“Fəxrlə deyə bilərəm ki, bu gün mənim istedadlı tələbələrim var

 

“Müəllim dərs dediyi sahəni həvəslə, yüksək səviyyədə qurmağı bacararsa, o zaman istənilən nəticə çox asanlıqla əldə oluna

bilər”

 

Layihə çərçivəsində müsahibimiz Naxçıvan Dövlət Universitetinin müəllimi, Pedaqoji fakültədə elmi işlər üzrə dekan müavini, elmi katib, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Mehriban Quliyevadır:

 

- 2008- ci ildə "Əhməd Cəfəroğlunun dilçilik görüşləri" mövzusunda namizədlik dissertasiyasını müdafiə etmişəm. Hazırda filologiya üzrə elmlər doktoru elmi dərəcəni almaq üçün "XIX əsr - XX əsrin əvvəlləri Naxçıvan ədəbi mühiti nümayəndələrinin yaradıcılığında bədii dil xüsusiyyətləri" mövzusu üzərində işləyirəm. Hər iki işimdə elmi rəhbər filologiya elmləri doktoru, professor, əməkdar elm xadimi, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü Nizami Cəfərovdur. "Professor Əhməd Cəfəroğlunun dilçilik gorüşləri", " Əhməd Cəfəroğlunun türk dili tarixi ilə bağlı görüşləri", " Kiçik yaşlı məktəblilərin nitq mədəniyyəti və nitq inkişafı məsələləri" adlı kitablarım işıq üzü görüb.

-Mehriban xanım bu gün gənclərin filologiyaya münasibətini necə qiymətləndirirsiniz?

- Gənclərin filologiyaya münasibətini artırmaq, onlarda maraq yaratmaq, əlbəttə ki, filoloji mühitdən çox asılıdır. Bu gün universitetimiz bu məsələyə çox həssas münasibət göstərir. Belə ki, universitetimizdə keçirilən beynəlxalq konfranslar, disputlar, dəyirmi masalareyni zamanda bunların televiziyada işıqlandırılması gənclərimizdə bu sahəyə marağı artırır. Bundan başqa, Tələbə elmi cəmiyyətinin fəaliyyəti də çox təqdirəlayiqdir. Gənclər seçdikləri mövzular üzərində həvəslə işləyir, respublika konfranslarında yer tutmaq üçün çox ciddi çalışırlar.

Pedaqoji təcrübəmə əsaslanıb onu deyə bilərəm ki, hər hansı bir sahəyə tələbədə maraq yaratmaq vəzifəsi müəllimin üzərinə düşür. Müəllim dərs dediyi sahəni həvəslə, yüksək səviyyədə qurmağı bacararsa, o zaman istənilən nəticə çox asanlıqla əldə oluna bilər. Hər şeydən öncə, pedaqoji ustalıq, gözəl natiqlik mədəniyyəti müəllimin köməyinə gəlir. Bakalavrda təhsil alan tələbələri elmə həvəsləndirmək, onları gələcəkdə elm adamı olmağa yönləndirmək üçün magistraturaya, magistraturada təhsil alan tələbəni isə elmi kitab yazmağa, elmi fəaliyyət göstərməyə istiqamətləndirmək məqsədilə uca dağları təpə kimi göstərib ruhlandırmaq müəllimin vəzifəsinə çevrilməlidir. Onu fəxrlə deyə bilərəm ki, bu gün mənim istedadlı tələbələrim var, onlar bu sahəyə maraq göstərirlər.

-Universitetinizdə bu sahənin tədrisi, təbliği istiqamətində hazırkı vəziyyəti necə qiymətləndirirsiniz?

- Universitetimizdə gözəl elmi şərait yaradılıb. Elektron universitetlayihəsinin həyata keçirilməsi, semestr imtahanlarının elektron test üsulu ilə keçirilməsi, Cənubi Koreya Beynəlxalq Əməkdaşlıq Agentliyi (KOİCA) ilə birgəNaxçıvan Dövlət Universiteti üçün elektron təhsil şəbəkəsi rəqəmsal multimedia infrastrukturunun yaradılmasılayihəsinin uğurla həyata keçirilməsi, beynəlxalq videokonfrans onlayn dərslərin təşkili bu istiqamətdə görülən işlərdəndir. Naxçıvan Dövlət Universitetində tələbələrimizin elmi-tədqiqat işlərinin təşkili əlaqələndirilməsi vəzifələrini Tələbə Elmi Cəmiyyəti (TEC) yerinə yetirir. Tələbə Elmi Cəmiyyəti sabahın gənc tədqiqatçılarının həqiqi axtarış yaradıcılıq məktəbidir. Eyni zamanda, bu cəmiyyət istedadlı bacarıqlı tələbələrin üzə çıxarılmasında mühüm rol oynayır. Bu elmi arena tələbələrin qədər bilikli, bacarıqlı, elmə bağlı olmalarını nümayiş etdirmələri baxımından çox önəmlidir. Hər tədris ilinin başlanğıcında bütün fakültələrdə, xüsusən, birinci kurslara TEC haqqında məlumat verilir. Fakültə TEC sədrləri üzvləri seçilir, fəaliyyətə başlanılır. Müxtəlif mövzular seçilərək tələbələrə verilir. Naxçıvan Muxtar Respublikasının tarixi, coğrafiyası, təbiəti, incəsənəti, görkəmli şəxsiyyətləri haqqında mövzuların verilməsinə üstünlük verilir. Hər tələbənin elmi rəhbəri vardır. Tədris ilinin sonuna kimi tələbələr öz elmi işi üzərində çalışır, araşdırmalar aparır. Tədris ilinin sonuna yaxın fakültələrdə yekun konfranslar keçirilir. Daha bacarıqlı tələbələr seçilərək universitet turuna buraxılırlar. Universitet turunda tələbələrin işlərindən ibarət yaradıcılıq sərgisi nümayiş etdirilir. Burada ən layiqli tələbələr qalib çıxaraq müvafiq diplomlar hədiyyələrlə təltif olunurlar. Qaliblər Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin keçirdiyi tələbə elmi konfranslarında iştirak etmək hüququ qazanırlar.

-Sizin bu sahədə dərslikləriniz var. Ümumiyyətlə, hazırda bu sahədə dərslik problemi varmı?

- Mən Azərbaycan dili nitq mədəniyyəti fənnini tədris edirəm. Xatırladım ki, bir ildir ki, bu fənn bütün ixtisaslarda tədris olunur. Bu sahə ilə bağlı çoxlu sayda kitablar var. Universitetimizin müəllimlərindən Azərbaycan dili nitq mədəniyyəti haqqında dərslik yazanlar var. Nitq mədəniyyətini düzgün inkişaf etdirmək işinin vacibliyini kiçik yaşlarından möhkəmləndirməyin vacib olduğunu düşündüyüm üçün Təhsil Nazirliyinin qrifi əsasında "Kiçikyaşlı məktəblilərin nitq mədəniyyəti nitq inkişafı məsələləri" mövzusunda metodik vəsait hazırladım.

Hər kəsin cəmiyyətdə, insanlar arasında, yığıncaqlarda, müxtəlif məclislərdə, ailədə müəyyən ölçülərə sığan, ümumi davranış normalarına tabe olan hərəkət mədəniyyəti də olmalıdır. Bilindiyi kimi, dilin bütün sahələrində - fonetik sistemində, lüğət tərkibində, qrammatik quruluşunda daxili qanunlar əsasında müəyyənləşmiş normalar var. İnsanların həmin normalara yiyələnməsi və gündəlik ünsiyyətində ona əməl etməsi nitq mədəniyyətidir. Əlbəttə, fonetik tələffüz, leksik, qrammatik normalara bələd olmaq vacibdir. Nitqin gözəlliyi normalara formal əməl olunmasında da deyil. Nitqin məzmunu gözəl olmalı, danışıq aydın və dinləyənin, ya dinləyənlərin səviyyəsinə uyğun gəlməli, anlaşılmalıdır. Birisi geniş çıxışında məzmuna uyğun olaraq intonasiyasını yerli - yerində dəyişməklə dinləyicilərin diqqətini cəlb edir, onları yorulmağa qoymur - bu, nitqin gözəlliyidir. Bəzən natiqliklə nitq mədəniyyətini eyniləşdirirlər. Hər kəs nitqini tərbiyə edə bilər, lakin hamı natiq ola bilməz. Ancaq hər kəs nitqini tərbiyə etməyə, normaları öyrənməyə çalışmalıdır. Ədəbi dilə yiyələnməyin özü nitq mədəniyyətinə sahib olmağa çalışmaqdır. Təsadüfi deyil ki, bir sıra Avropa xalqlarında “ədəbi dil” adlandırdığımız anlayışa “mədəni dil”, “mədəniyyət dili” deyirlər. Yəni nitqin mədəniliyi dilin - danışığın gözəlliyi bütövlükdə millətin mədəniyyətinin tərkib hissəsidir. Biz müəllimlərin işi bu sahəyə marağı artırmaq, tələbələri mütaliəyə həvəsləndirmək, zövqlərinə uyğun kitabın oxunmasına köməklik göstərmək olmalıdır.

-Gənc müəllimlərin fəaliyyətini necə qiymətləndirirsiniz?

- Auditoriya qarşısında öz məsuliyyətini dərk edən müəllim mütləq öz üzərində işləməlidir. Xüsusilə gənc müəllimlər yaxşı nəticə əldə etmək üçün daim axtarışda olmalıdır. Yeniliyi təqib etməli, dərsi KİV-lərin köməyi ilə düzgün qurmağı bacarmalıdır. Bu gün gənc müəllimlərimiz açıq dərslər keçirməyi, dərslərin müzakirəsinə obyektiv münasibət göstərməlidirlər. Açıq dərslər təlim işində təcrübə mübadiləsinə kömək edən vasitə kimi ən yaxşı dərs nümunələrini yaymaq məqsədi daşıyır. Digər tərəfdən, müəllimləri öz işinə tənqidi nəzərlə yanaşmağa sövq edir və onları başqalarının qabaqcıl təcrübəsini öyrənməyə istiqamətləndirir. Açıq dərslər pedaqoji kollektivin təlim işinə, metodik həyatına yeni ab-hava, təravət gətirməli, onun canlanmasına səbəb olmalıdır. Belə dərslərin gənc müəllimlər üçün, xüsusilə böyük əhəmiyyəti var. Sevindirici haldır ki, universitetimizdə yaradıcı, pedaqoji fəaliyyəti düzgün qurmağı bacaran gənc müəllimlər çoxdur.

 

Nigar Abdullayeva

Palitra.-2016.-21 iyun.-S.11.