Ermənilərin ekoloji terror siyasəti

Ermənilərin təbiətimizə vurduqları zərərlə bağlı geniş hesabat hazırlanacaq

Erməni işğalçılarının tək xalqımıza qarşı deyil təbiətimizə və təbii sərvətlərimizə qarşı da böyük terrorçuluq siyasəti həyata keçirmələri onların necə vəhşi və qaniçən bir millət olduğunu bir daha sübut edir. Artıq 20 ildən artıqdır ki, ermənilər işğal etdikləri torpaqlarımızda ətraf mühitə, fauna və floraya çox ciddi yaralar vurmaqdadırlar. Onlar gec-tez Azərbaycan torpaqlarından çıxarılacaqlarını yaxşı bildiklərindən təbii sərvətlərimizdən mümkün qədər çox gəlir əldə etməyə, varlanmağa çalışırlar. Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin İşğal olunmuş Azərbaycan ərazilərində ətraf mühitə və təbii sərvətlərə dağıdıcı təsiri müəyyənləşdirən (izləyən) operativ mərkəzin üzvü, Zəngilan rayon ekologiya və təbii sərvətlər idarəsinin rəisi Möhübbət Qurbanovun sözlərinə görə, Qarabağ müharibəsinin ilk dövrlərindən başlayaraq bu günə kimi işğal olunmuş ərazilərdə Azərbaycanın təbiətinə, fauna və florasına vurulan zərər olduqca böyük rəqəmlərlə ifadə olunur. Məsələnin tək ekoloji-maddi tərəfi deyil, həm də böyük ekoloji-mənəvi zərəri də var ki, bunu hesablamaq qeyri-mümkündür.

Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin yarandığı ilk gündən başlayaraq ermənilərin təbiətimizə vurduğu ziyanı araşdırdığını deyən M.Qurbanov gün keçdikcə təbiətimizə dəyən zərərin miqdarının artdığını söylədi: “Nazirliyin 5 dekabr 2001-ci il 186 saylı əmri ilə işğal olunmuş Azərbaycan ərazilərində ətraf mühitə və təbii sərvətlərə dağıdıcı təsiri müəyyənləşdirən (izləyən) operativ mərkəz yaradıldı. Həmin mərkəz işğal nəticəsində ölkəmizə dəymiş zərəri hesablamaq, müharibədən qabaqkı və indiki vəziyyəti aydınlaşdırmaq üçün iş aparır. 2002-ci ilin oktyabr ayında mərkəzin ilk hesabatı çapdan çıxdı. Hesabatda ölkəmizə dəymiş zərər öz əksini tapdı. Təəssüflə qeyd etməliyik ki, işğal olunmuş ərazilərimizdə yanğınların törədilməsi, meşələrimizin qırılması, çaylarımızın zərərli maddələrlə hədsiz çirkləndirilməsi, yeraltı və yerüstü təbii sərvətlərimizin talan edilməsi nəticəsində günbəgün ölkəmizə vurulan zərərin miqdarı artmaqdadır. Bunda bəzi xarici şirkətlərin də payı var. Bununla bağlı faktlar ermənilərin öz internet saytlarında da yerləşdirilir”.

Qeyd edək ki, hazırda Azərbaycanın 17,3 min km2-lik bir ərazisi işğal altındadır. Həmin ərazilərdə 40 faiz mineral sularımız, 23,8 faiz meşə fondu (246,217 hektar meşə sahəsi), 152 dövlət təbiət abidəsi, 13197,5 hektarlıq qiymətli meşə sahəsi, 5 ədəd geoloji obyekt, 155 növ faydalı qazıntı yatağı yerləşir ki, ermənilər hazırda bu yataqları vəhşicəsinə istismar etməklə məşğuldurlar, bəzi yataqların taleyindən isə ümumiyyətlə, xəbər yoxdur.

İdarə rəisinin sözlərinə görə, işğal nəticəsində ölkəmizə dəyən ən böyük zərərlərdən biri də çaylarımızın çirkləndirilməsidir. Ağstafaçayda və Oxçuçayda vəziyyət daha kritikdir. Mis-molibden zavodlarının tullantıları kütləvi şəkildə Oxçuçaya, Oxçuçay vasitəsilə isə Araza axıdılır. Çaylardan götürülən su nümunələrinin analizləri həmin çaylarda zərərli maddələrin- fenolların, ağır metalların miqdarının normadan dəfələrlə çox olduğunu göstərir.

Meşələrimiz isə kütləvi şəkildə qırılır. Çoxillik yaşı olan nadir ağac növləri qazanc götürmək məqsədilə məhv edilir. Bir fakta diqqət yetirmək lazımdır ki, son illər ərzində Ermənistan Qərb ölkələrinin şirkətlərinin köməyi ilə meşəçilik sahəsində öz istehsalını 10 dəfə artırıb. Aydındır ki, onlar buna Azərbaycan meşələrinin qırılması hesabına nail olublar.

Tərtər su anbarının taleyi də təhlükə altındadır. Su anbarının iş rejimini dəyişdirən ermənilər yay aylarında suyun verilməsini demək olar ki, dayandırırlar, qış aylarında isə əksinə, buraxırlar. Nəticədə yeddi rayonun təsərrüfatına ciddi ziyan dəyir.

Ermənilərin təbiətimizə vurduğu ciddi zərərlərdən biri də 1999-cu ildən başlayaraq işğal olunmuş ərazilərdə və həmin ərazilərə yaxın olan torpaqlarımızda yanğınların törədilməsidir. Yanğınlar nəticəsində həm torpaq qatı, həm də fauna və flora növləri məhv edilir. M.Qurbanovun sözlərinə görə, 2006-cı ildə 63414 hektar, 2007-ci mildə 31097 hektar, 2008-ci ildə 380 hektar, 2009-cu ildə 250 hektar ərazi ermənilər tərəfindən yandırılıb. Bu il indiki dövrə kimi isə ermənilər iki yanğın törədiblər. Birinci yanğın iyunun 15-də Tərtər rayonunun Şıxarxı kəndi ərazisində baş verib. İkinci yanğın isə iyulun 3-də yenə də Tərtər rayonunda törədilib. Nəticədə rayonun Çaylı və Şıxarxı kəndlərində ümumilikdə min hektara yaxın ərazi tamamilə yanaraq külə dönüb. Baş verən yanğınlar nəticəsində Azərbaycana milyon dollarlarla ziyan dəyib və yeni yanğınların törədilməsi ilə bu rəqəm artmaqda davam edir.

Ermənilərin beynəlxalq aləmdə ifşa olunması istiqamətində görülən işlərdən danışan idarə rəisi bildirdi ki, ermənilərin təbiətimizə qarşı apardıqları ekoloji terror siyasətinin Azərbaycan, xüsusən də dünya ictimaiyyətinin diqqətinə çatdırılması daim diqqət mərkəzindədir: “Bu məsələ ilə bağlı bir çox beynəlxalq təşkilatlara müraciətlər edilib. Nəticədə 2006-cı ildə sentyabrın 6-da BMT Baş Məclisinin 60-cı sessiyasında Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərindəki vəziyyət müzakirəyə çıxarıldı. Sessiyada işğal olunmuş ərazilərdə ermənilərin Azərbaycanın təbiətinə vurduğu ziyanla, yanğınların törədilməsi ilə bağlı ciddi narahatlıqlar diqqətə çatdırıldı. Az sonra əraziyə ATƏT-in qiymətləndirmə missiyası göndərildi. Yaradılmış xüsusi komissiya yanğınların törədildiyi ərazilərdə oldu və hesabat hazırlanaraq BMT-yə təqdim edildi. Eyni zamanda işğal olunmuş ərazilərdə fəaliyyət göstərən xarici şirkətlərlə həmin şirkətin təmsil olunduğu ölkənin dövlət başçısına etiraz məktubu göndərilir. Bu sahədə görülən işlər artıq öz müsbət nəticələrini göstərməkdədir və bu sahədə fəaliyyətimizi bundan sonra da davam etdirəcəyik”.

M.Qurbanov ermənilər tərəfindən təbiətimizə vurulan ziyanla bağlı yeni bir hesabatının hazırlanacağını da diqqətə çatdırdı: “1992-2010-cu ilə qədər olan dövrdə ermənilər tərəfindən təbiətimizə vurulan ziyanla bağlı yeni bir hesabatın hazırlanaraq ictimaiyyətə təqdim olunmasını nəzərdə tuturuq. Əsas məqsəd tarixi faktları bir yerə toplamaqla ermənilərin xalqımızın başına gətirdiyi müsibətləri, təbiətimizə vurduğu zərərləri dünya ictimaiyyətinin diqqətinə çatdırmaqdır”.

Qeyd edək ki, ermənilərin ölkəmizə qarşı həyata keçirdiyi ekoloji terror siyasətinin araşdırılıb dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasında bir sıra qeyri-hökumət təşkilatları da fəallıqları ilə seçilirlər. Belə təşkilatlardan biri “Ekoloji Qayğı” İctimai Birliyidir. Birlik keçən il Prezident Yanında QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Şurasının maliyyə yardımı ilə “Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü nəticəsində Azərbaycan təbiətinə dəymiş ekoloji zərərin qiymətləndirilməsi və onun dünya ictimaiyyətinə çatdırılması” layihəsini həyata keçirib.

Birliyin sədri Süveyrat Həsənova qəzerimizə müsahibəsində ermənilərin təbiətimizə qarşı terrorçuluq siyasətinin geniş miqyas aldığını söylədi: “Azərbaycanın işğal altında olan ərazilərində təbii abidələrə və təbiətə qarşı erməni vəhşilikləri son həddə çatıb. Azərbaycan təbiətinə dəyən zərər onilliklər ərzində bərpa olunmayacaq. İşğal olunmuş ərazilərdə torpağın münbit qatı məhv edilib, flora və faunamız ciddi itkilər verib. Bir çox bitki və heyvan növləri müasir silahlı erməni quldurları tərəfindən tamamilə məhv edilib və yaxud məhv olmaq təhlükəsi ilə üzləşib. Azərbaycanın yüz illər boyu ekoloji tarazlıq naminə qoruyub bəslədiyi meşə örtüyü, habelə qiymətli, nadir ağaclardan ibarət yaşıllıq zolaqları qəddarlıqla məhv edilib. Azərbaycan hidrobioloji mühiti zəhərlənib və ekoloji böhran həddinə çatıb. Planetin mühafizəsində duran 300-dən çox beynəlxalq konvensiya müddəaları aşkar kobudluqla pozulub”.

Həyata keçirdikləri layihə barədə məlumat verən S.Həsənova layihə çərçivəsində görülən işlərin əhəmiyyətini xüsusi vurğuladı: “Ermənistanın təcavüzü nəticəsində Azərbaycan təbiətinə dəymiş zərərin araşdırılması, elmi tədqiqi və dünyada sübutu təkcə elmi strukturlarının deyil, həm də Azərbaycan ictimai qurumlarının, xüsusilə ekoloji problemlərlə məşğul olan QHT-lərin vəzifə borcudur. Təşkilatımızın həyata keçirdiyi “Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü nəticəsində Azərbaycan təbiətinə dəymiş ekoloji zərərin qiymətləndirilməsi və onun dünya ictimaiyyətinə çatdırılması” layihəsi əsasən bu məqsədə xidmət edib. Layihə çərçivəsində ilk dəfə olaraq, Azərbaycanın Ermənistanla sərhəd rayonlarının hidrosferası ümumilikdə öyrənilib və ölkəmizin hidrobioloji mühitinə dəymiş zərərlə bağlı ekoloji qiymətləndirmə aparılıb. Layihənin reallaşdırılmasında AMEA-nın Zoologiya, Coğrafiya, Mikrobiologiya və Torpaqşünaslıq institutlarının alimləri ilə əməkdaşlıq edilib, Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin bəzi təhlil və araşdırma məlumatlarından istifadə olunub.

Elmi-tədqiqat işlərinin Azərbaycanın Ermənistanla həmsərhəd ərazilərini əhatə etdiyinin deyən təşkilat sədri bildirib ki, layihənin nəticəsi olaraq Ermənistanın Azərbaycana təcavüzü zamanı Azərbaycan təbiətinin hidrobioloji mühitinə dəymiş zərər beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətinə çatdırılıb və dünya ictimaiyyəti, beynəlxalq təşkilatlar bu ədalətsiz müharibədə erməni vəhşiliklərinə son qoymağa çağırılıb: “Layihə başa çatsa da Ermənistanın təcavüzü nəticəsində Azərbaycan təbiətinə dəyən zərərin ekoloji qiymətləndirilməsini daim diqqət mərkəzində saxlamağı qarşımıza məqsəd qoymuşuq. Ermənistan dövlətinin təkcə Azərbaycan xalqına deyil, onun təbiətinin bioloji müxtəlifliyinə qaşı da genosid siyasətini həyata keçirməsi faktı davamlı olaraq dünya ictimaiyyətinə çatdırılacaq”.

Babək CAHANDAROV

Paritet.- 2010.- 8-9 iyul.- S. 9.