Qara sazın mahir ifaçısı

Ötəcək əsrlər, keçəcək illər,

Bu sənət sönməyən şan-şöhrətindir.

Bir zaman deyəcək gələn nəsillər

Gördüyün qara saz – Ədalətindir!

Ədalət Məhəmmədəli oğlu Nəsibov (Dədə Ədalət) 27 yanvar 1939-cu ildə Qazax rayonunda anadan olub. Azərbaycan aşıq sənətinin görkəmli simalarından biridir. Gənc yaşlarından saz ifası üzrə fitri istedada malik olub. İlk dərsini atası Məhəmmədəli kişidən alıb. Daha sonra Aşıq Ədalət Nəsibov Aşıq Ələsgərin qardaşı Məşədi Salehin nəvəsi Aşıq Əlinin yanında şagirdlik edib. Xalq şairi Səməd Vurğun onun çalğısının vurğunu olub. “Qaytarma”, “Baş sarıtel”, “Ruhani”, “Yanıq Kərəm” və başqa saz havalarının bənzərsiz ifaçısıdır. Aşığa 24 iyul 1990-cı ildə “Əməkdar incəsənət xadimi” adı və 10 oktyabr 1997-ci ildə isə “Prezident” təqaüdü verilib. Beş uşaq – iki oğul, üç qız atasıdır.

Sazın danışan dili, deyən sözü, görən gözü olan əfsanəvi ozanımız Dədə Ədalət vəfatı ilə qara sazın simlərində dondu. Aşığın cismi torpaqda olsa da, ruhu bizlədi. Bundan sonra onun ruhu qara saza köçdü. Abbas Tufarqanlı, Xəstə Qasım, Dədə Ələsgər və digər ustad aşıqlarla Aşıq Ədalətin adı qoşa çəkiləcək. Dədə Ədalət aşıq ifalarının mahir ifaçısı və bilicisi idi. Bu ifalarla ümumxalq məhəbbəti qazandı. Aşığın yaşam mənbəyi saz və xalq məhəbbəti olub. Bu iki amil ona hər zaman ilham verirdi. Məhz bu vəhdət Dədə Ədaləti sağlığında klassikləşdirdi.

Ədalət yaradıcı bir insan idi. Aşıq sənətində bir sıra yeniliyə imza atdı. Bu yeniliklər ona ölməzlik qazandırdı. Hər ifası bir-birindən daha gözəl idi. Pərdələrdə gəzən barmaqlarla ifa etdiyi havalar dinləyicidə xoş təəssürat yaradırdı. Bu, Dədə Ədalətin əsl möcüzəsi idi. Sanki həmin ifalarla sazın özü dilə gəlirdi. İfalarından göründüyü kimi, aşığın barmaqları sirli bir dünya idi. Bu sirri özü ilə apardı. Həmin barmaqlar aşığı sənətin uca zirvələrinə qaldırdı. Mahir ifaları ilə sənətin keşməkeşli yollarını ustalıqla qət etdi.

Dədə Ədalət zəngin mütaliə sahibi olub. Ürəyinə illərlə qiymətli poeziya incilərini toplamışdı. Hər gün oxuyur və öyrənirdi. Hər zaman axtarışda idi. Yazılı ədəbiyyatla yanaşı, ağız (dil) ədəbiyyatının da dərin bilicisi idi.

Aşıq Ədalət hər zaman xalq ilə ünsiyyət qurub. Əvəzsiz ifaları ilə könüllərdən-könüllərə köçüb. Bu könüllərdə yaşayan ifaçı əbədillik qazanıb. Aşıq xalq sevgisi ilə yaşayıb, xalq məhəbbəti görüb və məhəbbətsiz dünyanı heç sayıb. Həmçinin onda bir qədimlik vardı. Keçmişə çox bağlı idi. Bu bağlılıq onu xalqa daha da sevdirdi. Soy-kökə olan rəğbət onda hər zaman hiss olunurdu. Ömrünün çoxunu səfərlərdə keçirirdi. Bölgələrimizi və dünyanı gəzirdi. Qədim aşıqlar kimi sənətini təbliğ edərək yaşadı. Əsl xalq aşığı idi.

Teleməkanda, radioda Aşıq Ədalətin sazı meydana səs salanda hər kəs öz işini dayandırıb onu dinləyirdi. Xalq onun izləyicisi olub. Onu dövrünün aşıqlarından fərqləndirən xüsusiyyət də vardı. Bu, aşığın kino tarixinə düşməsidir. “Yeddi oğul istərəm” (1970), “Ədalət” (1971), “Aşıq Ələsgər” (1972), “Prima” (1992), “Tanrı payım, telli sazım” (2007) kimi filmlər onun şöhrətini artırıb.

Sağlığında aşıq haqqında dövrün qələm sahibləri çoxlu yazılar yazaraq dəyərli fikirlər söyləyiblər. Xalq şairi Nəriman Həsənzadə: “Ədalət dünyaya gələcək. Dünya Ədalətsiz qala bilməz”, Xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadə: “Ədalət kimi sənətkarlar – məktəbdir”, Türk yazıçısı Əziz Nesin: “Ədalətin ifası təkrarsız həyat kimidir”, Xalq yazıçısı İsmayıl Şıxlı: “Ədalət bizim saz sənətimizin yeni bir epoxası, yeni bir dövrüdür”, AAB-ın sədri, professor Məhərrəm Qasımlı: “Ə.Nəsibov ifaçılıq məktəbi öz arxasınca böyük bir saz ordusu çəkib aparıb” və digər tanınmış söz sahiblərinin Dədə Ədalətlə bağlı hikmətli sözləri və dövri mətbuatda yazılan yazılar gələcək tədqiqatçıların əlində bir mənbə olacaq.

Tanınmış şairlərdən Xalq şairi Zəlimxan Yaqub, Bəhmən Vətənoğlu, Barat Vüsal, Səadət Buta, Cığatel İsaqqızı və digər söz sərrafları Dədə Ədalətə şeirlər həsr edərək onu bir daha əbədiləşdiriblər. Ədalət bölgə ədəbiyyatına həmişə maraq göstərib. Bölgədə yaşayan şair və aşıqlarla sıx ünsiyyət qurub. Hər zaman onların yaradıcılığını xalqa çatdırardı. Burada xüsusilə Bəhmən Vətənoğlunun yaradıcılığını qeyd etmək olar. Aşıq Ədalət Bəhmən Vətənoğlunun yaradıcılığını təbliğ edib. Vətənoğlunun “Haylı-haraylı dünyam” kitabının “Öz söz”ündə Məmməd Aslan yazır: “Sən Bəhmən Vətənoğlu olmaqla bərabər, həm də bir az Aşıq Ədalətsən. Səni sən eləyən Allahın köməyinə göndərdiyi bu ulu saz və söz sənətkarı var. Səni o qədər təbliğ etməsəydi, oxumasaydı, yəqin ki, bu ucalıqda olmağı çətin bacarardın... O səni ucaltdı, sən onu”. Vətənoğlu isə öz növbəsində bu borcu qüdrətli kəlamları ilə qaytarıb. O “Ədalətin sazında...” şerində yazır:

Əsli nalə çəkər zülfü pərişan,

Fəqan eylər Ədalətin sazında!

Kərəm çıxar alovların içindən,

Üsyan eylər Ədalətin sazında!

Ədalət Nəsibov hər zaman bölgə şair və aşıqların qonağı olub. Şair Vaqif Əlioğlu Ustad Ədalətlə bağlı bir çox xatirəni danışmaqdan yorulmur. Vaqif Əlioğlu: “Dədə Ədalət beş dəfə qonağım olub. O günləri heç unutmaq olarmı? Sazlı-sözlü günlər idi. Çox istedadlı və bacarıqlı bir insandı. Hər zaman əlləri qızıl, sinəsi sözlə dolu olurdu. Onun ölüm xəbərini eşidəndə çox sarsıldım. Özüm də xəstəyəm deyə, dəfnində iştirak edə bilmədim”. Tanınmış şair-pedaqoq, AYB-in üzvü İsa Cavadoğunun “Azərbaycanam” şerini Aşıq Ədalət Nəsibov hər zaman əzbər deyər və bir neçə şerini saz ifalarında səsləndirərək təbliğ edərdi. Bir sözlə, Aşıq Ədalət xalq sənətinin yaşadanı və təbliğ edəni idi.

Aşığın 40 mərasimində “Qazax” Xeyriyyə Cəmiyyətinin orqanı olan “Dəli Kür” qəzetinin ustada həsr olunan xüsusi buraxılışı oldu. Buraxılışda bir sıra tanınmış şəxslərin yazıları çap olunub. Ustadın vəfatından sonra isə qəzet və jurnallar Dədə Ədalət haqqında yazılarla səhifələndi. Məti Osmanoğlu, Çiçək Mahmudqızı və digər qələm insanları Aşıq Ədalətin sənəti və onunla olan xatirələri qələmə aldılar.

Aşıq Ədalət 14 sentyabr 2017-ci ildə 78 yaşında uzun sürən xəstəlikdən sonra Bakı şəhərində vəfat edib. Vəsiyyətinə uyğun olaraq 15 sentyabrda Qazax rayonunun Ağköynək qəbiristanlığında dəfn olunub. Beləcə, əfsanəvi ozan illərlə sinəsinə basaraq ifa etdiyi sazının sinəsi ilə birgə qara torpaqda əbədi olaraq birgə yatdı.

AAB-in üzvü,

Mahmud Əyyub

Palitra 2017.- 17 noybar.- S.15.