməklə yanaşı, gələcəkdə magistr təhsili almaqla ixtisas biliklərinə daha da dərindən yiyələnməyi və sonradan öyrəndiklərimi Azərbaycanın gənc nəslinin inkişafı üçün sərf etməyi qarşıma məqsəd qoymuşam.

-Sizi xaricdə təhsil almağa nə cəlb edirdi?

-Məktəb yaşlarımdan oxumağa, əsas da riyaziyyata, analizlərə və qrafiklərə qarşı çox böyük marağım olub. Hətta, deyilənə görə, 5 yaşımda artıq qəzetləri hecalayıb oxumağa başlamışdım qonşularımızın yanında. Yuxarı siniflərə doğru getdikcə daha çox öyrənməyə çalışırdım və bu da insanda güclü inam hissi yaradırdı. Zəhmətli illərdən sonra Azərbaycanda ən güclü universitetlərdən birinə qəbul oldum. Burada təhsil almağım tək bilik və bacarıqlarımın güclənməsinə yox, həm də intellektual gənclərlə, sosial təşkilatlarla və müxtəlif imkanlarla əhatələnməyimə şərait yaratdı. Təhsil aldığım ixtisasın Menecment olmasına baxmayaraq, iqtisadyönümlü və riyazi bacarıqlar tələb edən fənlər həmişəki kimi daha çox marağımı cəlb edirdi. Azərbaycan gəncliyi üçün ən gözəl imkanlardan biri olan Xaricdə təhsil Proqramı haqda öyrənəndən sonra bu şansı maksimum dəyərləndirməyə qərar verdim. Azərbaycanın hələ yeni qurulmuş iqtisadiyyatının davamlı inkişafı bugünkü gənc ekspertlərdən, ixtisaslaşmış kadrlardan asılıdır. Riyazi-analiz bacarıqlarımı və gələcəkdə ölkənin inkişafına verə biləcəyim töhfəni nəzərə alaraq iqtisadiyyat sahəsində təhsil almağa qərar verdim. Sahəmin ən güclülərindən ola bilmək üçün maliyyə üzrə dünyanın ən güclü təhsil ölkəsindən olan Böyük Britaniyanın ən güclü 10 universitetindən birində təhsil almaq yeganə yol idi. Və mən bunu seçdim. Xaricdə təhsil almaq tək dərslərdə müəllimdən öyrənmək deyil, nə də kitabxanada günlərlə üzərində baş sındırdığımız kitablardır. Burada qazanmaq istədiyim ən böyük bacarıq həyatda daha da böyük uğurlar əldə etmə istəyi idi, ətrafdakı hər imkandan düzgün yararlanmaq, vaxtını səmərəli bölüşdürmək, bu müddətdə xarici dil biliyini gücləndirmək və bununla da daha çox informasiyaya giriş əldə etmək. Təbii ki, fərqli mədəniyyəti, yaşam tərzini təcrübə edərkən insanın özünü daha yaxşı anlamasını, şəxsi inkişaf, yeni macəralar və dostlar qazanmasını da bu uğurlar sırasında unutmaq olmaz. Və indi təhsilimin son pilləsində artıq geriyə baxanda dövlətimizin mənə qoyduğu investisiyanın əksər hissəsini dəyərləndirdiyimə əminəm. Qalan hissəsini isə bu bilikləri Azərbaycanda başqalarına da aşılamaqla və ölkəyə həsr etməklə tamamlayacağam.

-Siz gələcək iqtisadçısız. Hazırda dünyada bas verən iqtisadi böhranın səbəbləri sizin dərslərinizdə hansı formada analiz edilir?

-Dünya iqtisadiyyatının bir zamanlar yaşadığı artım dövrü artıq 2008-2009-cu illərin böhranından sonra kəskin zəifləməyə başlamışdı. Hansı ki, bu artım dövrünün özü də istər Avropada, istərsə də Amerikada bir çox maliyyə skandalları, saxtakarlıqları ilə yadda qalmışdı. Böhran dövründən sonra iqtisadiyyatda dirçəlmə başlasa da, özüldə dayanan əsas problemlər hələ də həll edilməmişdi. 7-8 il keçməsinə baxmayaraq, son əsrin ən böyük böhranı sayıla biləcək bu hadisənin dünya ölkələri iqtisadiyyatı, əsasən də dövlət borcu, əməkhaqları, ümumi daxili məhsul və işsizlik üzərindəki təsirləri hələ də tam həll edilməyib.

Avropa təhsil sistemini fərqləndirən xüsusiyyət odur ki, burda müəllimlər gəlib birbaşa iqtisadi böhranın səbəblərindən danışmırlar. Bilmədiklərindən yox, sadəcə, keçirilən leksiyaların əsas məqsədi ümumi anlayış vermək və tələbələri araşdırma aparmağa həvəsləndirməkdir. Balıqçıya lazım olan bütün alətləri verib onu balıq tutmağa həvəsləndirmək kimi. Balığın özünü də tutub versələr, heç nə öyrənə bilməzsən. Alətlərimiz kitablardı, internet resurslarıdı, müxtəlif illərdə deyilmiş, bəzən bir-birinə zidd gedən teorilərdi. 100% düzgün fikir deyə bir şey yoxdur, öz fikrini faktlarla sübut etdiyin müddətdə düzgün sən sayılırsan. İxtisasım dünya iqtisadiyyatından daha çox firma səviyyəsində, maliyyə bazarları səviyyəsindəki məsələlərə fokuslandığı üçün bütün fənlərdə qlobal şirkətlərın audit, maliyyə və idarəetmələri baxımından analizlərinə üstünlük verilir tədris zamanı.

Ona görə hal-hazırda baş verən böhranın səbəblərini dərslərdə öyrəndiyimiz bilikləri anlamaqla özüm araşdırmağa cəhd edirəm hər dəfə. Məşhur “Financial Times”, Bloomberg Business, BBC Business ən çox istifadə etdiyim resurslar arasındadı. Böhranın ən mühüm başvermə səbəblərindən biri dünyanın ən böyük ikinci iqtisadiyyatı olan Çində baş verən istehsal, tikinti və ixrac zəifləməsini göstərməliyik. Baxmayaraq ki, iqtisadiyyat 2015-ci ildə 6.9% artım göstərdi, əslində, bu, son 25 ilin ən zəif göstəricisi idi. Təkcə Çində baş verən iqtisadiyyatın və tələbin zəifləməsi, demək olar ki, əksər qlobal şirkətlərin rəqəmlərinə mənfi təsir göstərir. Bununla yanaşı, neft qiymətindəki kəskin düşüş neftdən asılı Rusiya, Venesuela, Nigeriya kimi ölkələrdə çətinliklər yaratsa da, bir çox digər ölkələrdə iqtisadiyyata canlanma gətirə bildi. Hələ neftin qiyməti yuxarı olduğu vaxtlarda Azərbaycanda da Prezident dəfələrlə qeyri-neft sektorunun vacibliyindən danışmışdı və bunun sayəsində kənd təsərrüfatı, istehsal və xidmət sahələrində böyük addımlar atıla bilmişdi. Buna görə d, düşünürəm ki, Azərbaycan növbəti 5-10 il ərzində öz iqtisadiyyatını dəyişmiş mühitə rahat şəkildə uyğunlaşdıra biləcək.

-Azərbaycanı öz universitetinizdə necə tanıdırsız?

- Biz burada Azərbaycanla bağlı bir sıra tədbirlər etmişik. Amma, məncə, ölkəni necə tanıtmağımız daha çox gündəlik gördüyümüz hər işdən, universitet yoldaşları ilə keçirdiyimiz vaxtdan və adi davranışımızdan asılıdır. Çünki bizim hər etdiyimiz hərəkət, əslində, ölkənin də adının yaxşı və ya pis cümlədə hallanmasına səbəb olur. Ona görə özümüzü daim inkişaf etdirmək vacibdir. Bunun üçün mən də öz dil biliklərimi gücləndirib, maliyyə sahəsindəki məşhur “Bloomberg” testlərindən götürmüşəm, eləcə də bir sıra onlayn tərcüməçilik işləri ilə məşğulam. Ölkəni tanıtmaq məqsədilə hər il 1-2 tədbir keçirib, qalan vaxtlarda isə xarici tələbələrdən tamam aralı gəzmək kifayət etmir. Ölkəni ən yaxşı tanıtmağın yolu xarici tələbələrlə həm universitetdəki qrup işlərində, həm də dərsdənkənar fəallıq göstərməkdən keçir. Bu cəhətdən, yəqin ki, çevrəmdəki bir-birindən tamam fərqli qrup uşaqları ilə fəxr edə bilərəm. Bilirəm ki, 3 ilin sonunda bu tələbələrdən bəziləri öz ölkələrinə geri döndükdə gəldiyi vəzifədən asılı olmayaraq Avropa-Asiya arasında mühüm strateji mövqeyi olan Azərbaycanla müxtəlif sahədə əməkdaşlıq etmək fikirlərinə gələ bilər.

Bundan əlavə, yadımdadır ki, burada səyahət etdiyim bir neçə muzeydə Azərbaycanın təhrif olunmuş xəritəsi və tarixi faktları ilə rastlaşdıqda bununla bağlı narazılığımı bildirib və onun düzəldilməsini tələb etmişdim. Belə hallar həqiqətlərin aşkara çıxmasına yardımçı olur.

Fuad Hüseynzadə

Palitra.-2016.-25 fevral.-S.11.