Azərbaycan Xalçaçılarının İctimai Birliyi adlı yeni bir qurum yaradılıb

“Azərbaycan xalça sənətinin təhsil proqramına salınması yaxşı olardı”

Azərbaycan xalça sənəti YUNESKO-nun “Bəşəriyyətin qeyri-maddi mədəni irsinin reprezentativ siyahısı”na daxil edildi. Dövlətimizin xalqımızın mədəniyyətinə, mədəni irsimizin təbliğinə göstərdiyi diqqət və qayğısı, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, Mehriban Əliyevanın təşəbbüsü və əməyi nəticəsində Azərbaycan muğam sənəti və Azərbaycan aşıq sənəti və milli bayramımız Novruzdan sonra milli xalça sənətimizin bu siyahıda yer alması ümumən mədəniyyətimizin beynəlxalq miqyasda tanıdılması yönündə daha bir uğurlu addımdır. Lətif Kərimov adına Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Muzeyinin direktoru Röya Tağıyeva söhbətimiz də mədəniyyətimizin bu, növbəti uğuru barədə oldu. O, bizimə söhbətə Azərbaycan xalçasının dünəni və bu günü haqqında danışmaqla başladı:

-Azərbaycan müstəqilliyini qazandıqdan sonra öz mədəni irsini daha geniş şəkildə təbliğ edərək, bu irsi qorumaq imkanı əldə edib. Azərbaycan xalçaçılıq sənətindən danışdıqda, hər zaman bu sənəti Lətif Kərimov adına Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Muzeyi ilə əlaqələndiririk. Belə bir muzey yaradılmasaydı və orda xalçaçılıqla bağlı kolleksiyalar yığılmasaydı, heç bizlərin də xalçaçılıq sənətinin böyüklüyü və zənginliyi haqqında təsəvvürümüz olmazdı. Bu səbəbdən də xalçaçılıq sənətindən və muzeydən danışanda hər zaman görkəmli sənətkar, xalçaçı rəssam Lətif Kərimovun adını çəkirəm. Çünki xalçaçılıq sahəsində Lətif müəllimin zəhməti və əməyi böyük olub, eyni zamanda bugünkü Xalça Muzeyinin yaranmasının ilk ideyası onun tərəfindən irəli sürülüb. Artıq 1967-ci ildə L.Kərimovun arzusu həyata keçib və indiki Lətif Kərimov adına Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Muzeyi açılıb. Muzeyin 1967-ci ildən bu günə qədər olan bütün fəaliyyəti Azərbaycan xalça sənətinin, xalq tətbiqi sənətini qoruyub saxlamaq və təbliğ etməyə xidmət edir. Onu da qeyd edim, bizim muzey tanınmış və dünyada ən zəngin xalça kolleksiyaya malikdir. Eyni zamanda muzeyimiz artıq elmi mərkəzə çevrilib və elmi statusu var. Muzeydə 1983-cü ildən bu günə qədər mütəmadi olaraq xalçaçılıqla bağlı beynəlxalq simpozumlar keçirilir. Birinci simpozum 1983-cü ildə YUNESKO-nun təşəbbüsü ilə keçirilib, bundan başqa 1988-2003- ci illərdə və 2007-ci ildə isə YUNESKO-nun iqamətgahında xalçaçılıqla bağlı simpozumlar keçirilib. Bütün bu simpozumlar Azərbaycan xalçasını tanıtdırmaq, tədqiq və təbliğ etmək məqsədi ilə keçirilmişdi. Onu da qeyd edim ki, bir sıra xarici muzeylərində Azərbaycan xalçaları Qafqaz, İran və ya Şərq xalçaları kimi təqdim olunurdu. Bunun səbəbi odur ki, xalça sənətinin tədqiqi XVIII əsrdən başlanıb, o zaman da Azərbaycan hələ müstəqillik əldə etməmişdi, bunun üçün də özünü tanıtdıra bilmirdi. Amma hazırda Azərbaycan müstəqil dövlətdir, xalça sənətimizə dövlət tərəfindən böyük diqqət və qayğı göstərilir. Hazırda ölkə Prezidentinin göstərişi ilə Xalça Muzeyinin yeni binası tikilir. Biz o binanı 43 il idi ki, gözləyirdik. Bu ilin sonu üçün yeni binamız istifadəyə veriləcək.

Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, YUNESKO-nun və İSESKO-nun xoşməramlı səfiri, millət vəkili Mehriban Əliyevanın səyi nəticəsində Azərbaycan xalçası YUNESKO-nun qeyri-maddi mədəni irs siyahsına daxil olub. Bu o deməkdir ki, artıq Azərbaycan xalçasını biz bu gün dünyada tanıtdıra bildik. Hər bir xalqın, millətin incəsənəti mədəniyyəti o vaxt tanınır ki, o beynəlxalq miqyasda dəstəklənir. Bu gün biz bu dəstəyi almışıq, bu hadisəni Azərbaycana xalçasının yeni beynəlxalq doğumu kimi qeyd edərdim. Belə bir qələbəyə görə hökumətimizə minnətdarıq. Bu bizim haqqımız idi, çoxdan gözləyirdik və sonda buna nail olduq. Azərbaycan xalçası özündə böyük dəyərlər kəşf edir. Bu sənət artıq eradan əvvəl inkişaf edib. Müstəqillik əldə etdikdən sonra beynəlxalq miqyasda bizim əlaqələrimiz genişləndi. Azərbaycan muzeyləri və həmçinin də Lətif Kərimov adına Azərbaycan Xalçası və XalqTətbiqi Sənəti Muzeyi Beynəlxalq Muzeylər Şurasına (İCOM) daxil oldu. Bu da əlaqələrimizi genişləndi. Belə ki, Xalça Muzeyi , Almaniyanın Xalq Universitetləri Birliyinin Beynəlxalq Əməkdaşlıq İnstitutu və Beynəlxalq Muzeylər Şurasının Azərbaycan Milli Komitəsi (İCOM-Azərbaycan) birgə “Azərbaycanda yaşlıların təhsili” layihəsini həyata keçirib. YUNESKO-nun Moskva bürosu ilə birgə biz muzey təhsili proqramı hazırlayırıq, bu da xalça sənətinin qorunub saxlanması ilə bağlıdır. Bundan başqa bizim daim sərgilərimiz keçirilir.

Bu yaxınlarda yeni bir sərgidən qayıtmışam. Belə ki, görkəmli rəssamımız olan Tahir Salahovun bu dəfə Moskvada keçirilən sərgisi Azərbaycan xalçasına yeni bir nəfəs verdi. T.Salahov tabloları xalçaya köçürülüb. Bu adi köçürmə deyil, sanki tablolara yeni bir həyat verilib və xalçada olan surətlər də başqa bir anlamda əks olunub.

YUNESKO-nun siyahısına daxil olmaq bizim üçün çox əhəmiyyətlidir. Artıq XXI əsrdə bəşəriyyət başa düşüb ki, milli mədəni təfəkkürdən kənarda heç bir yüksəliş yoxdur. Qeyd edim ki, 2003-cü ildə YUNESKO-nun qeyri-maddi mədəni irsin qorunması ilə bağlı konvensiya qəbul edib. Bu çox möhtəşəm və vacib bir konvensiyadır. Hazırda inteqrasiya və qloballaşma gedir və mühit dəyişir. Bu cür mühitdə ənənəni necə qoruyub saxlamaq və bu günə adaptasiya edərək yaşatmaq kimi məsələləri icra etməyi bu konvensiya qarşımıza məqsəd kimi qoyub. Biz bu siyahıya daxil olmuşuqsa, bu o demək deyil ki, sakit oturmalıyıq. Azərbaycan xalçasının YUNESKO-nun qeyri-maddi mədəni irs siyahısına daxil olması ilə bizim üzərimizə daha böyük öhdəlik düşür. Yəni, xalça sənətinin qorunub saxlanması və gələcək nəsillərə çatdırılması istiqamətində çox böyük iş aparılır. Hazırda Azərbaycan Xalçaçılarının İctimai Birliyi adlı yeni və vacib qurum yaradılıb.

- Birliyin nəzdində xalçaçılıq sənətinin tədrisi ilə bağlı kurslar olacaqmı?

- Bu birlik yeni yaradılıb və əlbəttə ki, orda xalçaçılıq sənəti tədris olunacaq. Eyni zamanda ictimai birliyin nəzdində təlim keçiriləcək. Bunun üçün təhsil proqramı ilə bağlı layihə hazırlanıb. Bu təhsil proqramını birliyimizin üzvləri icra və tədris edəcək.

-İnternet saytınız varmı və orda Azərbaycan xalçası necə təbliğ olunur?

- Bəli muzeyimizin saytı(www.azcarpetmuseum.az) var və hazırda da fəaliyyət göstərir. Muzeyimizdə baş verən bütün yeniliklər, problemlər, həyata keçirdiyimiz layihələr saytda öz əksini tapır. Yəni, bu elektron sayt bizim işimizin əksidir. Əvvəllər saytımıza bir o qədər də ciddi olaraq fikir vermirdik çalışırdıq ki, orda ancaq ən vacib, mühüm və möhtəşəm hadisələri yerləşdirək. Ancaq bu gün gördük ki, bizim ən xırda işimiz belə çox əhəmiyyətlidir. Belə qərar gəldik ki, gündəlik icra edəcəyimiz işlər və layihələri saytımızda yerləşdirək. Saytımız Azərbaycan və ingilis dillərindədir.

-Muzeydə çalışan bələdçilərin hazırlıq səviyyəsi necədir?

- Biz çalışırıq ki, bələdçilər statistik mətnlərdən çəkinsinlər və bugünkü məlumatları da öz mətnlərinə salsınlar. Belə ki, artıq bələdçilərimiz muzey ziyarətçilərinə Azərbaycan xalçasının YUNESKO-ya daxil olması və hazırkı uğurları haqqında da məlumat verirlər.

Onu da qeyd edim ki, muzeyimizə seyrçi qismində gələnlər arasında əcnəbilərin axını daha çoxdur. İnanın, onlar muzeyə gələndə çox hazırlıqlı olurlar və bəziləri hətta xalçalarımızın adlarını da deyirlər. Bu hal da bizi həm sevindirir və həm də təəccübləndirir.

Azərbaycan xalçası və toxuculuq sənəti ilə bağlı muzeyimizin virtual muzey diski və xalça sənətimizlə bağlı geniş foramtlı disk var, bu disklər üç dildə hazırlanır. Bundan başqa kitablar da çap edilir. Onu da xüsusi olaraq vurğulayım ki, Xalça Muzeyi Azərbaycanda yeganə muzeydir ki, elm- tədqiqi status alıb. Muzeyimizin nəzdində fəaliyyət göstərən elmi şöbədə çalışanlar tanınmış akademiklər, sənətşünaslıq doktorlarıdır.

-Regionlarımızın bir çoxu xalçaçılıq üzrə ixtisaslaşıb. Orda çalışan xalçaçılarla əlaqələriniz varmı?

-Xalçalarımız regionlarımızda olan bütün diyarşünaslıq muzeylərində nümayiş olunur. Biz beynəlxalq layihəmiz çərçivəsində Qubada bir layihə keçirdik. Abbasqulu ağa Bakıxanov adına tarix-diyarşünaslıq muzeyinin direktoru Məryəm Hacıyeva bu layihənin gerçəkləşməsində bizə köməklik etdi. O, Quba zonasında olan xalçaçılığa aid bütün məlumatları toplamağa imkan yaratdı. Bu il Qaxda, Balakəndə analoji konfranslar keçirdik. İndi də Astarada keçirməyə hazırlaşırıq.

Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin təşəbbüsü ilə 2009-cu ildə Azərbaycanda xalça və xalq tətbiqi sənətinə aid festival bütün zonlarda keçirildi. Yekun festival isə Muzey Mərkəzində oldu. Bu bir il ərzində bütün regionlarımızda fəallıq vardı və hər kəs öz sənətini göstərmək istəyirdi. Bu cür sənətlə bağlı konfranslar Gəncədə, Şəkidə, Lənkəranda, Qubada və başqa bir sıra regionlarımızda Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən keçirildi. Mədəniyyət və turizm naziri Əbülfəs Qarayev bildirib ki, belə tədbirlər silsilə şəkilində mütəmadi olaraq keçiriləcək. Onu da xatırladım ki, belə bir möhtəşəm və böyük tədbir 1975-ci ildə olub.

Bu yaxınlarda Londonda Azərbaycan xalçalarına həsr olunmuş “Uçan xalça ilə nağıllara” adlı sərgi keçirilib. Bu sərgiyə Xalça Muzeyi katoloqunu təqdim etdi və çap olundu, CD diskini hazırladıq. Bu sərgi çox geniş miqyasda təbliğ olundu və çox böyük marağa səbəb oldu. Tədbirdə İngiltərənin ən mötəbər xadimləri iştirak etdi və fikirlərini söylədilər. Bu da Azərbaycan xalçasının dünya miqyasında geniş tanıtımı idi. Məlumat üçün bildirim ki, sərgidə əsasən müasir xalçalar təqdim edildi. Bu da Azərbaycan xalçasının bugünkü gününü göstərir və xalçaçılıq sənətinin qorunub saxlanmasından xəbər verir.

Hazırda Azərbaycan xalçası haqqında xarici ölkələrdə nəşr edilən jurnallarda da məqalələr dərc olunur. Londonda nəşr edilən “Xalı” jurnalında da Azərbaycan xalçası haqqında məqalələr nəşr edilib.

- Azərbaycan xalçasının təbliği üçün diaspor təşkilatlarımızla birgə layihəniz olubmu?

-İndi Azərbaycanın xaricdə fəaliyyət göstərən diaspor təşkilatları ilə əlaqələrimiz zəifdir. Mən istərdim ki, yaxın gələcəkdə diasporla əlaqələrimiz daha da genişlənsin.Çünki xalq sənətimizi xaricdə doğulan və böyüyən gənclərə çatdıraq. Eyni zamanda xaricdə yaşayan gənclərimizin Lətif Kərimov adına Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Muzeyinə gəlməsi yaxşı olardı.

Ümumiyyətlə, Azərbaycan xalça sənətinin təhsil proqramına salınması yaxşı olardı. Gənclərimiz 18-19 yaşlarında bu sənət haqqında məlumat almamalıdır.Uşaqlar birinci sinifdən, bu sənətlə yaşamalıdırlar. Bunun üçün xalçaçılıq sənətinin təhsil proqramına salınması çox vacibdir.

Günay

Paritet.-2010.-14-15 dekabr.-S. 13.