İşıqlı ömrün parlaq səhifələri

Bəşəriyyətin tarixi təkamül prosesi göstərir ki, hər hansı xalqın milli-mənəvi irsini, mental-əxlaqi dəyərlərini qoruyub saxlamaq, genetik yaddaşını, tarixi kimliyini, özünəməxsusluğunu gələcək nəsillərə ötürmək kimi çətin missiya onun taleyində müstəsna rol oynamış fenomenal şəxsiyyətlərin fəaliyyəti ilə bağlı olub. Nəcib əməllər sahibi olan belə insanlar həmişə saf və ali məqsədlər uğrunda mübarizənin önündə dayanıb, əlverişli siyasi şansdan böyük məharətlə, ustalıqda bəhrələnib, xalqın düşüncə sistemini, mental xüsusiyyətlərini istənilən ictimai-iqtisadi formasiyada hifz edərək möhkəm mənəvi təməl üzərində gələcəyə doğru inamla addımlamışlar.

Azərbaycanın XX əsrin sonları, XXI əsrin əvvəllərinə təsadüf edən tarixi, şübhəsiz, xalqımızın ümummilli lideri Heydər Əliyevin adı və ideyaları ilə bağlıdır.

Ötən əsrin altmışıncı illərinin sonunda respublikamıza rəhbər seçilən Heydər Əliyevin bu vəzifədə işlədiyi on üç il ərzində həyata keçirdiyi milli inkişaf strategiyasının uğurlu nəticələri sonralar xalqımızın müstəqil dövlətçiliyinin bərpasında və möhkəmləndirilməsində əvəzsiz rol oynayıb. Azərbaycanın dövlət suverenliyi və iqtisadi müstəqilliyinin təmin olunması, onun xarici iqtisadi əlaqələrinin formalaşması 1969-1982-ci illərdə ulu öndərimizin təşəbbüsü və rəhbərliyi ilə yaradılmış güclü potensiala əsaslanır.

Azərbaycanın enerji sisteminin inkişafı

Tarixə nəzər salsaq görərik ki, Azərbaycanın enerji sisteminin vüsətli inkişafının əsası məhz Heydər Əliyevin rəhbərliyi dövründə qoyulub. Ötən əsrin 1970-ci illərinin sonunda Azərbaycanda 15,4 milyard kilovat-saat elektrik enerjisi istehsal olunurdu. Lakin respublika iqtisadiyyatı sürətlə inkişaf etdiyindən il ərzində qonşu dövlətlərdən 2,9-3,5 milyard kilovat-saat elektrik enerjisi idxal etmək lazım gəlirdi. Bu çatışmazlığı aradan qaldırmaq üçün tez bir zamanda “Şəmkir” SES-in və indiki Azərbaycan İES-in inşasına başlamaq qərara alındı. Lakin bu stansiyaların tikintisinə başlamaq o qədər də asan məsələ deyildi. Yalnız ulu öndərin uzaqgörənliyi və gərgin əməyi sayəsində keçmiş SSRİ rəhbərliyini bu layihələrin icrasına lazımi vəsait ayırmağa razı salmaq mümkün oldu. 1980-ci illərdə gücü 380 MVt olan “Şəmkir” SES və Cənubi Qafqazın ən böyük istilik-elektrik stansiyası sayılan, gücü 2400 MVt olan 8 enerji blokundan ibarət Azərbaycan İstilik Elektrik Stansiyası istismara verildi. Bununla da respublikanın enerji təhlükəsizliyi məsələsi öz həllini tapdı.Birinci enerji blokunun işə salınması ərəfəsində - 1981-ci il oktyabrın 20-də ulu öndər Heydər Əliyev Mingəçevirə gəldi, stansiyanın vəziyyəti ilə tanış oldu, energetiklərə və inşaatçılara öz dəyərli tövsiyələrini verdi. Bu tarixi hadisə ilə əlaqədar olaraq indi 20 oktyabr təqvimdə Azərbaycan energetiklərinin peşə bayramı günü kimi qeyd olunur.

1993-cü ilin iyununda ulu öndərimiz Heydər Əliyev xalqın istəyi və təkidli tələbi ilə yenidən hakimiyyətə qayıtdıqdan, müstəqil Azərbaycan dövlətinin sükanını öz qüdrətli əllərinə aldıqdan sonra da respublikanın enerji sisteminə xüsusi diqqət və həssaslıq göstərdi. Həmin ərəfədə iqtisadiyyatın bütün sahələrində olduğu kimi, elektrik energetika sistemində də böyük böhran vəziyyəti yaranmış və sistemin ahəngdar işi pozulmuşdu. Ümummilli liderimiz enerji sistemini böhrandan çıxarmaq, onun maddi-texniki bazasını yeniləşdirmək və möhkəmləndirmək üçün məqsədyönlü, genişmiqyaslı tədbirlər həyata keçirdi.

Əsrimizin möcüzəsi: Baki-Tiflis-Ceyhan

Bakı-Tiflis-Ceyhan neft kəməri müəllifi ümummilli liderimiz, görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyev olan və vaxtilə dünyaya səs salan məşhur “Əsrin müqaviləsi”nin qanunauyğun məntiqi nəticəsidir. Ceyhan limanına çatdırılan Xəzər nefti müstəqil Azərbaycanda siyasətin və iqtisadiyyatın iri addımlarla, böyük sürətlə irəliyə doğru inkişaf etməsinin real və konkret göstəricisidir. Bakıdan Ceyhana qədər keçilən çətin və şərəfli yol həm də müstəqil Azərbaycan dövlətinin ümummilli liderinin siyasi iradəsinin məntiqi yekunu və parlaq qələbəsidir.

Bu baxımdan kəmərə Heydər Əliyevin adının verilməsi tam bir qanunauyğunluqdur. Azərbaycanın Xəzər dənizindəki sektorundan çıxarılacaq neftin Gürcüstan və Türkiyədən keçməklə dünya bazarlarına nəqlini nəzərdə tutan bu layihənin baş tutacağına inanmayanlar, onun həyata keçirilməsinə mane olan qüvvələr də az deyildi. Lakin Heydər Əliyevin siyasi qətiyyəti və cəsarəti sayəsində layihənin həyata keçirilməsi uğurla başa çatdırıldı. 2002-ci il sentyabrın 18-də Bakıda Azərbaycan, Türkiyə və Gürcüstan prezidentlərinin, ABŞ-ın energetika nazirinin iştirakı ilə kəmərin təməli qoyuldu. 2005-ci ilin mayında kəmərin Azərbaycan ərazisindən keçən hissəsi istismara verildi və boru xəttinə ilk neft vuruldu. Həmin ilin oktyabrında kəmərin Gürcüstan hissəsi istifadəyə verildi. Ötən il may ayının 28-də isə Azərbaycan nefti Türkiyənin Ceyhan limanına çatdı və iyulun 4-də neftlə yüklənmiş ilk tanker yola salındı. Nəhayət, 2006-cı il iyulun 13-də Türkiyənin Ceyhan şəhərində Bakı-Tiflis-Ceyhan əsas ixrac neft boru kəmərinin tam istifadəyə verilməsi münasibətilə təntənəli mərasim keçirildi.

Elm və təhsilin inkişafına göstərilən diqqət

Ötən əsrin 70-80-ci illərində Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında təhsil müəssisələrinin şəbəkəsinin yaradılması və onların zəngin maddi-texniki bazasının formalaşdırılması, respublika hüdudlarından kənarda yüksək ixtisaslı mütəxəssislərin, o cümlədən hərbi kadrların yetişdirilməsi, Elmlər Akademiyasının elmi-tədqiqat institutlarında fundamental elmin inkişafının təmin olunması gələcəkdə milli müstəqillik üçün zəruri intellektual zəmin yaradıb. Məhz həmin illərdə respublikada məktəblərin, ali və orta ixtisas müəssisələri üçün yeni binaların tikintisi geniş vüsət almış, təhsil infrastrukturu tamamilə yeniləşdirilmiş, ixtisaslı kadrlar hazırlayan ali və orta ixtisas məktəbləri açılıb. Respublikanın müxtəlif bölgələrində 800-ə yaxın məktəb tikilərək istifadəyə verilib, ölkəmizdə fəaliyyət göstərən ali məktəblərin ümumi sayı 12-dən 17-yə, tələbələrin sayı 70 mindən 100 minə qədər artıb. O illərdə Azərbaycanın əldə etdiyi mühüm tarixi nailiyyətlərdən biri də xalqın uzaq gələcəyini nəzərdə tutan milli kadr potensialının, o cümlədən nadir ixtisaslar üzrə mütəxəssis kontingentinin yaradılmasıdır. Bu məqsədi uğurla həyata keçirmək üçün Heydər Əliyev hər il azərbaycanlı gəncləri təhsil almaq üçün böyük qruplarla keçmiş SSRİ-nin nüfuzlu ali məktəblərinə göndərilməsi ənənəsinin əsasını qoyub. O dövrdə SSRİ-nin 170 qabaqcıl ali təhsil ocağına 15 minə yaxın azərbaycanlı göndərilmiş, hər il xaricə 800 tələbə yola salınıb.

Ümummilli lider Heydər Əliyev öhdəsinə düşən bütün işləri yüksək səviyyədə görməyi bacarırdı. 1983-cü ildə SSRİ-də məktəb islahatı Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini kimi ona tapşırılmışdı. Heydər Əliyev bu işin də öhdəsindən layiqincə gəlmişdi. SSRİ-nin məktəb tarixində ilk dəfə olaraq 6 yaşdan birinci sinfə qəbul başlanmış, tədris planında hesab riyaziyyatla əvəz edilmiş, ibtidai siniflərdə “bərabərsizlik” və “çoxluqlar” anlayışı, həndəsi elementlər, hətta beynəlxalq vahidlər proqrama və dərsliklərə daxil edilmişdi. Azərbaycanda Naxçıvanski adına hərbi məktəb açılmışdı.

Heydər Əliyev gənclərin milli-mənəvi dəyərlər zəminində yüksək səviyyədə tərbiyə edilməsinə xüsusi qayğı göstərirdi. Ötən əsrin 80-ci illərində Bakıda “Mənəvi tərbiyənin aktual problemləri”nə həsr edilmiş elmi-praktik konfrans keçirilmişdi. Bu konfransa SSRİ-nin məşhur alimləri və akademikləri gəlmişdilər. O zaman bu elmi məclisdə qoyulan vəzifələr keçmiş SSRİ-nin bütün pedaqoji ictimaiyyəti tərəfindən geniş təhlil mövzusuna çevrilmişdi.

1993-cü ilin iyununda Bakıya qayıdan ümummilli lider ictimaiyyət nümayəndələri ilə ilk görüş yeri kimi Elmlər Akademiyasını seçməklə intellektual potensialın daşıyıcıları olan ziyalıların cəmiyyətdəki roluna böyük dəyər verdiyini göstərib. 1998-ci ilin martında “Azərbaycan Respublikasında təhsil sahəsində islahatlar üzrə dövlət komissiyasının yaradılması haqqında” sərəncamı imzalaması isə bu sahədə təkmil qanunverici bazanın formalaşdırılması, təhsil konsepsiyasının hüquqi əsaslarının yaradılması məqsədindən irəli gəlib. Çox qısa müddətdə komissiyanın hazırladığı “Azərbaycan Respublikasının təhsil sahəsində islahat proqramı” geniş müzakirələrdən sonra 1999-cu ilin iyununda imzalanaraq qüvvəyə minib .

Mədəniyyətə qayğı

Tarixən zəngin olan Azərbaycan mədəniyyətinin bugünkü səviyyəsi ulu öndərin adı ilə birbaşa bağlıdır. Heydər Əliyev mədəniyyəti xalqın böyük sərvəti hesab edirdi. Buna görə də mədəni-mənəvi dəyərlərin qorunması, təbliği və yeni estetik düşüncəyə məxsus əsərlərin yaradılması üçün nəinki mümkün, hətta mümkün olmayanları da edirdi.

Heydər Əliyevin böyük sənətkarlara qayğısı və məhəbbəti, Azərbaycana, vətəninə nəhayətsiz sevgisindən qaynaqlanırdı. Məhz hakimiyyətinin birinci dövründə onun təqdimatı ilə Qara Qarayev, Fikrət Əmirov, Niyazi, Süleyman Rüstəm, Süleyman Rəhimov, Rəsul Rza və digərləri Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adına layiq görüldülər.

Dövlət müstəqilliyimizin ilk illərində bazar iqtisadiyyatına keçidlə əlaqədar yaranmış sosial problemləri uğurla həll edən Heydər Əliyev yaradıcı ziyalıların əməyini yüksək qiymətləndirirdi. Onun təsis etdiyi Prezident təqaüdünü incəsənətimizin inkişafının təmin edilməsində tarixi addım kimi dəyərləndirmək olar. Bu yüksək təqaüdlə təltif olunanlar sırasında görkəmli elm xadimləri, yazıçı və şairlərlə bərabər, Tofiq Quliyevin, Cövdət Hacıyevin, Süleyman Ələsgərovun, Hacı Xanməmmədovun, Şəfiqə Axundovanın, Hökumə Nəcəfovanın, Məmməd Cavadovun, Arif Məlikovun, Vasif Adıgözəlovun, Xəyyam Mirzəzadənin, Azər Rzayevin, Ramiz Mustafayevin, Tofiq Bakıxanovun, Aqşin Əlizadənin, Firəngiz Əlizadənin, Ramiz Mirişlinin, Musa Mirzəyevin, Nəriman Məmmədovun, Oqtay Zülfüqarovun, Elza İbrahimovanın, Oqtay Kazımovun, Yaşar İmanovun, musiqişünas Elmira Abbasovanın, Ramiz Zöhrabovun və başqalarının adlarını çəkə bilərik.

1995-2003-cü illər ərzində ulu öndər Heydər Əliyevin sərəncamı ilə görkəmli bəstəkarlarımızdan Tofiq Quliyev, Arif Məlikov, Müslüm Maqomayev yüksək mükafata - “İstiqlal” ordeninə layiq görülmüş, Azərbaycan Respublikasının xalq artistləri Cövdət Hacıyev, Süleyman Ələsgərov, Hacı Xanməmmədov, Vasif Adıgözəlov, Xəyyam Mirzəzadə, Azər Rzayev, Ramiz Mustafayev, Tofiq Bakıxanov, Aqşin Əlizadə, Musa Mirzəyev, Ramiz Mirişli “Şöhrət” ordeni ilə təltif olunublar.

Heydər Əliyevin ölkəyə rəhbərliyinin ilk illərindən başlayaraq, onun iştirakı ilə böyük Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri Nəsiminin 600 illiyi, Azərbaycan Dram Teatrının 100 illiyi, Üzeyir Hacıbəyov, Müslüm Maqomayev, Məmməd Səid Ordubadi, Səməd Vurğun, Aşıq Ələsgər kimi sənətkarların yubileyləri keçirilib. Yubiley tədbirləri Ümumittifaq, beynəlxalq miqyasda əks-səda doğurur, Bakıda başlayıb dünyanın mötəbər salonlarında tamamlanırdı.

Heydər Əliyev mədəniyyəti, onun bütün sahələrini sevən insan idi. O, bu sahəyə böyük töhfələr vermişdi. Milli kinonun, eyni zamanda, çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının formalaşmasında da bu əvəzsiz şəxsiyyətin böyük rolu olub. Hamımıza məlumdur ki, hələ sovetlər dönəmində “Nəsimi”, “Babək”, “Nizami”, “Dədə Qorqud” və digər maraqlı ekran əsərləri birbaşa Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə çəkilib. O zaman bir sıra milli xüsusiyyətlərinə görə nümayişi qadağan olunmuş filmlərin demək olar ki, hamısı Heydər Əliyevin köməyi və qayğısı sayəsində ekranlara yol tapıb. Ulu öndər müstəqillik dövründə də mədəniyyətin digər sahələri kimi kinonun və ədəbiyyatın inkişafına da böyük diqqət göstərib. Dövlət sifarişi ilə çəkilən filmlərin sayının ilbəil artırılması, bir sıra yaradıcı ictimai təşkilatlar kimi Yazıçılar Birliyinin də fəaliyyətinə yaxından kömək göstərməsi deyilənlərin əyani sübutudur.

Heydər Əliyevin 1997-ci il aprelin 20-də imzaladığı “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanının 1300 illik yubileyi haqqında fərmanı, yubileyi keçirmək məqsədilə komissiyanı yaratması və ona sədrlik etməsi, bunu dövlət işinin tərkib hissəsinə çevirməsi milli-mənəvi irsin qorunması, yaşadılması, öyrənilməsi və gələcək nəsillərə çatdırılması sahəsində olduqca əhəmiyyətli bir hadisə olub. “Kitabi-Dədə Qorqud” abidəsinin YUNESKO kimi möhtəşəm beynəlxalq mədəniyyət təşkilatında qorunan mənəvi miraslar siyahısına salınması və bununla da onun dünya mədəniyyəti inciləri arasında özünəməxsus yer tutması Heydər Əliyevin iradəsi sayəsində mümkün olub

Heydər Əliyev sözün əsil mənasında, müstəqil olan Azərbaycan dövlətinin əsaslarını formalaşdırdı. Ölkəmizin demokratik inkişaf yolunu müəyyənləşdirdi, sosial-iqtisadi inkişaf xəttinin təməlini qoydu. Ən əsası isə Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin daimiliyini, əbədiliyini, dönməzliyini təmin edən mükəmməl bir dövlətçilik ideologiyası formalaşdırdı və Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin şəxsində bu ideologiyanı Azərbaycanıın uğur faktoruna çevirə biləcək ən layiqli varisini yetişdirdi.

M. ƏLƏKBƏROĞLU

Paritet.-2010.- 11-13 dekabr.- S. 7.