TƏBİB-dən
koronavirusla bağlı metodik tövsiyyələr
Şəxsi
gigiyena qaydalarına riayət edilməli, işə
başlamazdan, tullantılarla təmas-dan, təmizlik işlərindən,
sanitar qovşaqdan istifadədən, asqırma və
öskürmədən, pulla təmasdan, siqaret çəkdikdən
sonra işçilərin əllərini təmiz yumasına və
ya dezinfeksiyasına nəzarət edilməlidir
TƏBİB
müxtəlif ticarət və xidmət sahələrində,
ofislərdə koronavirus infeksiyasının(COVİD-19)
profilaktikasına dair metodik vəsaitlər yayıb.
Metodik
qaydaların əks olunduğu sənəd müxtəlif ticarət
və xidmət sahələrində, ofislərdə
çalışan əməkdaşların və vətəndaşların
sağlamlığının qorunması məqsədi ilə
hazırda koronavirus (COVID-19) infeksiyasına dair aparılan elmi
araşdırma faktlarına əsaslanaraq tərtib olunub.
Mövcud
olan məlumatlara əsasən COVID-19 insanlar arasında
birbaşa hava-damcı yolu ilə və ya dolayı yolla
kontaminasiya olunmuş səthlərə təmasdan sonra əllərlə
ağız boşluğu, gözlərə, buruna və s.
toxunduqda ötürülür.
Bir
çox hallarda yoluxmuş insanlarda xəstəliyin
gedişatında yüngül simptomlara rast gəlinir, lakin
yaşlı və/və ya yanaşı xəstəliyi olan
yoluxmuş insanlarda kəskin ağırlaşmalar
müşahidə olunur.
Xəstəliyin
profilaktik tədbirlərinə əl gigiyenası, sosial məsafənin
saxlanması, gözlərə, ağız boşluğuna,
buruna toxunulmaması və tənəffüs gigiyenası aid
edilir. İctimai yerlərdə ortaq istifadə edilən səthlərin
mütəmadi təmizlənməsi və dezinfeksiya edilməsi
xəstəliyə yoluxma riskini azaldır.
ÜMUMİ
GÖSTƏRİŞLƏR
Xidmət
sahəsi müəssisələrində COVID-19-la mübarizə
çərçivəsində görülməli tədbirlər:
•
Müəssisələrdə sanitar məişət
otaqlarının (sanitar qovşaq, soyunub geyinmə
otağı və s.) sanitar gigiyenik qaydalara uyğun, işlək
və təmiz vəziyyətdə saxlanması;
•
Müəssisənin təmizlik vasitələri və
dezinfeksiyaedici maddələrlə daimi olaraq tə-min edilməsi;
•
Bütün ərazilərin əl dezinfektantları
üçün nəzərdə tutulmuş dispenserlər ilə
təmin edilməsi;
•
Birdəfəlik istifadə üçün salfetlərlə
təmin edilməsi;
•
Əməkdaşların yetərli sayda tibbi maska və əlcəklərlə
(zəruri sahələrdə) təmin olunması;
•
Xidmət sahəsi müəssisələrində
çalışan işçilərin gün ərzində
bir çox insanla yaxın təmasda olduğunu nəzərə
alaraq, birdəfəlik istifadə edilən maska, həmçinin
de-zinfeksiya məhlulundan düzgün istifadə etmələrinin
təmin edilməsi;
•
İstifadə edilmiş tibbi maskaların atılması
üçün ayrıca qapalı torbaların qoyulması və
bu tullantıların müvafiq qaydada məhv edilməsi;
•
Müəssisədə növbə ilə
çalışan əməkdaşların eyni heyətdə
işləmələri və rotasiya edilməmələrinin
təmin olunması;
•
Ehtimal edilən yoluxma riskinin azaldılması məqsədi ilə
təchizatçılar və müştəri-lər ilə
rəhbərlik tərəfindən təyin olunmuş eyni əməkdaşların
ünsiyyətdə olması;
• Mətbəxdə,
heyət otaqlarında, sanitar qovşaqlarda və xidmət
zallarında mütəmadi
dezinfeksiya
işlərinin aparılmasının təmin edilməsi
Qida
qəbulu zallarında oturacaqların ara məsafəsinin 1m-dən
az olmamasının təmin edilməsi;
•
Qida qəbulu zallarında yemək masaları arasındakı
məsafənin 2 m-dən az olma-masının təmin edilməsi;
•
Zalların və otaqların mütəmadi
havalandırılması;
•
İşçi heyətin mütəmadi olaraq maarifləndirilməsi,
həmçinin infeksiyanın yayıl-masının
qarşısının alınması ilə bağlı ən
son məlumatlara sahib olması;
•
Tullantıların vaxtında kənarlaşdırılması,
həmçinin tullantı qablarının təmiz
sax-lanılması;
•
Müştəriləri məlumatlandırmaq məqsədilə
infoqrafın müəssisənin
giriş-çıxış qa-pılarında,
soyuducuların qapılarında, rəflərdə,
piştaxtalarda və rahat görünən di-gər yerlərdə
asılması, həmçinin ödəniş həyata
keçirilən zaman hər bir istehlak-çıya təqdim
olunması.
TƏMİZLİK
VƏ DEZİNFEKSİYA İŞLƏRİ
Həyata
keçirilən təmizlik-dezinfeksiya işləri xidmətin
növü, təmasda olunan məhsul-ların xüsusiyyətləri,
təmizlik-dezinfeksiya qaydaları nəzərə alınmaqla
və müxtəlif təmiz-lik vasitələrindən istifadə
etməklə aparılır. Təmizlik-dezinfeksiya işləri
iş saatı ərzində mütəmadi olaraq əsasən
işlək sahələrdə
(giriş-çıxış, kassa və s.), iş
saatlarından sonra isə bütün sahələrdə həyata
keçirilməlidir.
Təmizlik-dezinfeksiya
işləri həyata keçirilərkən
aşağıdakı ardıcıllığa riayət edilməlidir:
Mexaniki
təmizlik: quru çirklər və tullantılar səthlərdən
və məkandan uzaqlaşdı-rılır;
• Təmizləmə:
isti su və lazımi hallarda yuyucu vasitələrdən istifadə
etməklə həyata keçirilir;
•
Durulama: istifadə edilmiş yuyucu vasitə
qalıqlarının səthdən tamamilə
uzaqlaş-dırılması məqsədilə isti sudan
istifadə edilir;
•
Dezinfeksiya: istifadəsinə icazə verilən dezinfeksiyaedici
maddələr istifadə təli-matına uyğun olaraq tətbiq
edilir.
Dezinfeksiyaedici
maddələrdən istifadə zamanı diqqət yetirilməli
məqamlar:
•
İstifadə təlimatında qeyd edilmiş yararlılıq
müddəti və istifadə qaydası mütləq nə-zərə
alınmalıdır;
•
Lazım olan konsentrasiyadan (qatılıq) artıq istifadə
edilməməlidir;
• Digər
şəxslərin yanlış istifadəsinin
qarşısını almaq məqsədilə dezinfeksiyaedici
məhlul hazırlandıqdan sonra qablaşdırma üzərində
tərkibi və hazırlanma tarixi
barədə
qeyd yazılmalıdır;
Dezinfeksiya
işlərinin aparılması tezliyi
planlaşdırılmalıdır;
•
Dezinfeksiya işlərini həyata keçirən
işçi heyət xüsusi qoruyucu vasitələrlə (əlcək,
maska və s.) mütləq təmin edilməlidir;
•
Dezinfeksiya işlərinin həyata keçirildiyi sahə bu
işlər başa çatdıqdan sonra
hava-landırılmalıdır;
•
Dezinfeksiyaedici maddələrin istifadə təlimatında qeyd
edilən səth üzərində töv-siyə olunan qalma
müddətinə ciddi riayət edilməlidir.
Xidmət
sahələrində dezinfeksiya edilməsi vacib olan sahələr
və tövsiyə edilən dezinfeksiya maddələri:
•
Giriş-çıxışlardakı ayaqaltlıqlar (xlor tərkibli
məhlul və ya digər);
•
Qapı və qapı tutacaqları (spirt tərkibli məhlul və
ya digər);
•
İstehlakçıların şəxsi əşyalarının
saxlanılması üçün nəzərdə tutulan
dolablar və onların tutacaqları (spirt tərkibli məhlul
və ya digər);
• Məhsulların
saxlandığı rəflər, stellajlar,
daşındığı araba və səbətlər (spirt
tərkibli məhlul və ya digər);
•
Çoxmərtəbəli müəssisələrdəki
eskalatorlar və onların tutacaqları, liftlər (spirt tərkibli
məhlul və ya digər);
•
Döşəmələr (xlor tərkibli məhlul və ya
digər);
•
Soyuducuların tutacaqları (spirt tərkibli məhlul və ya
digər);
•
Soyunub-geyinmə otaqları (xlor tərkibli məhlul və ya
digər);
•
Sanitar qovşaqlar (xlor tərkibli məhlul və ya digər);
Anbarlar
(xlor tərkibli məhlul və ya digər);
•
Tullantıların yığıldığı sahələr
(xlor tərkibli məhlul və ya digər);
•
Tullantı qabları (spirt tərkibli məhlul və ya digər);
• Ödəniş
terminalları (spirt tərkibli məhlul və ya digər);
•
Kassada yerləşən konveyerlər (spirt tərkibli məhlul
və ya digər).
İşçi
heyətinin şəxsi gigiyenası
•
Şəxsi gigiyena qaydalarına riayət edilməli, işə
başlamazdan, tullantılarla təmas-dan, təmizlik işlərindən,
sanitar qovşaqdan istifadədən, asqırma və
öskürmədən, pulla təmasdan, siqaret çəkdikdən
sonra işçilərin əllərini təmiz yumasına və
ya dezinfeksiyasına nəzarət edilməlidir;
•
İşçi heyətin əllərində istənilən
kəsik, açıq, qapalı yaralar mütləq su keçirməyən
sar-ğı ilə örtülməli, bununla bağlı
tibb müəssisəsinə dərhal müraciət
olunmalıdır.
Tibbi
maskalardan ümumi istifadə qaydaları:
•
Qapalı məkanlarda maskanın istifadəsi mütləq
şərtdir;
•
Maskalar ağız və burun nahiyəsini səliqəli
örtməklə, üz və maska arasındakı
boş-luqları minimuma endirmək şərti ilə
taxılmalıdır;
•
İstifadə zamanı maskanın ağızla təmasda olan
hissəsinə toxunmaq olmaz;
•
Maska çıxarılan zaman müvafiq texnikaya əməl
edilməlidir (maskanın ön hissə-sinə toxunmaq olmaz,
arxa hissəsindəki ipləri vasitəsilə
çıxarılmalıdır);
•
Maskanı çıxardıqdan sonra əllər spirtlə təmizlənməli,
yaxud sabun və su ilə təmiz yuyulmalıdır;
•
Maska çirkləndikdə və ya nəmləndikdə dəyişdirilməsi
vacibdir;
•
Birdəfəlik maskalardan təkrar istifadə edilməməlidir;
•
Birdəfəlik maskaların istifadəsindən sonra
onların zərərsizləşdirilməsi və kənar-laşdırılması
vacibdir.
Əllərin
gigiyenasına dair tövsiyələr:
•
Əllər axar su ilə isladılmalı və sabun ilə
sürtülməlidir;
Əllər
sabunla birlikdə ovuşdurulmalıdır. Barmaqların və
dırnaqların arası yaxşı sabunlanmalıdır;
•
Sabunlu əllər ən azı 20 saniyə
ovuşdurulmalıdır;
•
Əllər axar suyun altında mükəmməl
durulanmalıdır;
•
Əllər təmiz salfetlərlə qurulanmalıdır;
•
Sabun və ya su istifadəsi mümkün olmadıqda, etanol
(spirt) tərkibli dezinfeksiya-edici məhlullardan istifadə edilməlidir.
7
İŞÇİ
HEYƏTİN MÜAYİNƏSİ
•
İş zamanı özündə COVİD-19-a spesifik olan əlamət(ləri)
hiss edən işçi (qızdırma, quru öskürək,
nəfəs darlığı, ishal və s.) dərhal
işini dayandırmalı, tibbi maska ilə təmin olunaraq
qapalı otaqda izolyasiya edilməlidir. Həmin şəxsə
tibbi xidmətin göstərilməsi üçün 103 TTTY
müraciət edilməlidir;
•
İşə gəlməzdən əvvəl özündə
COVİD-19-a spesifik olan əlamət(ləri) hiss edən
işçi (qızdırma, quru öskürək, nəfəs
darlığı, ishal və s.) rəhbərinə xəbər
verərək evdə izolyasiya olunmalıdır və tibbi xidmətin
təmin olunması məqsədi ilə 103 TTTY müraciət
etməlidir;
• Xəstəlik
əlaməti olan işçinin iş yeri dezinfeksiya edilməlidir;
• Həmin
işçidə laborator üsul ilə COVID-19 təsdiqləndiyi
halda, onunla sıx təmasda olan əməkdaşlardan test
götürülməli və cavabları aşkarlanana qədər
onlar evdə izolyasiya olunmalıdır.
XİDMƏT
SAHƏLƏRİ ÜZRƏ FƏRDİ
XÜSUSİYYƏTİ OLAN SAHƏLƏRƏ DAİR
MƏLUMAT
BƏRBƏR
VƏ GÖZƏLLİK SALONLARI
•
Onlayn növbə qəbul sisteminin tətbiqi;
•
Əllərin yuyulması: İş proseslərindən əvvəl
və sonra əllər mütləq yuyulmalıdır;
•
İş önlüyü: Bərbərlər və onlarla
birgə çalışan şəxslər müvafiq
formalar geyinməlidir;
•
Müştəri önlüyü: Xidmət zamanı hər
müştəri üçün ayrı önlük istifadə
olunmalıdır;
•
Əməkdaşların və müştərilərin tibbi
maskadan istifadəsi məcburidir;
•
Kosmetoloji xidmətlər zamanı xidmət göstərənin
sipərik, tibbi maska və əlcəkdən istifadəsi məcburidir;
• Dəsmalların
istifadəsi: Hər bir müştəri üçün
ayrı dəsmallar istifadə olunmalıdır;
•
Qayçı, ülgüc, təraş
maşınlarının başlıqları və istifadə
edilən digər alətlər mütləq dezinfeksiya edilməlidir;
•
Ülgüc, epilyasiya iynə ucları kimi deşici və kəsici
alətlər tibbi tullantı qutusuna atıl-malı və
tibbi tullantı kimi ləğv edilməlidir;
•
Qayçılar və ülgüc başlıqları
yuyulduqdan sonra spirtlə təmizlənməlidir.
FƏRDİ
TƏDRİS VƏ REPETİTOR XİDMƏTLƏRİ
•
Onlayn tədris prosesinə üstünlük verilməlidir;
• Fərdi
tərdris və repetitor xidmətləri zamanı tədris
prosesi yaxşı havalandırılan otaqda keçirilməlidir;
• Tədris
vaxtı tibbi maskadan istifadə etmək məcburidir;
• Tədris
vaxtı sosial məsafənin qorunmağı zəruridir (bir
metrdən az olmamaq şərti ilə);
• Dərs
vəsaitləri ortaq istifadə edilməməlidir;
Şəxsi
gigiyena qaydalarına ciddi riayət olunmalıdır;
• Hər
qrup arasında minimum 15 dəqiqə fasilə olmalıdır
və fasilə zaman otaq havalandırılmalıdır.
KİTAB,
QƏZET VƏ DƏFTƏRXANA MALLARININ SATIŞI
•
Onlayn satışlara üstünlük verilməlidir;
•
Kitabxana və bu tipli müəssisələrin oxu zalları
istifadəyə verilməməlidir;
• Bu
tip müəssisələrdə kontaminasiyanın
qarşısının alınması məqsədi ilə əhalinin
özünə xidməti məhdudlaşdırılmalıdır;
•
Əhaliyə xidmət göstərən personal fərdi
qoruyucu vasitələr ilə təmin olunmalıdır;
•
Müəssisəyə fərdi qoruyucu vasitələri ilə
daxil olunmalıdır;
•
Çıxışlarda əlcək və maskaların
utilizasiyası üçün xüsusi konteynerlər yerləşdiril-məlidir;
•
İşlənmiş fərdi qoruyucu vasitələrin
atılması tibbi tullantıların utilizasiyası
qaydasına uyğun icra edilməlidir.
GEYİM
SATIŞI
• Dəyişmə
otaqlarından istifadə qadağandır;
KOSMETİKA
VƏ ƏTRİYYAT SATIŞI
•
Nümunə üçün ayrılmış kosmetik vasitələrin
istifadəsi qadağandır;
QIZIL,
DİGƏR BƏZƏK ƏŞYALARININ SATIŞI VƏ
LOMBARD FƏALİYYƏTİ
•
Müştəri tərəfdən əşyaya toxunmazdan əvvəl
və sonra əllər dezinfeksiya edilməlidir.
MOBİL
CİHAZLARIN, EHTİYAT HİSSƏLƏRİNİN VƏ
AKSESUARLARININ SATIŞI VƏ TƏMİRİ
•
Müştəri tərəfdən əşyaya toxunmazdan əvvəl
və sonra əllər dezinfeksiya edilməlidir.
FƏRDİ
MƏNZİLLƏRDƏ TƏMİZLİK XİDMƏTLƏRİ
•
Xidmət göstərən şəxs fərdi qoruyucu vasitədən
istifadə etməlidir;
• Mənzilə
daxil olduqda şəxsi gigiyena qaydalarına əməl
olunmalıdır (20 saniyədən az olmamaq şərti ilə
əllərin yuyulması və s.);
• Dəvət
edən xidmət edəni xüsusi ayrılmış dəsmal,
qida üçün nəzərdə tutulmuş dəst ilə
təmin etməlidir;
• Dəvət
edən özündə respirator simptomlar hiss etdikdə, xidmət
edən şəxsi dəvət etməkdən çəkinməlidir.
TİCARƏT
MƏRKƏZLƏRİ
•
Ticarət mərkəzlərinin daxilində tibbi maska istifadəsi
məcburidir;
•
Ticarət mərkəzlərindəki apteklərdə tibbi
maskaların satışı təmin edilməlidir;
•
Bütün ticarət mərkəzlərində xüsusi tibb
məntəqələri ayrılmalı və tibbi
personalı müvafiq təlim keçməlidir;
•
Ticarət mərkəzlərinin girişlərində
xüsusi ayrılmış sahədə daxil olan vətəndaşların
məsafədən termometriyası aparılmalıdır;
• Hərarəti
yüksək olan və infeksiya simptomları olan şəxslər
tibb məntəqəsində izolyasiya edilməli,
sağlamlıq vəziyyəti qiymətləndirilməli, zərurət
yarandıqda 103 TTTY xidməti dəvət edilərək tibb
müəssisənə göndərilməlidir;
•
Ticarət mərkəzinin ayrı-ayrı sahələrində
davranış və dezinfeksiya qaydaları müvafiq sahələrin
qaydalarına uyğun icra edilməlidir.
DİGƏR
SAHƏLƏR
• Hər
2-3 saatdan bir ümumi zallar, qida qəbulu otaqları
(masaların üstü hər istifadədən sonra)
dezinfeksiya edilməlidir;
YEKUN
MÜDDƏALAR
•
Sosial məsafə tədbirlərini tətbiq etməyə
davam edin;
•
Əhalinin sıx toplaşmasının
qarşısının alınması məqsədi ilə
müəssisənizə uyğun prosedur təsis edib tətbiqini
təmin edin;
•
Növbəlik prinsipini tətbiq edin;
•
Tibbi maskaların məcburi istifadəsini təmin edin;
•
Girış-çıxış zonalarında və digər
görünən yerlərdə maarifləndirici məlumatların
əks olunmasının təmin edin;
•
Dezinfeksiya və sterilizasiya işlərini gucləndirin.
Tural.
Palitra.- 2020.- 5 may. S.
12.