Yazdığım zaman
xoşbəxt oluram
“Qələmə bağlı ömür” rubrikasının növbəti qonağı qardaş Türkiyədə yaşayıb-yaradan Mehmed Kumdur. İxtisasça həkim olmasına baxmayaraq, bədii yaradıcılıqla da məşğuldur. Könül xoşluğunu qələmdə axtaran Mehmed Kum bir neçə şeir və hekayələrin müəllifidir. Mehmed Kum Türkiyədəki Azərbaycan türküdür. 1 noyabr 1964-cü ildə Türkiyənin Iğdır elində doğulub. Uludağ Universitetinin İ.İ.B.F Beynəlxalq Əlaqələr fakültəsini yarımçıq buraxaraq Atatürk Universitetinin Tibb fakültəsini oxuyub. İlk hekayələri yerli qəzetlərdə, internet saytlarında nəşr olunub. Almaniyada "Baxış Dərgisi", "İstinad dərgisi" başda olmaq üzrə "Kıyıdili", "Dəlillər Təknəsi", "Yenidən İməcə", "Çığır", "Güncəl Sənət", "Berfin Bahar", "Temrən", "Məsəl" dərgiləri və bir çox dərgi və internet saytlarında nəşr olunub. İlk hekayələr kitabı "Atamın Səsi" 2015-ci ildə nəşr olunub.
- Yazar
olmaq insanda hansı məsuliyyət
yaradır?
- Yazar, xalqın səsidir. Onun üzərinə böyük məsuliyyət yüklənib. Haqsızlıqlara, yanlışlara, ədalətsizliyə,istismara qarşı hər vaxt xalqının yanında olmalıdır. Qorxmamalı, məzlum xalqın səsi olmalı və nüfuza, gücə qarşı dik dayanmalıdır. Xalqın bitib, tükənmək bilməyən qışqırığı, fəryadı olmalıdır.
- Fikrinizcə, ədəbiyyat
insana nələr bəxş edir?
- İnsanların yaşaması üçün lazımlı ehtiyaclar
var. Su, Günəş
və hava kimi. Cəmiyyətin ictimai, elmi və mədəni sahələrdə inkişaf
edə bilməsi üçün oxuması
lazımdır. Bunu ədəbiyyata
olan hörmətimiz və verdiyimiz dəyərlə edə bilərik. Ədəbiyyat, eyni zamanda xalqların tarixi vəsiqəsidir. Rus xalqının
tarixini, nələrə
güldüyünü, nələri
yediyini, ailə quruluşunu, mədəni
quruluşunu rus yazarların hekayə və romanlarından öyrənirik. Bu da yazara böyük
məsuliyyət yükləyir.
Hər gün oxuyur və yazıram. İş xaricində bütün zamanımı ədəbiyyata
ayırıram. Ədəbiyyatçılar, eyni zamanda mədəniçilərdir.
- Ədəbiyyata
nə vaxt gəldiz? Gəlişinizin səbəbi nə idi?
- Ədəbiyyata marağım,
hər kəs kimi, oxuyaraq başladı. Daha sonra yazmağa
başladım. İlk hekayəmi
liseydə ikən yazdım. Tibb fakültəsinin təhsili
çətin təhsil
olduğu üçün
bir müddət ara verdim.
Sonra təkrar oxumağa, yazmağa başladım.
Fərdi
inkişaf ilə əlaqədar məqalələr
yazdım. Amma hekayə
yazmağı çox
sevdim. İlk kitabım da
hekayə kitabı oldu. İkinci və üçüncü
kitablarım da hekayə olacaq. Ailə həkimi olduğum və kənddə böyüdüyüm üçün
həmişə xalqın
arasındaydım. Xalqın səsi
olmaq lazım olduğunu düşünərək,
hekayə yazmağa başladım. Hekayələrimdə bunları görəcəksiniz.
- Ümumiyyətlə,
yazmaq sizə nələr qazandırır?
- Yazmağı sevirəm. Yazdığım zaman xoşbəxt
oluram. Ən qiymətli zamanımı
bu şəkildə dəyərləndirirəm. İnsanlar sevdiyi şeyi etməlidir. Mən də
yazmağı sevirəm.
Amma, demək olar, bütün zamanımı
alır. Ancaq şikayətçi
deyiləm.
- Bilirik ki, siz qardaş
Türkiyədə yaşayır
və orada yazıb-yaradırsız. Qardaş dövlətdə
olan yaradıcılığınızdan
danışa bilərsiz?
- Əvvəl söylədiyim
kimi, özümü Türkiyədə Azərbaycanın
mədəniyyət elçisi
olaraq görürəm. Bu məzmunda, mədəniyyətimizi
bütün Türkiyəyə
tanıtmağa çalışıram.
Virtual bir kənd
olan Tamahkar kəndi Azərbaycan türklərini hər yönüylə izah edən və dünyaya tanıdan bir missiyanı üstələyib. Tez-tez kəndin
yerini maraqlanıb soruşanlar olur. Tamahkar kəndinin muxtarı mənəm, deyərək,
zarafatla cavab verirəm. Heydər Əliyevin dediyi kimi:“Bir
millət, iki dövlətik”. Atatürkün
dediyi kimi:“Azərbaycanın sevinci bizim sevincimiz,
kədəri bizim kədərimizdir”. Bu duyğularla, xüsusilə
Azərbaycan mədəniyyətini
hekayələrimlə Türkiyəyə
və Qərbə tanıtmağa çalışıram.
Jurnallar, qəzetlər, internet saytlarında
reportajlarım, hekayələrim
nəşr olunur. Nizami Gəncəvi, Mirzə Ələkbər Sabir, Cəlil Məmmədquluzadə,
M.Şəhriyar, Səməd
Behrəngi, Rusdəm Behrudi, Əhməd Cavad kimi daha
bir çox ədəbiyyatçıların Azərbaycandan çıxması
məni sevindirir. Eyni şeyləri Türkiyə
üçündə söyləyə
bilərəm. Qeyd edim
ki, ədəbiyyatımız
irəliləyir.
Yeni nəsil
oxumur, yazmır. Yeni nəslin
oxuması üçün
Iğdırda kənd
məktəblərinə "Hər şagirdə bir kitab" devizi altında hekayə kitabları paylayıram. İmkanım çərçivəsində kasıb qız uşaqlarını oxutmağa
çalışıram. Ayrıca bu ilin sonuna
doğru Azərbaycan nağıllarını yığıb
Türkiyədə uşaqların
oxumasını təmin
etməyi düşünürəm.
- Əsərlərinizi
yazarkən hansı hislər keçirirsiz?
- Oxumağı çox sevirəm. Oxuduqca xoşbəxt oluram.
Problemləri bir an da olsa
unuduram. Və yeni-yeni şeylər
öyrənirəm. Yazmağı sevirəm. Amma bu, çox
məsuliyyət tələb
edir. Bəzən bir hekayə
illərimi alır.
Yazanda da xoşbəxt oluram. İçimizdən səssiz insanların
qışqırığı olmaq, sevincinə, hüznünə nəfəs
olmaq istəyirəm.
Yazılarımla bunları dilə
gətirməyə çalışıram.
Bu məni xoşbəxt
edir. Yaşadığım
müddətcə də
əzilən, istismar edilən, cənnət vədləri ilə aldadılan xalqın səsi olmağa çalışacağam..
- İnsan
ölər, amma dediyi söz ölməz. Bir yazar
kimi bu dünya
ilə o dünya arasında nə fərq görürsüz?
Yazılarınızda ölümü necə
təsvir edirsiz?
- Qalıcı əsər yaratmaq çox gözəldir. Qüruru isə daha gözəldir. Sənətdə, ədəbiyyatda, elmdə,
texnologiyada qalıcı
əsər yazanlar hər vaxt hörmətlə
xatırlanır. Bu insanlar xüsusidir. Bütün həyatlarını insanların
daha xoşbəxt, daha yaxşı yaşamasına həsr ediblər. Hekayələrimin qalıcı olmasını
düşünmək çox
həyəcanvericidir. Ölüm təbiətin bir gerçəyidir. Bir gün
bizdə öləcəyik.
Torpağa qarışacayıq. Ağaca yarpaq, çiçəyə rəng,
inəyə ot,
körpələrə süd
olacayıq.
- Yaradıcılığınızda
gənclərə nələri
tövsiyə edirsiz?
- Təəssüf ki, gənclər az
oxuyur. Kompüter və telefonlardan
daha çox istifadə edirlər.
Zamanlarını boş-boşuna keçirirlər.
Ailə üzərinə böyük
vəzifə düşür.
Mütləq uşaqlara oxuma
vərdişi qazandırmalıdırlar.
Qərb sakinləri ildə otuzdan çox kitab oxuyur. Bizdə bu,
bir kitab belə deyil. Biz uşaqlıqda nağıllarla böyüdük.
Ana, atalar uşaqlara
nağıl oxumalıdır.
Oxumağı, yazmağı öyrənən
uşaqlara hekayə və nağıl kitabları oxunmalıdır.
Bir çox ana və ata bu
mövzuya biganə yanaşdığı üçün
uşaqlar kitab oxumaqdan məhrum qalır. Burada müəllimlərin üzərinə
böyük iş düşür. Məktəbdə şagirdlərə bütün dünya klassiklərini oxutmalı və oxuma vərdişi
qazandırmalıdırlar.
Gənclər oxumaqla yanaşı, eyni zamanda yazmalı
və çox oxumalıdırlar. Oxuyan gənclik, elm, sənət
və texnologiyada ölkələrini çox
irəliyə aparacaqlar.
Qısaca ən böyük güc məlumatdır. Məlumat da
oxuyaraq qazanılar.
Hal-hazırda ədəbiyyatçılar hər
sahədə yazır.
- Şeir
yazdığınızı bilirik. Şairlik necə
hisdir?
- Hal hazırda baxıram ki, hər sahədə
yazan ədəbiyyatçılarımız
var. Roman, hekayə, şeir,
məqalə və s.
Yalnız hekayə yazacağam. Hekayəçilik, təəssüf ki, yox olmaq
üzrədir. Hekayə xaricində
yazmağı düşünmürəm.
Şeiri
də düşünmürəm.
Amma hər kəs kimi zaman-zaman yazdığım olur.
- Qardaş
Türkiyədə gənclərin
türk ədəbiyyatına
maraqları daha yüksəkdir, yoxsa Qərb ədəbiyyatına?
- Təəssüf ki, daha çox içi xurafat dolu dini nəşrləri
oxuyurlar. Şərq ədəbiyyatından, demək olar, xəbərsizdirlər. Azərbaycanın belə məşhur yazıçı və şairlərini tanımırlar.
Xüsusilə son illərdə texnologiyaya olan maraq ədəbiyyatdan uzaqlaşmalarına səbəb
oldu. Ədəbiyyat, sənət, musiqi,
idman xalqları bir-birinə yaxınlaşdırır.
Bir neçə gün əvvəl iğdırlı
şair və yazar yoldaşım Yurtseven Şən Cəlil Məmmədquluzadənin
hekayələrini Türkiyə
türkcəsinə çevirərək
nəşr edib.
Bu cür işlərin
çoxalması lazımdır.
Türkiyədə Azərbaycan şair
və yazarları çoxdur. Iğdırlı
olan yazıçılardan
Həsən Özkılıç,
xüsusilə ermənilərin
xalqımıza etdikləri
zülmləri izah edən pedaqoq-yazar Mətin İldırım,
Orxan Aras, Yurtseven Şən, Tuğrul İti, Fatma Aras, Efkan Ötkün, Sinan Axıq, daha adını burada yaza bilmədiyim
ədəbiyyatçılarımız
var.
- Gənclər arasında qardaş dövlətdə tanınmış
yazarlar yetişirmi?
- Ələlxüsus son illərdə yazanlar çoxdur. Amma oxucu sayı
o qədər artmır.
Gənc yazarlarımız da çoxdur. Bunların
içində iğdırlı
olanlar da var. Bunlardan Murad Kaan Yanıq, Yeşim Coşğun və s. gənc yazar və şairləri
misal çəkə
bilərik. Ayrıca Iğdırda hekayə
atelyesi qurdum. İnşallah, buradan yaxşı
yazarlar yetişdirəcəyəm.
- Türkiyədə
daha çox nəsr, yoxsa nəzm əsərləri
oxunur?
- Şeir ölkəmizdə çox yazılır. Hətta bunu şairlərin müəllimi Veysəl Çolaq "Türk şeiri neçə zamandır işi olmayan insanların oyuncağı vəziyyətinə indirgenmiş" deyərək açıqlayır. Həqiqətən də, hər kəs şeir yazır. Yazmalarına bir şey demirəm, amma yazdım deməklə olmur. Gözəl şeirlər bunların arasında itir. Çox yazılmasına baxmayaraq, ən az oxunan şeir kitabları, ən çox oxunan romandır. Hekayə də az oxunur. Az oxunduğu üçün yazarlar hekayə yazmaqdan uzaq dayanır. Bu da kədərlidir.
- Sonda gələcək planlarınızdan danışardız.
- Təbii ki, yaxşı bir gələcək istəyirəm. Necə ki, şeirdə vurğulanır:
İnanın, gözəl
günlər görəcəyik uşaqlar,
Günəşli günlər görəcəyik,
Mühərrikləri maviliklərə
sürəcəyik uşaqlar,
İşıqlı maviliklərə sürəcəyik…
Sevimli Nazim Hikmətin dediyi kimi, günəşli günlər üçün mübarizə edəcəyəm. Döyüşlərin olmadığı, uşaqların ağlamadığı, sevgi dolu bir gələcək arzu edirəm. Bu müddətdə xalqımızın yanında, xalqımızın səsi olmağa davam edəcəyəm.
Söhbəti apardı:
Mahmud Sadıqov
Palitra.-2016.-25 noyabr.-S.12.