İKT texnologiyaları və yeni növ xidmətlərin tətbiqi sürətlənir

“Dilmanc” layihəsi çərçivəsində Azərbaycan dili üçün ilk nitqin tanınması sistemi istifadəyə veriləcək

Ölkənin davamlı iqtisadi inkişafı üçün informasiya-kommunikasiya texnologiyaları da əhəmiyyətli hesab olunur. Müasir dövrdə ölkəmizdə davamlı inkişafı siyasətinin prioritet istiqamətlərindən olan İKT bütün sosial-iqtisadi sahələrə və insanların gündəlik fəaliyyətinə sürətlə nüfuz edərək, ictimai-iqtisadi münasibətlərin ayrılmaz tərkib hissəsinə və iqtisadiyyatın aparıcı sektorlarından birinə çevrilib.

Dünyanın əksər ölkələrində olduğu kimi, Azərbaycanda da İKT sektoru artım tempinə və yayılma dərəcəsinə görə yüksələn xətlə inkişaf etməkdədir. Həmçinin, bu sektor yeniliklərin tətbiqinə, xarici və yerli investisiyaların cəlb olunmasına görə iqtisadiyyatın digər sahələrinə nisbətən öncül mövqedədir.

Son illər respublikamızda İKT-nin inkişafına ölkə rəhbərliyi tərəfindən göstərilən diqqət və qayğı nəticəsində bu sahədə əhəmiyyətli dəyişikliklər əldə edilib, müasir texnologiyaların və yeni növ xidmətlərin tətbiqi sürətlənib. Prezident İlham Əliyev bildirir ki, Azərbaycanda informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının inkişafı üçün çox gözəl imkanlar vardır. Qısa müddət ərzində bu sahədə böyük uğurlara nail olunb. “Dünya İqtisadi Forumu Azərbaycanı informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının inkişafı sahəsində çox yüksək qiymətləndirir və biz MDB məkanında ən qabaqcıl yerlərdəyik, bəlkə də birinciyik. Azərbaycanda kosmik sənayenin yaradılması son illər ərzində görülən əməli işlərin məntiqi nəticəsidir”.

Son 6 ildə Azərbaycanda telekommunikasiya xidmətləri bazarı güclü inkişaf edib. Yeni texnologiyalar yeni xidmətlər üçün əsas yaradıb. Artmaqda olan tələbi ödəmək və mövcud ümumi istifadəli telekommunikasiya şəbəkələrini müasirləşdirmək üçün ümumi istifadəli telekommunikasiya şəbəkələrinin tutumu 50 faizə qədər artırılıb. Rəqəmsal kommutasiya artıq 85 faizə çatıb. MDB məkanında ilk dəfə olaraq Azərbaycanda 2008-ci ilin sonlarına qədər artıq bütün yaşayış yerləri telekommunikasiya xidmətləri ilə təchiz olunub.

Yaxın vaxtlarda ölkəmizdə yeni bir sistem - Nitqin tanınması istifadəyə veriləcək. Rabitə və informasiya Texnologiyaları Nazirliyinin dəstəyi ilə həyata keçirilən “Dilmanc” layihəsi çərçivəsində Azərbaycan dili üçün ilk nitqin tanınması sistemi - mikrofona deyilən nitqi kompüterdə yazıya çevirən proqram yaradılıb. “Dilmanc” layihəsinin rəhbəri, texnika elmləri namizədi Əbülfət Fətullayevdən aldığımız məlumata görə, nitqin tanınması sistemi vasitəsilə klaviaturadan istifadə etmədən, kompüterə mətni mikrofona şifahi demək vasitəsilə daxil etmək mümkündür. Sistem avtomatik olaraq insan nitqini yazıya çevirir və klaviatura ilə yazmaqdan 3-4 dəfə daha sürətli mətn yazmağa imkan verir. Bu sistem həmçinin gələcəkdə kompüteri və digər qurğuları səslə idarə etməyə imkan yaradacaq. Belə ki, elektron poçta daxil olmaq, məktub yazmaq, internetdə axtarış aparmaq, proqramlarla işləmək və s. səsli əmrlərlə yerinə yetiriləcək. Digər qurğuların səslə idarə olunmasına misal olaraq məişət cihazlarının, robotların, avtomobildəki cihazların və digər avadanlıqların səslə idarə olunması nəzərdə tutulur. “Hazırda sistem 130 mindən çox söz-formanı tanıya bilir və 80% dəqiqliyə malikdir. Gələcəkdə hər bir istifadəçi öz səsini sistemə öyrədə biləcək və bununla da keyfiyyət bir az da artacaq. Tanımada istifadə olunan akustik modellərin yaradılması üçün Azərbaycan dili üçün ilk nitq korpusu yaradılıb. Nitq korpusun yaradılması zamanı 1500-ə qədər müxtəlif yaş qruplarından olan insanların səsi yazılmış və onların dediyi cümlələrin 20 mindən çoxunda səs dalğasında hərflərin sərhədləri operatorlar tərəfindən qeyd edilib. Bundan əlavə sözlərin ardıcıl gəlməsi ehtimallarının hesablanması üçün Azərbaycan dili üçün ilk böyük mətn korpusu yaradılıb. Mətn korpusunun ümumi uzunluğu 300 milyon sözdən çoxdur. Korpusun yaradılması zamanı internetdə mətbuatdan, dövlət orqanları və müxtəlif təşkilatların saytlarından və digər müxtəlif mövzulu saytlardan mətnlər avtomatik üsullarla yığılıb”.

Layihə rəhbərinin sözlərinə görə, gələcəkdə bu sistem həm də şifahi nitqi tərcümə edə bilən telefon-tərcüməçi sisteminin yaradılmasında istifadə ediləcək. Bu sistem vasitəsilə telefon danışıqları avtomatik tərcümə olunacaq və bununla da əcnəbilərlə ünsiyyət saxlamaq xeyli asanlaşacaq.

FUAD

Paritet.- 2010.- 22-23 aprel.- S. 10.