Valideyn-məktəb əməkdaşlığı regionlarda daha yaxşıdır

“Elə məsələlər var ki, məktəb ailəsiz, ailə məktəbsiz həll edə bilməz”

Bu gün Avropa ölkələrinə geniş inteqrasiya gedən bir dövrdə yeni nəslin tərbiyəsində milli dəyərləri saxlamaqla müasirliyə qovuşdurmaq istiqamətində tərbiyə etmək, onları gələcək üçün layiqli vətəndaş yetişdirmək heç də asan deyil. Təbii ki, azyaşlıların, yeniyetmələrin tərbiyəsində ailə və təhsil ocağı bir- biri ilə sıx vəhdətdə olmaqla böyük bir yükü üzərinə götürür. Bu gün valideynin, məktəbin uşaqların tərbiyəsində, təhsilində rolu barədə Azərbaycan Milli Müəllim Valideyn Assosiasiyasının icraçı direktoru Təranə Şərifova ilə həmsöhbət olduq. İlk olaraq Təşkilat haqqında məlumat aldıq.

- Təşkilatımız 2003-ci ildə Təhsil Nazirliyi və YUNİSEF in dəstəyi ilə yaranıb. Biz öncə Azərbaycanın bir neçə regionunda valideyn-məktəb əlaqəsi ilə bağlı sorğular apardıq, ictimai reydlər keçirdik. Belə bir fakt aşkarlandı ki, bu əlaqə çox zəif formadadır. Bunun nəticəsində bu təşkilatın yaranma zərurəti meydana çıxdı. Həmin ildə təşkilat Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən rəsmi olaraq qeydiyyata alındı. Bu gün isə təşkilat bir neçə dövlət qurumlarının şuralarının üzvüdür. Eləcə də təşkilat Ədliyyə Nazirliyinin Şurasının üzvüdür. Çünki bu gün biz uşaq tərbiyə müəssisəsində, 3 nömrəli təcridxanada uşaqlarla, qadın həbsxanalarında analarla işləyərək onların təhsili, problemləri ilə tanış oluruq. Amma bu gün bizim əsas istiqamətimiz təhsil və uşaq hüquqlarıdır. Bizim assosiasiya özündə həm müəllim, həm valideyn, həm də uşaqları birləşdirir. Əsas işimizi ailələrin məktəblərə cəlb olunması istiqamətində qurururq. Bir neçə beynəlxalq təşkilatlarla işləyirik. Onlardan ən sıx əlaqədə olduğumuz təşkilat YUNİSEF -dir. Hazırda YUNİSEF- in 2005-ci ildən respublikada başlayan “Məktəb uşağın dostudur” layihəsi inkişaf mərhələsindədir. Bu layihə artıq dövlət proqramı səviyyəsinə yüksəldilir. Keyfiyyətli təhsil, məktəbdə sağlam mühitin qurulması, məktəbə ailələrin cəlbi, uşaq hüquqlarının qorunması kimi komponentləri özündə cəmləyən bu layihənin 2015-ci ilə qədər Azərbaycanda olan 4500 məktəbdən heç olmasa yarısını əhatə etməsi gözlənilir.

-Bu gün təhsilimizin səviyyəsi, keyfiyyəti haqqında müxtəlif birmənalı olmayan fikirlər mövcuddur. Siz necə hesab edirsiz?

-Əfsus ki, bu gün cəmiyyətdə təhsilə münasibət çox neqativdir. Nə qədər desələrdə ki, təhsil aşağı səviyyədədir, təhsildə neqativ hallar var, biz unutmamalıyıq ki, bizim yüksək nailiyyətlər qazanmış şagirdlərimiz var. Onlar bu nailiyyətləri bizim müəllimlərin, bizim məktəblərin hesabına qazanıblar. Təhsil Nazirliyi durmadan bu sahədə yeni islahatlar aparır. Dünənki məktəblə bugünkü məktəbin arasında sözsüz ki, fərq var. Bu fərqi görməyən adamlar isə təhsilin nüfuzunu aşağı salmağa çalışırlar. Dünən primitiv məktəblə bugünkü müasir məktəbin arasındakı fərq hələ tədricən üzə çıxır. Təhsildən danışdıqda yaddan çıxarmamalıyıq ki, təhsildə təkcə məktəb yox, ailə də iştirak edir. Keyfiyyətli təhsil üçün ailənin də rolu az deyil.

- Valideynlərin məktəblə əməkdaşlığı hansı səviyyədədir?

-Bizim 4500 məktəbimiz var ki, artıq yarısına yaxın məktəbdə assosiasiya yaranıb. Deyə bilərəm ki, fəaliyyət göstərən assosiasiyalarımızda bu iş daha yüksək həyata keçirilir. Məsələn, Masallıda bir kənd məktəbində bizim yaxşı bir müəllim valideyn assosiasiyası var. Həmin məktəbin də müəyyən istilik, işıq problemləri var. Lakin oradakı valideynlər məktəbin həyətyanı sahəsində kiçik təsərrüfatla məşğul olmaqla özləri məktəbin idarə olunmasında, onun problemlərinin həll olunmsında fəal iştirak edirlər. Təbii ki, bu da onların övladlarının sağlam təhsil almasına xidmət edir.Onlar həmçinin yaxşı oxuyan şagirdləri hansısa kiçik hədiyyələrlə, gəzinti ilə mükafatlandırmaqla uşaqlarda stimul, həvəs yaradırlar. Kənd yerlərində böyüyə hörmət,təlim tərbiyə də başqa səviyyədədir. Həmin məktəblərin yaxınlığında siqaret çəkən uşağa rast gəlmək olmaz. Həmçinin kiçik bir zona olduğu üçün müəllimlərlə valideynlər tez tez qarşılaşırlar. Paytaxtda isə valideynlərin əksəriyyəti işlədiyi üçün məktəbə çox gəlməyə vaxt tapmırlar. Həmçinin böyük şəhərdə çətin tərbiyə olunan, uğursuz ailələrin uşaqları da çoxdur ki, bu da müəyyən problemlər yaradır. Lakin şəhər məktəblərində valideynlər məktəblərin elektron poçtlarından, sms xidmətlərindən istifadə edə bilirlər.

-Bu istiqamətdə assosiasiya hansı fəaliyyəti göstərir?

- Biz maarifləndirmə işlərinə çox üstünlük veririk. Biz valideynlərlə, müəllimlərlə psixoloji xidmətləri qururuq. İstər valideynlərə, istər müəllimlərə aşılamağa çalışırıq ki, hər bir uşağa fərdi yanaşmaq lazımdır. Çalışırıq ki, valideynlərlə müəllimlərin əməkdaşlığını təmin edək, çünki uşağın hər hansı bir probleminin həllində bu iki tərəfin mühüm rolu vardır. Elə məsələlər var ki, məktəb ailəsiz, ailə məktəbsiz həll edə bilməz. Baxın hələ də valideynlər barışa bilmir ki, bu vaxta qədər buraxılış imtahanlarında 4 fənndən imtahan vermiş övladları indi 8 fəndən imtahan verəcək. Valideynlər artıq il keçdikcə bunu müsbət hal kimi qəbul edirlər. Onlarla mütəmadi olaraq iş aparırıq. Eləcə də birinci siniflərdə hardakı kurrikulum tətbiq olunur, əvvəllər valideyn bilmirdiki məktəbdən sonra övladına evdə dərslərində necə kömək etsinlər. Biz maarifləndirmə çərçivəsində bunu da həyata keçiririk.

-Bu gün məktəblilərin intiharı artır. Sizcə bunun əsas səbəbləri nədədir?

-Gəlin, intiharı təhsillə bağlamayaq. Uşaq birinci sinifdə oxuyur. Valideyn övladının yanında dəfələrlə təkrar edir ki, o müəllim yaxşı deyil, sənin səviyyənə layiq deyil, sənə daha savadlı müəllim lazımdır. Belədə həmin azyaşlı bildirir ki, mən artıq məktəbə getməyəcəyəm, o müəllimi sinifdən çıxartmasalar, özümü öldürəcəyəm. Daha sonra intiharların sayı ona görə çoxalır ki, valideynlər övladlarının problemlərindən xəbərdar olmurlar.. Ailədə gərgin psixoloji durum olduqda bu da uşaqların intiharı ilə nəticələnir. Əgər intiharlarda 10 faiz məktəbin rolu varsa, 90 faiz ailələrin rolu var. Heç bir uşaq özünü məktəb də asmır. İmişlidə uşaq qoyun otaranda özünü asıb. Digər biri 3 yaşlı bacısının yanıda özünü evdə öldürüb. Buuna erkən nikahlar da təkan verir. Deməzdim ki, bu problem yalnız cənub zonasındadır. Şəhərin mərkəzində olan məktəblərdə yetkinlik yaşına çatmış qızlarımız təhsildən azad edilir. Erkən yaşda nikaha məcbur edilən qızlarımız bəzən çıxış yolunu intiharda görür. Digər tərəfdən valideynlər özləri uşaqlarının qapalı olmasına şərait yaradırlar. Belə ki, onların məktəbdən uzaqlaşdırılarkən tək repititor yanında təhsil alması uşaqlarda özünə qapalılıq, dostlarından, cəmiyyətdən məhrum olmaya gətirib çıxarır ki, bu da onların psixologiyasında iz buraxır.

-Bəzən hesab edirlər ki, şagirdlər arasında maddi baxımdan ayrı -seçkilik, sinifdə pul yığdıqda onu verə bilməyən şagird xəcalət çəkdiyi üçün buna əl atır...

- Şagirdlərin müxtəlif bahalı libaslarda dərsə gəlməyinə görə yaranan ayrı seçkiliyi deyirsinizsə,bu artıq həll olunub, bütün məktəblər vahid məktəbli formasına keçib. O ki qaldı məktəblərdə pul yığmalara , bu məcburi olmayan hallardır. Biz 8 mart ərəfəsində məktəblərin həyətlərində valideynlərlə sorğu aparmışdıq. Müxtəlif miqdarda (10,20,50 manat) pul yığdıqlarını deyən valideynlər oldu. Lakin onlar onu da bildirdilər ki, bu pul tam könüllü olaraq yığılır. Digər səbəblərdən sinifdə yığılan pullar isə bilmək lazımdır ki, onların uşaqları üçündür. Biz bu gün keyfiyyətli təhsildən danışırıqsa bilməliyik ki, Azərbaycan məktəbi bu gün Avropa məktəbinə doğru gedir və uşaqlar da orda olan şəraiti istəyirlər. Bunun üçün də nələrsə etməyə dəyər. Valideyn fikirləşməlidir ki, verdiyim bu kiçik məbləğ heç bir bir müəllimin, direktorun maddi vəziyyətini yaxşılaşdırmır. Bu yalnız onun uşağının təhsil şəraitinin yaxşılaşdırılmasına xidmət edir.

-Məktəblərdə psixoloq ştatı, onların fəaliyyəti barədə nə deyə bilərsiz?

- Təəssüf ki, məktəblərdə psixoloqların fəaliyyəti, sayı ürəkaçan deyildir. Onların bəziləri heç xüsusi psixoloq təhsili almış mütəxəssislər deyil. Hanısa kursları bitirib fəaliyyət göstərənlərdir. Hansı məktəblərdə psixoloji xidmətlər lazimi səviyyədə aparılır orda təhsil də, tərbiyədə yüksəkdir. Amma bu xidmət zəif olan məktəblərdə mühit çox gəırgin olur.

- “SMS gündəlik” layihəsi həyata keçirirsiz. Hazırda bunun töhfəsi necədir?

-Bu yaxşı bir layihədir. Amma mənim fikrimcə əyani ünsiyyətin yerini heç nə verə bilməz. Bizdə sinif iclasları var. Lakin mən xaricdə belə praktikanı görməmişəm. Orada bir gün müəllim həsr edir valideynlərlə fərdi görüşlərə. Bu, daha yaxşı nəticə verir. “Sms gündəlik” layihəsinin də müsbət cəhəti odur ki, işdə olan valideyn hər an uşağından məlumat almış olur. Bu layihə hələ özünün ilkin mərhələsində olsa da hesab edirəm ki, gələcəkdə çox məktəbləri əhatə edəcək.

-Assosiasiyanın qarşıda yeni planları, layihələri varmı?

-Biz YUNİSEF -lə artıq 2010-cu il üçün “Müəllim Valideyn Assosiasiyalarının inkişafı” layihəsinə maydan strat vermişik, xarici ekspertlər gəlir. Regionlara səfərlər edirik. Məqsədimiz bu işin inkişafına xidmət edən yeni mexanizmləri taparaq inkişaf etdirməkdir. Bundan əlavə biz maarifləndirmə işlərini də davam etdirəcəyik. Uşaqların sağlamlıqları üçün müəyyən maarifləndirmə kampaniyalarına başlayacağıq.Qışda qripə qarşı maarifləndirmə apardıq.Eyni zamanda bizim təşkilat Azərbaycanın Uşaq Hüquqları üzrə Qeyri Hökümət Təşkilatının Alyansının üzvüdür. Beş ildən bir Azərbaycanın BMT-yə uşaq hüquqları üzə hesabatın yazılmasında biz də iştirak edirik və təhsil sahəsində aparıcı təşkilatıq.

G.BÜNYADZADƏ

Paritet.-2010.- 6-7 may.- S. 8.