Turizm məqsədilə palçıq vulkanlarına doğru marşrutlar çəkiləcək

“Ölkəyə gələcək turistlərə bu vulkanları nümayiş etdirmək üçün onlara doğru çəkiləcək marşrut xətlərinin ətraf mühitə heç bir zərəri dəyməyəcək”

Prezident İlham Əliyev 2011-ci il “Turizm ili” ilə bağlı “Azərbaycan Respublikasında 2011-ci ilin “Turizm ili” elan edilməsi məqsədilə “Tədbirlər Planı” təsdiqləyib. Plana əsasən ölkədə turizmin inkişafı ilə bağlı dövlət strukturlarının qarşısına xüsusi vəzifələr qoyulub. “Paritet” qəzeti də Planda qeyd edilən hər bir tapşırıq barəsində silsilə yazılara başlayır. İlk mövzumuz isə həm turistlər, həm də cəmiyyət üçün maraqlı olan palçıq vulkanları haqqındadır.

Təbiəti ilə dünyada özünəməxsus yer tutan Azərbaycan palçıq vulkanlarının çoxluğu ilə də seçilir. Dünya üzrə 800 palçıq vulkanından 300-dən çoxu Azərbaycanda yerləşməsi bunu deməyə əsas verir. Bu vulkanlarının əksəriyyəti Bakı və Abşeron yarımadasında yayılıb. Onlardan bəzilərinin təbiətin yaratdığı abidə formasında olduğu da bildirilir. Son illərsə palçıq vulkanlarının yerləşdiyi ərazilərdə yaşayış məskənlərinin salınması həmin ərazilərin dağılmasına səbəb olduğu üçün 2006-cı ildə 23 palçıq vulkanına təbiət abidəsi statusu verildi. Həmin vulkanların etibarlı mühafizəsini təşkil etmək məqsədilə Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyində Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının mütəxəssislərinin iştirakı ilə “Palçıq vulkanları üzrə Elmi Koordinasiya Şurası” yaradıldı. Eyni zamanda bu vulkanların əhəmiyyətini nəzərə alaraq Prezident İlham Əliyev 2007-ci il avqustun 15-də onların mühafizəsi haqqında sərəncam imzaladı. Belə ki, bu sərəncama əsasən “Bakı və Abşeron yarımadasının palçıq vulkanları qrupu Dövlət Təbiət Qoruğu” yaradılaraq 52 palçıq vulkanına dövlət təbiət qoruğu statusu verildi. Bununla bu sərəncamdan irəli gələn tapşırıqlarının yerinə yetirilməsi məqsədilə ETSN-də Tədbirlər Planı hazırlanıb. Nazirliyin rəsmi veb-səhifəsində verilən məlumatlara görə, palçıq vulkanlarının mühafizəsi məqsədilə Dövlət Təbiət Qoruğunun Əsasnaməsinin layihəsinin hazırlanması və Nazirlər Kabinetinə təqdim edilməsi, dövlət təbiət qoruğuna daxil olan vulkanların yerləşdiyi ərazilərə baxış keçirilməsi və inventarlaşdırma işinin aparılması nəzərdə tutulur. Həmçinin ərazinin sərhədlərinin müəyyən edilərək xəritə-sxeminin hazırlanması, qoruq elan edilmiş palçıq vulkanlarından ən çox antropogen təsirlərə məruz qalanlarının, xüsusilə də Pirəkəşkül, Keyrəki, Qaradağ, Daşgil, Bozdağ, Qobu, Hökməli və digərlərinin real vəziyyətinin qiymətləndirilməsi və mühafizəsinin gücləndirilməsi üçün sərhədlərinin müəyyənləşdirilməsi, qoruq elan olunmuş palçıq vulkanlarının mühafizəsinin təşkili, eləcədə elmi cəhətdən hərtərəfli tədqiq olunması və bu ərazilərdə aparılan tikinti işlərinin qarşısının alınması istiqamətində də işlərin təşkili planlaşdırılır. ETSN-in mətbuat xidmətindən qəzetimizə verilən məlumata görə, hazırda Tədbirlər Planına müvafiq olaraq nazirlik tərəfindən “Bakı və Abşeron yarımadasının palçıq vulkanları qrupu Dövlət Təbiət Qoruğu”nun Əsasnaməsi hazırlanaraq aidiyyatı qurumlarla razılaşdırılıb: “Təsdiq olunmaq üçün Nazirlər Kabinetinə təqdim edilərək qoruq statusu verilmiş palçıq vulkanlarının sxematik geoloji xəritələri hazırlanıb. Eyni zamanda Dövlət Təbiət Qoruğu statusu verilən palçıq vulkanlarının mühafizəsi və tədqiqi istiqamətində digər tədbirlər də ardıcıl olaraq həyata keçirilməkdədir”.

AMEA-nın Geologiya institutunun Palçıq vulkanizmi şöbəsindən isə bildiriblər ki, palçıq vulkanları neft-qaz yataqlarının müəyyən edilməsində xərcsiz başa gələn kəşfiyyat quyusu rolunu oynayır: “Bundan əlavə bu vulkanlar gilli faydalı qazıntı hesab olunur. Həmçinin, vulkandan axan palçıq bir sıra xəstəliklərin, o cümlədən əsəb sistemi, dəri və oynaq xəstəliklərinin müalicəsində istifadə olunur. Eyni zamanda vulkanlar seysmik hadisələrlə sıx bağlı olmaq etibarilə, zəlzələlərin baş verməsi və bu kimi hadisələrin proqnozlaşdırılmasında əhəmiyyət daşıyır”. Qeyd edilib ki, bu baxımdan belə vulkanların olması bir sıra məsələlərdə ölkə üçün olduqca əhəmiyyətlidir.

Palçıq vulkanlarının əhəmiyyətli olmasını nəzərə alaraq dövlət tərəfindən onların mühafizəsi təmin edilib. Eyni zamanda, belə vulkanlar turistlər üçün də maraqlı olduğu üçün onlardan turizmin inkişafında da istifadə edilməsi nəzərdə tutulur. Belə ki, “Tədbirlər Planı”nın 30-cu bəndində “Azərbaycanda palçıq vulkanları” marşurutunun hazırlanması və təqdimatının keçirilməsi bəradə tapşırıq yer alır. Bu istiqamət üzrə işlərsə ETSN, AMEA və Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinə tapşırılıb. Bu vulkanların ölkə ərazisində inkişaf etdiyini nəzərə alsaq onların təbliğini və turistlər üçün maraqlı olacağını düşünmək olar. Eyni zamanda bu turizmin də inkişafına və turistlərin Azərbaycanda olan marağının daha da artacağına səbəb ola bilər. Məsələ ilə bağlı ETSN və MTN-ə müraciət etsək də hər iki nazirlik “Tədbirlər Planı”nda göstərilən tapşırıqlar üzərində iş getdiyindən yaxın zamanlarda mətbuata açıqlama verəcəklərini bildirdilər.

Ekoloji Tarazlıq İctimai Birliyinin rəhbəri Aytən Poladova isə qəzetimizə açıqlamasında bildirib ki, palçıq vulkanlarını təbiətin Azərbaycana böyük bir hədiyyəsi olaraq qəbul etmək lazımdır. Onun sözlərinə görə, ölkəyə gələn qonaqların maraq göstərdiyi yerlərdən biri bu vulkanlardır: “Bizim təşkilata gələn qonaqlar daha çox palçıq vulkanları ilə maraqlanırlar. Onlar arasında adətən Danimarkadan gələnlər üstünlük təşkil edir. Dünya üzrə palçıq vulkanlarının yarısına qədəri Azərbaycanda yerləşir. Mən hesab edirəm ki, bu vulkanların qorunması və bugün dünya iqtisadiyyatında əsas rol oynayan turizm məqsədilə istifadəsi vacib amillərdəndir”. Ekoloq qeyd edib ki, dövlət başçısının bu vulkanların turizm məqsədilə ilə istifadəsi haqqında addımı Azərbaycan üçün böyük yenilikdir və turizmin inkişafında əsaslı rol oynayacaq məsələdir: “Azərbaycanı təkcə meşələrlə, dəniz, yaxud bulaqlarla deyil palçıq vulkanları ilə də tanımalıdırlar. Bizim ölkənin təbiəti dünyada unikal təbiətlərdəndir. Elə palçıq vulkanlarının əksəriyyətinin bizdə olması da buna sübutdur. Belə vulkanlar dünyanın çox az ölkəsində var. Buna görə də turizmin inkişafında xüsusi rol oynaya bilər. Bu baxımdan ictimai təşkilatlar da dövlət başçısının bu addımını dəstəkləyir”. Onun sözlərinə görə, turizmin inkişaf etdirilməsi ətraf mühitə zərər də gətirir. Amma, palçıq vulkanlarının turizm işinə cəlb edilməsində belə neqativ hallar olmayacaq. Belə ki, ölkəyə gələcək turistlərə bu vulkanları nümayiş etdirmək üçün onlara doğru çəkiləcək marşurut xətlərinin ətraf mühitə heç bir zərəri dəyməyəcək: “Adətən turizm inkişaf etdirmək üçün yeni marşurutlar, yeni infrastruktur yaradılır. Bu da iqtisadi cəhətdən xeyirli olsa da meşələrin qırılmasına və digər problemlərə gətirib çıxarır. Palçıq vulkanlarında bu məqsədlə istifadə zamanı belə hallar olmayacaq. Çünki, vulkanların yerləşdiyi ərazilərdə meşə, yaxud, marşurutların çəkilişi zamanı zərər görə biləcək təbiət resursları yoxdur. Əksinə bu maşurutlarının yaradılması digər sahələrin də inkişafına səbəb olacaq”. A.Poladova vulkanlardan gələn gəlirlərin digər sahələrin də inkişafına sərf etməyə imkan verdiyini də diqqətə çatdırıb.

Məlumat üçün bildirək ki, turistlər tərəfindən ən çox tamaşa edilən aktiv vulkanlar qrupu Bakı-Ələt avtomobil yolunda Qobustan qəsəbəsindən 10 kilometr cənubda və Daşgil ərazisində yerləşən palçıq vulkanlarıdır.

Asif NƏRIMANLI

Paritet.- 2011.- 4-5 avqust.- S. 16.