Tanınmış tədqiqatçının elmi yaradıcılığında mərhələ başlanğıcı

Azərbaycan məktəb və pedaqoji fikir tarixinin inkişafında monoqrafiyaları, dərslikləri, dərs vəsaitləri və 250-dən artıq maraqlı elmi-pedaqoji məqalələri ilə tanınan Kamal Camalovun “Pedaqoji-psixoloji fikrin inkişafı sələflərdən xələflərə” adlı dərs vəsaiti yaxın zamanın məhsuludur. Mən də görkəmli pedaqoq və professorlar İramin İsayev, Müseyib İlyasov, dosent Bayram Apoyev və başqaları kimi əsərdə qoyulmuş predmetlər və onların necə həll edilməsi haqqında bir oxucu kimi qısa qeydlərimi demək istəyirəm.

Hər hansı bir oxucunu maraqlandıran əsas məsələlərdən biri əsərin dilidir. Əsərin dili aydın, səlis və elmi üslubda yazılarsa, o əsər maraqla, sürətlə oxunar. Məhz bu cəhətdən pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru, dosent, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi Kamal Camalovun “Pedaqoji-psixoloji fikrin inkişafı sələflərdən xələflərə” adlı dərs vəsaiti diqqətəlayiqdir. Vəsaitdə Həzrəti Əlinin (ə.), Balasaqunlu Yusifin, Xaqani Şirvaninin, Nəsirəddin Tusinin, Fəzlullah Nəiminin, Molla Pənah Vaqifin, Mirzə Fətəli Axundovun, Məhəmməd Tağı Sidqinin, Nəcəfbəy Vəzirovun, Mə­həmmədağa Şahtaxtlının və Firidun bəy Köçərlinin yaradıcılığında mənəvi-əxlaqi kamillik, əxlaqi keyfiyyətlərin təbliği, mövhumatçılığın təsviri, gənc nəsli vətənə və xalqa məhəbbət ruhunda böyütmək, müsbət əxlaqi normalar aşılamaq yolları, ictimai və mənəvi əsarətin təsviri, milli ruhda tərbiyə məsələləri və tərbiyəvi örnəklərin rolu, təlim və təhsil haqqında olan ideya və görüşləri müəyyənləşdirilir.

“VII əsrdən - XV əsrə qədər olan dövrdə tərbiyənin rolu və təhsilin təşəkkülü” adlanan birinci fəslin birinci yarımfəslində “Həzrəti Əlinin tərbiyənin və elmin inkişafında rolu” işıqlandırılır. Kamal Camalov Həzrəti Əlinin (ə.)dövrümüzə gəlib çatan “Divan” və “Nəhcül bəlağə” adlı zəngin irsindən bəhrələnərək təlim-tərbiyə və təhsil məsələlərini tədqiq edir, sistemləşdirir və təhlil süzgəcindən keçirir. Qeyd edir ki, Həzrəti Əlinin (ə.) tərbiyə ilə bağlı fikirlərində məq səd insanı müdrikləşdirmək, ruhu paklaşdırmaq, əxlaqı kamilləşdirmək, davranış və əməlləri salehləşdirməkdir.Bunun üçün, insan özünü və Allahını dərk etməli, hər şeyə iman gözü ilə yanaşmalıdır.Vəsaitdə qabarıq şəkildə oxucuya çatdırılır ki, elmi dərindən mənimsəyən əqli xəstə olanlarla mübahisə etməz, ona pislik edənlərə yaxşılıq edər, nəsihət dinləyər və nəsihətə əməl edər, təkəbbürdən, paxıllıqdan, məkr və hiylədən, haramdan uzaq olar, dilini pis şeyə öyrətməz, insanlar arasında başqalarını danlamaz (hətta nəsihət etməz), vəfalı olar, qəl­bi çətin şeylərə məcbur etməməyə alışdırar və s. Həcmcə qısa, mənaca böyük olan bu ibrətamiz kəlamlar oxucuya deməyə əsas verir ki, dərs vəsaiti məna etibarı ilə zən­gin bir əsərdir.Göründüyü kimi, müəllif Həzrəti Əlinin (ə) kəlamlarını dərinliyi məlum olmayan bir dəryaya bənzədir. Buna görə də, həmin kəlamlar öz dövrü üçün son dərəcə necə mütərəqqi ifikirlər olmuşdursa, bu gün də bu fikirlər və ideyalar öz təsir gücünü itirmir, eləcə də təravətli kəlamlar, nəsihətlər olaraq qalır.

Vəsaitdə diqqətimi çəkən bir məsələ də Kamal Camalovun Həzrəti Əli­nin (ə.) oğlu İmam Həsənə yazdığı əxlaq kodeksi daşıyanvəsiyyətnaməni işıqlandırmasıdır. Müəllif tərəfindən ixtisarla da olsa sistem halına salınan və təhlil olunan vəsiyyətnamədə göstərilir ki, böyüyən nəslin əxlaqi cəhətdən saf, iffətli, namuslu, öz nəfsinə hakim, mənəvi cəhətdən yetkin, fiziki cəhətdən sağlam böyüməsində, özünü və Allahını dərk etməsində, şər işlərdən, mənfi keyfiyyətlərdən uzaq olmasında həmin vəsiyyətnamənin böyük rolu vardır. əsiyyətnamədən bir parçaya diqqət yetirək: “Oğlum, sənə tövsiyə edirəm ki, Allahdan qorxasan, Onun əmrlərinə itaət edəsən, Onu yada salaraq qəlbini pak saxlayasan. Qəlbini öyüd­lə dirilt, zahidliklə öldür, bütöv inamla qüvvətləndir, hikmətlə işıqlandır, ölümü yada salmaqla alçalt, yox olacağına inandır. Dünya dərdləriylə uzaqgörən et, zamanın hücumundan, gecəylə gündüzün pis keçməsindən çəkindir onu. Köçüb gedənlərin vəziyyətini anlat, göstər ona. Səndən əvvəlkilərin başlarına gələnləri söylə ona. Gəlib köçənlərin ölkəkərində gəz, onlardan qalan şeyləri gör. Nələr tikdiklərini, hardan köçdüklərini, hardan ayrıldıqlarını, haraya düşdüklərini seyr et. Görəcəksən ki, onlar dostlardan ayrılmışlar, qürbət diyarına köçmüşlər. Az müddət sonra sən də onlardan biri kimi olacaqsan. Bəs belə isə, düşəcəyin yeri səh­manla, axirətini dünyaya satma. Bilmədiyin şey haqqında söz söyləmə, lazım olmadığı zaman söhbətə girişmə.Azmaqdan qorxduğun bir yola düşmə. Çünki azıb, məəttəl qaldığın zaman o yoldan qayıtmaq, qorxulu yerlərə çatmaqdan daha yaxşıdır. Yaxşı işlər əmr et ki, yaxşılardan olasan. Yamanlığı əlinlə, dilinlə qadağan et ki, qınayan bunu qınaya bilməz. Harada olursa-olsun, həqiqət uğrunda çətinliklərin ən çətininə döz” [Bax: səh.26]. Göründüyü kimi, buradakı təsvirdən hər şey aydındır.

Kamal Camalovun gözəl yaradıcılıq xüsusiyyətlərindən biri də ondadır ki, o, hər hansı bir mütəfəkkir pedaqoq-alimin yaradıcılığını tədqiq edərkən verdiyi ştrixlərlə həm də həmin söz xiridarının daxili aləmini, xarakterini də açır, göz qabağına qoyur. Hər bir oxu­cuya aydın olur ki, ailədə, məktəbdə və ictimaiyyətdə əxlaqı pis sifətlər tənqid olunmalı, vətənpərvərlik, humanizm, dostluq, yoldaşlıq, təvazökarlıq, işgüzarlıq, mərdlik, mübarizlik kimi ən ali hisslər aşılanmalıdır. Kamal müəllim haqlı olaraq Həzrəti Əlinin (ə.) şəxsiyyətin təşəkkülündə tərbiyənin gücünə böyük əhəmiyyət verdiyini və onu geniş mənada başa düşdüyü qənaətinə gəlir. Əlbətdə, Həzrəti Əlinin (ə.) tərbiyənin rolunu həddən artıq şişirtmədiyini, irsiyyətin, xüsusən mühitin də şəxsiyyətin formalaşmasına təsir edən mühüm amil kimi qəbul etdiyini də notlara daxil edir.

Kamal müəllim belə ifadə edir ki, Həzrəti Əli(ə.) tərbiyənin məqsədini Vətənini, xalqını qəlbən sevən, elmli, təhsilli, saf mənəviyyatlı, sağlam əqidəli, geniş dünyagöüşlü, əməksevər, mərd, mübariz vətənpərvər şəxslər yetişdirməkdə görür. O, tərbiyənin sinfi xarakterdə olduğunu göstərir və sübut edir ki, nəcib əxlaq, saf mənəviyyat əməkçi xalqda daha parlaq təzahür edir. Əx­laq tərbiyəsindən bəhs edərkən Həzrəti Əli (ə.) haqlı olaraq antaqonist siniflərin olduğu cəmiyyətin mahiyyətindən irəli gələn, adamlarda daha çox özünü göstərən acgözlük, mənsəbpərəstlik, fərdiyyətçilik, xəsislik, tamahkarlıq, lovğalıq, paxıllıq, yaltaqlıq, kobudluq və s. kimi sifətləri kəskin tənqid etmişdir.

Kamal Camalov mütəfəkkir-pedaqoq-alim Balasaqunlu Yusif Xas Hacibin, Xaqani Şirvaninin, Nəsirəddin Tusinin, Marağalı Əvhədinin və Fəzlullah Nəiminin yaradıcılıq görüşlərini təhlil edərkən onların da daxili aləmini, xarakterini açmış, təhlil obyektinə çevirmişdir. Müəllif Nəsirəddin Tusinin “Adabülmütəəllimin” əsərini layiqli şərh edir. Vəsaitdə göstərilir ki, N.Tusi elmli müəllimi peyğəmbərlərə bənzədir. Ancaq bu şərtlə ki, elm sahibi şəfqətli və nəsihət verən olsun. Müəllim səy göstərməlidir ki, tələbəsi onun dövründə alim olsun. Dünya alimlərindən üstün olmaq üçün müəllim öz tələbələrinə şəfqət göstərməlidir.Elm öyrənən tələbə müəllimlərin təcrübəsindən istifadə etməli və onlardan faydalanmalıdır.K.Camalov vəsaitin 72-ci səhifəsində qeyd edir ki, N.Tusiyaltaqlığı məzəmmət etsə də, elm öyrənməkdə qılığa girməyi təqdir edir.“Tələbə fayda götürmək üçün müəlliminin, tələbə yoldaşlarının və başqalarının qılığına girməlidir. Bununla əlaqədər belə demişlər: Elm əzəmətdir, onda alçalma yoxdur. Elm dikbaşlıq yox, itaətlə dərk edilər”.Müəllif haqlı olaraq belə qənaətə gəlir ki, N.Tusi təlimin məqsədini hər bir elmdən xəbərdar olub vətənin tərəqqisinə xidmət göstərməkdə görürsə, tərbiyənin məqsədini cəmiyyət üçün xidmət göstərən, qüsursuz tərbiyəvi keyfiyyətərə, elmlərdən xəbərdar olan insan yetişdirməkdə görür. Tusi insan tərbiyəsini çox mürəkkəb, həm də çətin bir proses hesab edir. O, yer üzərində yaşayan insanların sifətlərinin, libaslarının, davranışlarının və s. necə müxtəlif və rəngarəng olduğundan misal gətirərək göstərir ki, “tərbiyədə də həmin rəngarənglik mövcuddur” [Bax: səh.73].

Müəllifin də vurğuladığı kimi, elmlərin yalnız bilicisi yox, onların yaradıcısı və tədqiqatçısı olmuş Nəsirəddin Tusi pedaqoji fikir tarixində humanizmə xidmət etmiş, elmlə mədəniyyətin vəhdətini yaratmış, debatı və ya sual-cavabı müdriklik nişanəsi saymışdır. K.Camalovun sözləri ilə desək Nəsirəddin Tusi cəhaləti zülmətə bənzədərək, təlimə həyatın zülmətini işıqlandıran bir proses kimi baxmış, insan idrakının qüvvətinə inanmış və bunun təlimlə zühur etdiyini, həyatın sirlə­rini açmağa qadir olduğunu “Adabülmütəəllimin” əsərində layiqincə şərh etmişdir.

“Pedaqoji-psixoloji fikrin inkişafı sələflərdən xələflərə” adlı dərs vəsaitində adları çəkilən söz mülkinin soltanlarını (Həzrəti Əli (ə.), Balasaqunlu Yusif Xas Hacibin, Xaqani Şirvaninin, Nəsirəddin Tusinin, Marağalı Əvhədinin və Fəzlullah Nəimi) müəllifelmlərin yalnız bilicisi yox, onların yaradıcısı və tədqiqatçısı adlandırır. Çünki onlar pedaqoji fikir tarixində humanizmə xidmət etmiş, elmlə mədəniyyətin vəhdətini yaratmış, cəhaləti zülmətə bənzədərək, təlimə həyatın zülmətini işıqlandıran bir proses kimi baxmış, idrakın qüvvətinə inanmış və bunun təlimlə zühur etdiyini, həyatın sirlərini açmağa qadir olanyaradılmışların ən şərəflisi olan kamil insanı mədh etmişlər.

Dərs vəsaitinin ikinci fəslini “XVIII-XIX əsrdə maarif və pedaqoji fikrin inkişafi” adlandıran pedaqoq-alim Kamal Camalov Molla Pənah Vaqif, Mirzə Fətəli Axundov, Məhəmməd Tağı Sidqi, Həsən Bəy Zərdabi, Nəcəfbəy Vəzirov yaradıcılığındakı maarifçilik ideyaları, milli xarakter nümunələri, məktəb, ata-anaya hörmət və övlada qayğı kimi məsələləri tədqiq-təhlil edir. Aktual, maraqlı bir fəsli qələmə alan müəllif qoşma, təcnis, qəzəl və müxəmməsləri ilə ölməzlik qazanan Molla Pənah Vaqifi şərh edir. Vaqifin poeziyasının müxtəlif dil­lərdə danışdığını qeyd edən K.Camalov göstərir ki, türk yazıçısı Kamal Tahir “Əzəmətli sərkərdə”, Litva şairi Albinas Jukauskas “Poeziyanın məşəli”, İraq şairi Şakir Zabit “Gözəl söz ustadı”, Macar şairi Geza Kepeş “Şərq poeziyasının ustadı”, Qazax ədibi Həmid Yerqaluyev “Mübariz vətəndaş şair”, Belarus şairi Yanko Sipakov “Nəğməkar şair”, Kuba ədibi Luis Marre “Əbədi eşq şairi”, Tacik ədəbiyyatşünası Nəsircan Məsumi “Gözəllik nəğməkarı”, Türkmən şairi Kərim Kurbannepesov “Türkmənlərin sevimli oğlu”, Yuqaslaviya şairi Nicati Zəkəriyyə “Sönməz məşəl”, Moldaviya ədəbiyyatşünası Andrey Strumbanu “Səmada parlaq ulduz”, Bolqarıstan şairi İvan Burin “Musi­qini bərqərar edən şair”, “Folk und velt” nəşriyyatının redaktoru alman yazıçısı Astrit Klook “Dünyaya vurğun şair”, Polşa şairi Yan Xuşşa isə “Dərin, coşqun, parlaq və obrazlı lirika şairi” kimi fəxri adlarla Molla Pənah Vaqifi mədh edirlər. Kamal müəllim Vaqif yaradıcılığından belə nəticəyə gəlir ki, tərbiyə, əxlaq, etika və sair pedaqoji prinsiplərlə əlaqədar fikirlər, Vaqifin estetik baxışlarında gözəllik anlayışını tamamlayan, bu anlayışın məzmununa yeni cizgilər gətirən mühüm müddəalar kimi daxil olunmalıdır.

Müəllif maarifçilərdən danışarkən öz fikrini Mirzə Fətəli Axundov, Mə­­həmməd Tağı Sidqi, Həsən Bəy Zərdabi, Nəcəfbəy Vəzirov üzərində cəmləşdirir. K.Camalov belə bir fikir irəli sürür ki, xalqını məcnunanə sevən maarifçilər əkin­çilik və kənd təsərrüfatı məsələlərində maarifləndir­məklə yanaşı, publisist yazılarında və ya əsərlərində, xü­­­­susən gənc valideynlərə xitabən ünvanlanan əsərlərində tərbiyə, əxlaq, habelə ailə, ailədə uşaq­la­rın tər­­biyəsi haqqında qiymətli fikirlər işıqlandırmışlar. Həqiqətən də, vəsaitdə bəhs olu­nan ma­arifçi, mütəfəkkir şəx­siy­yətlər cə­ha­lə­tin, nadanlığın hökm sürdüyü bir dövrdə maarif məşəlini yan­dı­ran­lar­dan biri olmuş və ömürlərinin so­nu­na­dək maarif məşəlini şə­rəf­lə və əzmlə daşımışlar.

Məhəmmədağa Şahtaxlının və Firidun Bəy Köçərlinin pedaqoji fəaliyyəti və ma­arif­çi görüşlərindən bəhs olunan üçüncü fəsil “XX əsrin birinci yarısında təlim və təhsilin ide­oloqlari” adlanır. Müəllif haqlı olaraq göstərir ki, Məhəmmədağa Şahtaxlı və Fi­ri­dun Bəy Köçərli xalqın bəsirət sahibi olmasının əsas rolunu qəzet və ya jurnaldagörmüşlər. Çünki qə­­zet mühüm milli qüvvə­lər­­dən biridir. Qəzet də bir mək­təb rolunu oynayır. Qə­zet, həm məktəb, həm də məktəbdən kənar öz işini görür. Millət qəzet vasi­təsilə məlumatlanır, camaat qəzet səhifələrində elmi, ədə­bi və siyasi xəbərlərlə tanış olur. Qəzeti hava kimi fərz etmək olar. O, hər gün in­san zəkasının məhsulunu öz səhifələrində dərc edir. Bir millət ki, müx­­­təlif ümumi məsələlərdən bəhrələnə bilmir, o, öz təcrübəsi vasitəsi ilə də faydalı məlumat əldə edə bilməz. Bu mənada qəzet mütləq və müstəqil iqtidarlardan üs­tündür. O, görür, yazır, göstərir, gələcəyə baxır. Öz tənqidi çı­xış­la­rı, mü­ba­hisələri vasi­təsi­lə ictimaiyyəti həyəcana gə­ti­rir, camaatın təlimini və zəka­sını zən­gin­ləş­di­rir, eyb­ləri açır, xəs­təlik və yaraları sağaldıb aradan qaldırır. Sonra müəllif M.Şahtaxtlının qəzet haq­qında­kı düşüncələrini aşağıdakı sözlərlə ümumiləşdirir: “Qəzet aləmin güzgüsüdür, Qəzet zə­ma­nənin ən kəskin qılın­cı­dır. Qəzet indiki cis­mi-hə­ya­tın ru­hu­dur. Qə­­zet alə­min ən nüfuzlu, təsirli vaizidir. Qəzet hər mil lə­tin ölçüsü, qəzet məm­lə­kə­tin ha­misi, və­ki­li, ad­voka­tı­dır” [Bax: səh.173].

Vəsaitdə böyük məktəb keç­miş M.Şahtaxtlı və F.B.Köçərlininelm­­lərin mənşəyi və təs­­nifatı, in­­sanın dər­k­et­mə fəaliyyəti, ictimai fəaliyyəti, ağıl və münasibətlə bağlı fikirləri şərh edilir. Görkəmli peda­qoqların gəldiyi ortaq məziyyət belədir ki, təlim və təhsil tarixilik baxımından heç vaxt ta­ma­milə sı­radan çıxıb köh­nəl­mir, onun tərkib hissə­lə­rin­də inkişafa uyğun dəyişikliklər gedir, ye­ni­lə­şir, şəra­itə uyğun­­laşır, lakin son məq­səd isə (in­sa­nın forma­laşması, kamilləşməsi, tərbiyə olunması) eynilə qa lır.

Kamal Camalov olduqca dəqiq və müvəffəqiyyətlə əks etdirir ki, M.Şahtaxtlı və F.B.Köçərlinin pedaqoji irsində xalq pedaqogikası məsələsinin tədqiqi xüsusi yer tutur. Oxucuya məlum olur ki, bu mü­hüm və şərəfli sahənin tədqiq edilməsi, nəşri, həmçi­nin inkişaf etdirilməsi F.Köçərlinin diqqətini daha çox məş­­ğul et­miş­dir. Hələ 1912-ci il­də “Ba­­lalara hədiyyə” adlı dərslik kitabçasında xalqın yaratdığı gö­zəl, mənzum və hik­mət­­­li söz­lər, tap­ma­ca­lar, ya­nıl­t­­­­mac­lar, sayaçı sözlər, nağıl və das­tanlar toplayaraq nəşr et­dirmiş­dir. Müəllif bunları bir yerə top­la­­yaraq nəşr etdirməkdə Fi­ridun bəyin qarşısında bir çox səbəblərin ol­duğunuoxucusuna çatdırır. Səbəblərdən biri xalqın mə­nəvi xəzinəsi sayılan bu folk­lor nü­munələrinə bir “para biqeyd” ziyalıların laqeydliyidirsə, digər səbəb isə belə laqeydliyi gö­rüb üz­dəniraq qonşu ermənilərin xalqın bu kimi məxsusi malını özəlləşdirmələri qə­na­ətin­də ol­ma­­sıdır. F.Köçərli belə bir acınacaqlı ha­lın qarşısını almağa çalışmış, həmçinin xalqın milli və mənəvi sərvətlərinin özünə qaytarılmasına ciddi cəhd gös­­tərmişdir. Firidun bəyin xalq pedaqogikasının bir yerə toplanması və nəşr etdirilməsi çağırışına Eynəlibəy Sul­ta­nov, Mə­­həm­məd Tağı Sidqi, Cəlil Məmmədquluzadə, Salman Mümtaz, Üzeyir Hacıbəyov, Hüseyn Cavid, Yusif Vəzir Çəmənzəminli və başqalarınınsəs verdiyi misallar gətirilərək şərh edilir.

Göründüyü kimi, dərs vəsaitində müəllif yaradıcılıq məramına sadiq qalaraq təbii, canlı dillə, dərin elmi mühakimələrlə ümumiləşdirmələr aparır, öz fikrini sübuta yetirir və fik­rini daha inamlı səsləndirir. Bu dərs vəsaiti sələflər və xələflər yaradıcılığının özülünü, hə­yatla bağlılığını, mənəvi tərbiyənin, təlim və təhsilin köklərini öyrənməyə, başa düş­mə­yə kömək edir. Tarixi faktlardan, paralellərdən, müqayisələrdən, tənqidi nəticələrdən yerliyerində məharətlə istifadə edən müəllif pedaqoji-psixoloji fikrin inkişafında sələflər və xə­ləf­lərin yaradıcılığını elə işıqlandırır ki, bu problemlərlə əlaqədar qaranlıq heç bir cəhət qal­mır. Üstəlik, mövzunun ədəbi-bədii, ictimai-tarixi əhəmiyyəti bariz şəkildə üzə çıxır. Alim qətiyyəti və cəsarəti maarifçi məsələlərin həllində daha aydın görünür və bu, müəl­li­fi oxucu gözündə bir daha ucaldır.

“Tarixin optimizm yolları sələflərdən xələflərə” adı ilə kitaba ön söz yazan pe­da­qo­gika üzrə elmlər doktoru, professor Əbülfət Pələngovun qeyd etdiyi kimi, Kamal Ca­ma­lov pedaqogika tarixinin öyrənil­mə­sin­də pedaqoq və maarifçilərin fəaliyyətini aşkara çı­xar­mış, tər­biyə və təh­silin təşəkkülü, inkişafı və defor­ma­si­­­ya­sı­­­­nın sə­bəb­lə­rini mü­əy­yən­ləşdirmiş, pe­daqogika el­mi­­nin tə­şək­külü və inkişaf tarixinin yeni dövrləşməsini ve­­rmiş, pe­daqoji tənqid tarixinin ya­ra­dıl­masına tə­şəb­büs gös­tə­­rmiş, pe­daqoji görüşləri təd­qiq­dən təc­rid olunmuş­la­rın (Balasaqunlu Yusifin, Xaqani Şir­va­ni­nin, Fəzlullah Nəiminin və b.) yaradı­cı­­lığını yeni baxış, ye­ni ide­­ya süz­gə­cindən keçirmişdir.

“Pedaqoji-psixoloji fikrin inkişafı sələflərdən xələflərə” adlı dərs və­sai­­ti Kamal Camalovun gərgin zəhmətinin, davamlı araşdırmalarının, əzmkar alim əməyinin nə­ti­cə­si­dir. Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi Kamal Camalovun sevinci gözündə, tə­lə­bələrə məhəbbəti ürəyində, elmə həvəsi qələmində, maarifə istəyi isə qəlbinin hök­mün­dən gələn nitqindədir. İnsanlıq nümunəsi, alimlik qüdrəti və pedaqoq məharəti ilə sayılıb-seçilən Kamal Camalova məktəb və pedaqoji fikir tarixini daha da inkişaf etdirməsi sahəsində uğurlar və cansağlığı arzulayıram.

 

F. İbrahimov

Pedaqogika üzrə elmlər doktoru, professor

Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi

Palitra 2019.- 15 oktyabr.- S.13.