“Novruz” bayramının tarixinə yeni baxış

Bu bayram Nuh peyğəmbərin adı ilə bağlı olaraq “Nuhun ruzisi” kimi başa düşülməlidir

Bildiyimiz kimi “Novruz” bayramı xalqımızın ən qədim və xoş əhval-ruhiyyə ilə qeyd etdiyi bayramlarından biridir. Məhz, xalqımıza xas olan folklorumuzu, adət-ənənələrimizi “Novruz” əsrlər boyu öz qoynunda bəsləyərək nəsillərdən-nəsillərə ötürür.

2009-cu ildə Novruz bayramının çoxmillətli, bəşəri bir bayram olduğu qəbul edilərək YNESKO-nun qeyri-maddi mədəni irs siyahısına daxil edildi. Novruz 10 ölkədə dövlət bayramı kimi qeyd olunur. Həmçinin Çin, Hindistanda da böyük insan kütləsi bu bayramı qeyd edir”.

Təəssüflər olsun ki, bu gün, hələ də cəmiyyətdə “Novruz” bayramının nə zamandan qeyd olunması, hansı mənanı kəsb etməsi və “novruz” adının hərfi mənası haqqında beynəlxalq aləmdə yekdil fikir mövcud deyildir. Əksər araşdırmaçılar bu bayramın yaranma tarixinin zərdüştlük dövrünə aid olduğunu deyirlər. Xüsusən mediada bu fikir daha çox geniş səslənməyə başlayıb. Əgər zərdüştlük dövründə artıq “Novruz” bayramının qeyd olunması dolğun ifadə olunursa, deməli bu bayramın yaranması daha əvvələ gedib çıxır. Son illərdə dünya xalqlarının əfsanə və rəvayətlərini, novruz haqqında deyimlərini araşdırdıqdan sonra mənin gəldiyim məntiqi nəticə budur ki, “Novruz” bayramı Nuh peyğəmbərin adı ilə bağlıdır və dünya daşqınından sonra, onun quruya (Gəmiqaya ərazisinə) çıxdığı tarixdən hesablanmalıdır. “Novruz” bayramı ən azı 5 000 il bundan əvvəl, qədim Türk diyarı olan Azərbaycanda qeyd olunmağa başlamış və tarixin keşməkeşli yollarından keçərək bu günə kimi gəlib çıxaraq, öz layiqli qiymətini almışdır.

Tarixi və dini mənbələrə görə, Nuh peyğəmbər öz ailəsi ilə birlikdə, uzun müddət, ucsuz-bucaqsız dəryada üzdükdən sonra tam ümüdsizliyə qapılıdlar. Elə bu zaman onlar havaya uçurtduqları göyərçinin geriyə döndüyünü və dimdiyində tər yarpaqlar gətirdiyini görüb çox sevinirlərlər. Beləliklə onlar yaxınlıqda quru ərazinin olduğunu müəyyənləşdirirlər.

Buradan belə qənaətə gəlmək mümkündür ki, Nuh peyğəmbərin quruya çıxdığı vaxt, məhz yazın ilk gəlişi gününə təsadüf etmişdir. Ona görə də bu gün qurtuluş günü kimi geyd olunmağa başlamış və bolluq, ruzili gün olduğundan Nuhun ruzisi, yəni “Nuhruz” və ya “Novruz” deyə adlandırılmışdır. Təsadüfi deyil ki, bəzi türkdilli və digər xalqların dillərində Nuh peyğəmbər Nov, Nox, Nux, Noy, Noh və s. kimi, novruz kəlməsi isə “nuurz”, “nouruz”, “nuhruz”, “noxruz” , “noyruz”, navruz, novruz kimi ifadə olunur.

Bütün bunlara əsasən mən bu fikrimdə israrlıyam ki, “Novruz” bayramı Nuh peyğəmbərin adı ilə bağlı olmalı və “Nuhun ruzisi” kimi başa düşülməlidir. Yəni bu gün Nuh peyğəmbərin üzünə baxıb tanrının insanlara bəxş etdiy ruzili, xeyir-bərəkətli və ən sonda qurtuluş günü kimi qəbul olunmalıdır.

Bu mənim subyektiv fikrimdir və geniş bir araşdırmalarımın nəticəsidir. Çox istərdim ki, bu məsələ geniş auditoriya müzakirəsinə çıxarılsın, alim və mütəxəssislərin də fikirləri öyrənilsin.

Kamran Məmmədov

Paritet.- 2010.- 18-19 mart.- S. 9.