“Dərs dediyim məktəbdə İKT-dən istifadə bacarıqlarına malik müəllimlər çoxdur”

Gülbəniz Seyidova: “İKT-dən istifadə şagirdlərdə kommunikasiya vərdişlərini zəiflətmir, əksinə, şagirdlərin sosial mədəniyyət vərdişləri formalaşır”

Layihə çərçivəsində müsahibimiz Qax şəhərindəki 2№-li məktəb-liseyin Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi Gülbəniz Seyidovadır. O, müsahibəyə təhsildə İKT-nin tətbiqi ilə bağlı məqamlara toxunmaqla başladı:

-Hər bir yenilik maraqla qarşılanır, ona cəmiyyətin müxtəlif təbəqələrinin də münasibəti fərqli olur. Təhsil sistemində də belədir. İslahat proqramının özü ilə birlikdə gətirdiyi yeni ideyalar, anlayışlar, üsullar da pedaqoji ictimaiyyətdə də bu cür qarşılandı. Bu fikir müxtəlifliyinin eyni bir məcraya yönəlməsi üçün isə təbii ki, illər lazımdır. Nəhayət, hər kəs anlamalıdır ki, demokratik dövlət quruculuğu yolunda olan Azərbaycanın siyasi, mədəni, iqtisadi həyatında olan bütün dəyişikliklərin sağlam əsası məhz onun yeniləşmiş təhsil quruculuğundan başlanmalıdır. Ölkəmizi belə bir təhsil sisteminin yetişdirdiyi novator, yaradıcı düşünə bilən, həyatda müstəqil mövqe tutmağı bacaran insanlar irəli apara bilərlər. İKT təhsil sisteminə islahat proqramının vacib və zəruri tələbi kimi daxil olub. Ölkəmizdə elə bir məktəb yoxdur ki, orada kompüter olmasın, hətta tamamilə kompüterləşdirilmiş məktəblər də vardır, lakin bütün bunlar o demək deyildir ki, İKT-dən kamil bir şəkildə istifadə vərdişlərini bütün müəllimlər ordusuna aid etmək olar. Hər bir yeniliklə qarşılaşan insanın beynində yaranan ilk sual onun mahiyyəti ilə bağlı olur. İkinci sual isə bu yeniliyin onun həyatında əhəmiyyəti ilə bağlı olacaqdır. Daha ağıllı düşünənlər isə bu yenilikdən daha yaradıcı şəkildə faydalanmağı bacaranlardır. İKT-dən istifadə cavan nəsil üçün heç də çətin olmayacaq, çünki onlar müxtəlif sosial şəbəkələrin imkanlarından çoxdan istifadə edirlər, yaxud “Youtube”da müxtəlif videogörüntülərə baxırlar. Bu səbəbdən də müəllim həmkarları ilə daha sıx, faydalı əməkdaşlıq edə, təcrübə mübadiləsi apara bilərlər. Yaşlı nəslin nümayəndələri də öz şagirdlərindən faydalana bilərlər. Elə mən də bu sahədəki bacarıqlarıma görə öz övladlarıma borcluyam.

Bəzən müşahidə etdiyimiz dərslərdə kompüterdən istifadənin yalnız görüntü xatirinə olduğunun şahidi oluruq. Bu da şagirdləri öyrənməyə, yeni biliklər qazanmağa motivasiya etmir, buna görə də, ilk növbədə, kompüterdən istifadənin dərsdə hansı faydaları olacağı barədə düşünmək lazımdır.

-Bunun üçün əsas nəyə diqqət etmək lazımdır?

-İKT-dən istifadə zamanı bir sıra məsələləri nəzərdə tuturam:

1.Müxtəlif informasiyaları şagirdlərin diqqətinə çatdırmaq və bu informasiyalarla işləmək bacarığı formalaşdırmaq;

2.Şagirdləri tədqiqatçılığa, yaradıcılığa sövq edən iş vərəqləri hazırlamaq;

3.Şagirdləri müstəqil şəkildə öyrənməyə motivasiya etmək.

Bəzən ev tapşırığı olaraq şagirdlərə müəyyən mövzu ilə bağlı internetdən məlumat əldə etməyi tapşırırıq. Şagirdlərin bir çoxu bir heçə səhifəlik hazır materialla növbəti dərsə gəlirlər. Müəllimin vəzifəsi budur ki, bu materialla şagirdlərin necə işlədiyini, oradakı informasiyaların içindən ən vacib olanları seçdiyini, bu materiala tənqidi yanaşaraq öz dünyagörüşünü artıra bildiyini yoxlasın. Onlara başa salsın ki, əsas olan informasiyanı hazır şəkildə əldə etmək deyildir, bu informasiyadan faydalanmaqdır. Məsələn, Möminə xatun türbəsi ilə bağlı mətnin tədrisi zamanı şagirdlərə bu haqda əlavə məlumat toplamaq, onu dərslikdəki materialla müqayisə etmək, yeni biliklərin hansı sahə ilə bağlı olduğunu müəyyənləşdirmək tapşırıla bilər. Bir çox hallarda belə bir fikir ortaya atılır ki, İKT-dən istifadə şagirdlərdə kommunikasiya vərdişlərini zəiflədir.

-Sizə görə belə deyilmi?

-Mən belə fikirləşmirəm, əksinə, şagirdlərin sosial mədəniyyət vərdişləri formalaşır. N.Gəncəvi yaradıcılığı ilə tanışlıqdan sonra “N.Gəncəvi yaradıcılığı incəsənətdə” adlı təqdimat hazırlamağı qərara aldıq. Qruplar arasında iş bölgüsü apardıq, mövzu ilə bağlı kino, heykəltəraşlıq, musiqi, rəssamlıq sahəsində araşdırma aparmaq tələb olunurdu. Sonda hər qrup öz sahəsi ilə bağlı əldə etdiyi materialı həm nümayiş etdirdi, həm də şərh etdi, bu da onlarda şifahi nitq vərdişlərinin formalaşmasına kömək etmiş oldu. 10-cu sinifdə nitq mədəniyyəti ilə bağlı mövzularımız üçün maraqlı resurslar hazırlamışıq.

“Bölgə müəllimi kimi onu da deyə bilərəm ki, bizim beynəlxalq layihələrə qoşulmaq üçün kifayət qədər imkanlarımız mövcud deyil. Bunun üçün İKT-nin bütün imkanlarından bacarıqla istifadə etməklə yanaşı, həm də ingilis dilini bilmək də tələb olunur. Eyni zamanda tədris prosesi üçün internetdə mövcud olan onlayn alətlərdən istifadə imkanlarımız

yoxdur”

Məşhur aktyorların, müğənnilərin ifasında çıxışların dinlənilməsi onlarda başqalarının nitqinə diqqət formalaşdırmaqla yanaşı, nitq mədəniyyətinin tələblərinə əməl etməyin nə qədər vacib olduğunu da anladır. Bəzən “Dahilərin divanı” adlı oyun da təşkil edir, nitqdə yol verilmiş səhvi taparaq onu müzakirə edirik. 9- cu sinifdə R.Rza yaradıcılığını tədris edərkən sinifdənxaric oxu üçün şairin “Rənglər” silsiləsini seçdik. Hər qrup bir şeir üzərində işlədi. “PoverPoint” proqramı ilə işlənmiş bu təqdimatlarda şagird təxəyyülünün nə qədər maraqlı və rəngarəng olduğunun şahidi oldum. “Sarı rəng” adlanan təqdimatda şairin ideyaları İKT imkanlarından istifadə yolu ilə nə qədər maraqlı yozuma sahib olmuşdu.

Dolu sünbül dənizi.

Şikəst övlad anasının bənizi.

Payını güclülər yemiş aclar.

Məhəbbətə ləkə

salan cingiltili metal.

Həyatdan ayrılmış xəyal.

Simlərin fəryadı.

Əgər müəllim elektron dərs resursları, interaktiv iş vərəqləri hazırlaya bilirsə, bunu sosial şəbəkələr vasitəsilə öz həmkarları ilə bölüşə bilər. Beləliklə, sosial şəbəkələr həm də yaradıcılıq, təcrübə mübadiləsi üçün şərait yarada bilər. Biz də həmkarlarımızla birlikdə hazırladığımız resurslardan ibarət bank hazırlamışıq, onu hər il həm zənginləşdirir, həm də təkmilləşdiririk. Bu gün “1 şagird-1 kompüter” layihəsindən danışırlar, ancaq mənə elə gəlir ki, ilk növbədə, hər müəllimin qarşısına kompüterdən istifadə bacarığına yiyələnmək tələbini qoymaq lazımdır. Şagirdlərimiz kompüterdən bizdən daha ustalıqla istifadə edirlər, onlar yeniliklərə daha tez adaptasiya olunurlar. Lakin biz də XXI əsrin tələbləri ilə ayaqlaşmalıyıq. Dərs dediyim məktəbdə İKT-dən istifadə bacarıqlarına malik müəllimlər çoxdur. Fənn kabinetlərində kompüterlər və elektron lövhələr var. Amma həmişə qorxmuşam ki, bu elektron lövhədən istifadə etmədən yeniləri, daha modern olanları ortaya çıxsın. Bəli, zaman sürətlə axır, texnologiyalar tez-tez dəyişilir və bu dəyişən həyatda çevik olmaq, hər bir problemin həllinə hazır olmaq vacib keyfiyyətdir. Bir bölgə müəllimi kimi onu da deyə bilərəm ki, bizim beynəlxalq layihələrə qoşulmaq üçün kifayət qədər imkanlarımız mövcud deyil. Bunun üçün İKT-nin bütün imkanlarından bacarıqla istifadə etməklə yanaşı, həm də ingilis dilini bilmək də tələb olunur. Eyni zamanda tədris prosesi üçün internetdə mövcud olan onlayn alətlərdən istifadə imkanlarımız yoxdur. Keçdiyimiz qısamüddətli treninqlər buna imkan vermir. Ancaq belə hesab edirəm ki, bizim aramızda da kifayət qədər kreativ düşüncə tərzinə malik müəllimlər vardır. Müəllim inkişaf etməsə, şagirdi də inkişaf etməyəcək, müəllim yaradıcı düşünərsə, şagirdi də yaradıcı olacaq. O, öz sevgisi, daim irəli baxmaq şövqü ilə şagirdinə nümunə olmalıdır. Bu vacib keyfiyyətlərə sahib olmaqda isə ən gözəl dostumuz İKT olacaq.

A.Miriyev

Palitra.-2016.-2 sentyabr.-S.11.