Ermənilər Şuşanı yox edib, yerində erməni Şuşisi yaradırlar

İşğal olunmuş ərazilərimizin tarixinin saxtalaşdırılması üçün ABŞ, Fransa və Rusiyada pul yığılır

Bu yaxınlarda Rusiyada yaşayan tanışlarımdan biri dedi ki, bu ölkədəki varlı ermənilər dincəlmək üçün hər yay Şuşaya gedirlər. Ermənilərdə olmasını hələ də qəbul etmək olmur, ermənilərin orada dinləməsinə isə dözmək belə ağırdır. Həqiqətən də insanın qəlbini çox ağrdır ki, 100 illərdir tüklərin qurub- yaratdığı şəhər bu gün düşmənlərimizin dincəlmək yerinə çevrilib. Artıq 18-ci ildir ki, ölkəmizin canlı musiqi akademiyası adlandırılan Şuşa işğal altında inləyir. Bu illərdə Şuşanın necə işğal olunması, bunda kimlərin günahkar olmasında elə təkrarən yazırıq. Ona görə də bu haqda yenə də yazmaqdansa bu günkü Şuşadan yazmaq daha önəmlidir. Çünki bundan tarixdən başqa heç nə dəyişmir: rəqəm üstə rəqəm gəlir. Bu rəqəmlərin nə vaxta kimi artacağı, bunun harada dayanacağı heç kimə məlum deyil. Amma məlum olan odur ki, rəqəmlər bizim ziyanımıza dəyişdiyi halda, ermənilər də Şuşanı öz xeyirlərinə dəyişirlər...

Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin məlumatına görə, Şuşa şəhərində 8 muzey, 31 kitabxana, 17 klub, 8 mədəniyyət evi dağıdılıb, viran edilib. Şəhərinin tarixi muzeyinin 5 minədək əşyası, Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət muzeyi Şuşa filialı, Dövlət Qarabağ Tarixi muzeyinin 1000-dək əşyası, professional Azərbaycan musiqisinin banisi, bəstəkar Üzeyir Hacıbəylinin (300-dən çox əşya), vokal sənətimizin əsasını qoymuş böyük müğənni Bülbülün (400-dək əşya), görkəmli musiqiçi və rəssam Mir Mövsüm Nəvvabın (100-dən çox əşya) xatirə muzeylərinin fondları qarət edilib.

Şuşa tarixi memarlıq qoruğunun ərazisində işğalçı vandallar Xurşid banu Natəvanın saray kompleksini, Zöhrabbəyovların malikanələri ümumiyyətlə qoruq şəhərin şərq memarlığı xüsusiyyətlərini əks etdirən milli üslubda inşa edilmiş əksər yaşayış evlərini, böyük Azərbaycan şairi, Qarabağ xanının vəziri Mola Pənah Vaqifin türbəsini, o cümlədən digər sarayları, məscidləri, ziyarətgah və ibadətgahları, daş heykəlləri, qədim qəbirləri, kurqanları, tarixi abidə olan yaşayış binalarını dağıdıb, daşınması mümkün olan maddi mədəniyyət abidələrini isə Ermənistana aparıblar.

Üzeyir Hacıbəyli, Bülbül və Natəvanın heykəlləri bütün əxlaq normalarının ziddinə olaraq vəhşicəsinə güllələnmiş və ağır texnika vasitəsilə zədələnib. Həmin abidələr çox çətinliklə əldə edilərək Bakıya gətirilmiş və hazırda İncəsənət Muzeyində nümayiş etdirilir. Azərbaycan xalqının məhv edilmiş qədim, əvəzolunmaz qiymətli mədəni sərvətləri olan bu abidələrin qiymətini təyin etmək praktiki olaraq mümkün deyil.

İşğal olunmuş ərazilərində erməni işğalçılarının özbaşınalığı tarix və mədəniyyət abidələrimizin dağıdılması və qəsdən korlanması “Silahlı münaqişə baş verdikdə mədəni dəyərlərin qorunması haqqında” 1954-cü il Haaqa Konvensiyasına, “Arxeoloji irsin mühafizəsi haqqında” 1992-ci il Avropa Konvensiyasına, “Ümumdünya mədəni və təbii irsin mühafizəsi haqqında” YUNESKO-nun 1972-ci il konvensiyasına ziddir.

Əsir və İtkin Düşmüş, Girov Götürülmüş Vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyasının əməkdaşların da əsirlikdə olmuş şəxlərlə söhbətindən də ermənilərin Şuşada apardıqları dağıntılar bir daha sübut olunur. 1995-1996-cı illərdə erməni əsirliyində olmuş Sahib Bağırovla aparılmış söhbətdə qeyd edilir ki, ermənilər onlara Ağdamda və Şuşada olan qəbiristanlıqdan qara mərmər daşlarını da sökdürüb, həmin daşları İrana göndərərək əvəzində kartof alıblar. S.Bağırov əsirlərə Şuşada “müdafiə naziri” Samvel Babayan üçün də ev tikdirildiyini deyib.

1993-1995-ci illərdə Şuşa, Xankəndi və Xocavənd rayonlarında əsir saxlanmış Rəsul Ramazanov Dövlət Komissiyasına ünvanladığı izahatında qeyd edib: “Şuşada saxlandığım dövrdə oradakı azərbaycanlıların qəbiristanlığındakı baş daşların, qədim türbələrin, qiymətli plitələrin sökülməsinin şahidi olmuşam. Bundan başqa qədim şəhər məscidinin də söküldüyünü görmüşəm. Həmin materiallar İrəvana aid nömrə maşınlarla birbaş Ermənistana daşınırdı”.

Sabiq əsir Kərim Kazimovsa göstərib ki, əsir olduğu müddətdə onu digər əsirlərlə birlikdə Vaqifin məqbərəsindəki qiymətli mərmər daş örtüklərinin, İbrahim Xanın qəbir daşlarının, Şuşa hamamının yanındakı məscidin döşəməsindəki mərmərlərin və qəbiristanlıqdakı baş daşların sökülməsində işlədiblər. Bülbülün ev muzeyində ermənilərin məskunlaşdığını bildirən K.Kazımov Bülbülün büstünün yıxdırılaraq üz hissəsinin qoparıldığını vurğulayıb.

Müsəlman qəbiristanlıqlarından daşların sökülməsi ilə bağlı 1994-1996-cı illərdə erməni əsirliyində olmuş Vüqar Məmmədov Dövlət Komissiyasına ünvanladığı izahatında təsdiq edib.

Son dövrlər Şuşadakı vəziyyətlə bağlı çəkilmiş və Dağlıq Qarabağın Azərbaycan icmasının əldə etdiyi videolentlər və fotoşəkillər də təsdiqləyir. Əldə olunmuş faktlardan görünür ki, 17 məhəlləsinin hər birində bir qədim məscid olan Şuşa şəhəri demək olar ki, tamam yandırılıb. Separatçılar işğaldan sonra öz istifadələri üçün bəzi inzibati binaları saxlasalar da, ATƏT-in Faktaraşdırıcı missiyanın səfəri ərəfəsində həmin binalar da darmadağın edilib. Şuşadakı bütün məscidlər uçurulub. Onu da qeyd edək ki, ermənilər Şuşada dağıdıcılıq əməliyyatları həyata keçirərkən vaxtilə çar Rusiyası dövründə burada tikilmiş iki pravoslav rus kilsəsini də erməniləşdiriblər. Bu abidələr Qarabağa gələnlərə ermənilərin “tarixi kilsəsi” kimi təqdim edilir.

Ermənilər Azərbaycanın işğal altında olan torpaqlarında tikinti işlərini də davam etdirirlər. Torpaqlarımızı işğal edəndən sonra hər zaman bu istiqamətdə fəaliyyət göstəriblər. 1994-cü ildə Şuşada həbsxana, Şuşa-Xankəndi və Şuşa-Laçın yolları tam təmir edilib, 4 yeni yaşayış binası istifadəyə verilib. Ermənilər bunun üçün telemarafonlar keçirirlər. Hər telemarafondan 15-20 milyon dollar toplayırlar. 2009-cu ildə toplanan pullar isə Şuşanın erməniləşdirilməsinə xərclənir. Bunun üçün iki il ərzində ABŞ, Fransa və Rusiyada telemarafon keçirib 18 milyon dollar toplayıblar. İndi həmin pulu Şuşanın yenidən qurulmasına xərcləyirlər, şəhəri erməniləşdirirlər, azərbaycanlılara məxsus tarixi abidələri dağıdır, yerində yenilərin yaradır, tarixi yer adlarını dəyişirlər. Ermənilər təmirdən sonra Dağlıq Qarabağdakı strukturların bir neçəsini Şuşaya köçürmək və şəhəri azərbaycanlıların üzünə bağlamaq istəyirlər.

Yeri gəlmişkən ötən il “Hayastan” Ümumerməni Fondu Şuşada iki mərkəzi küçənin əsaslı təmirinə başlayıb. Məlumatı “Panarmenian” agentliyi yayıb. Xəbərdə bildirilir ki, 2009-cu ildə Rusiyadakı erməni icmasının telemarafonda yığdığı pulla həyata keçirilən təmir işləri çərçivəsində küçələrdə kanalizasiya və su xətlərinin dəyişdirilməsi, müasir işıqlandırma sisteminin quraşdırılması, yola asfalt döşənməsi nəzərdə tutulur.

“Armenia today” saytının məlumatına görə, artıq ermənilər qədim Şuşa şəhərinin mərkəzində geniş tikinti bumuna başlayıblar. Belə ki, separatçılar Azərbaycanın mədəniyyət və musiqi beşiyi olan qədim paytaxtımızda “Shushi Grand Hotel” tikirlər. Amma separatçı ermənilər yeni tikilən bu mehmanxananın qondarma “Dağlıq Qarabağ Respublikasının” paytaxtının bir rəmzi olacağını düşünürlər.

Ermənistanın bir sıra kütləvi informasiya vasitələrinin yaydığı məlumata görə, Şuşada yeni təhsil kompleksi inşa olunur. Maraqlısı budur ki, obyekt fransızlar tərəfindən tikilir. Bu barədə razılaşma separatçı respublikasının “baş naziri” Ara Arutyunyanla “Hayastan” ümumerməni fondu və erməni əsilli fransız xeyriyyəçilər Arutyun və Ermin Aydabiryan arasında keçirilən görüşdə əldə olunub.

Öz dağıtdıqlarını “abadlaşdırmaları” ermənilərin mənfur xislətinin elə özləri tərəfindən bir daha etiraf və təsdiq olunmasıdır. Bu da tarixən həyata keçirlən erməni siyasətinin bir hissəsidir. Məqsəd Azərbaycanın dağlar gözəli Şuşasını yox edib, yerində eməni Şuşisi yaratmaqdır. Hər ikisi bəşəri qanunlara sığmayan hərəkətdir: birincisi vandalizm, qəsbkarlıq, ikincisi isə saxtakarlıq və yalançılıqdır.

Fuad HÜSEYNZADƏ

Paritet.- 2010.- 8-10 may.-S.10.