Abadlıq və quruculuğun yeni ünvanı: Lənkəran

“Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı (2009-2013-cü illər)” və regionların sosial-iqtisadi inkişafı ilə bağlı qəbul edilmiş digər normativ sənədlərdə nəzərdə tutulmuş tədbirlərin müvəffəqiyyətlə icrası ölkəmizin həyatında keyfiyyətcə yeni mərhələnin başlanğıcını qoyub. Ümummilli lider Heydər Əliyevin əsasını qoyduğu və Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilən daxili və xarici siyasət kursu Azərbaycanı təkcə regionun lider dövlətinə deyil, həmçinin iqtisadi inkişaf tempinə görə dünyanın qabaqcıl ölkələrindən birinə çevirib.

Bu gün dövlətimizin başçısı İlham Əliyevin xüsusi qayğısı ilə sürətlə inkişaf edən bölgələrdən biri də Lənkərandır. Abadlıq işlərinin vüsət aldığı, müasir şəhər infrastrukturunun formalaşdığı bu diyarda regional inkişafın ideal modelinin yarandığı göz önündədir. Azərbaycan Prezidentinin cənub bölgəsinə səfərlərinin birində söylədiyi fikirlərdə də bu, bir daha öz təsdiqini tapıb: “Lənkəran həmişə Azərbaycanın ən fəal bölgələrindən olmuşdur. Lənkəranlılar bütün dövrlərdə ölkəmizin hərtərəfli inkişafına öz töhfələrini vermişlər. Xüsusilə müstəqillik dövründə Azərbaycan dövlətçiliyinin möhkəmlənməsində lənkəranlıların çox böyük rolu olmuşdur. Bölgənin inkişafının əhəmiyyəti bu gün göz qabağındadır və bu da müstəqilliyimizə əsl töhfədir”.

Tarixdən yarpaqlar

Lənkəranın sayılıb-seçilən ağsaqqallarından olan Prezident təqaüdçüsü, əməkdar müəllim Hacı Mirhaşım Talışlının sözlərinə görə, bu qədim diyarın adına ilk dəfə məşhur yunan tarixçisi Herodotun məlumatlarında rast gəlinib. Strabon da öz əsərində Lənkəranın Boladi, Məcül, Büstər və Talışkənd kəndlərinin adını çəkib. Abbasqulu ağa Bakıxanovun “Gülüstani İrəm” kitabında isə Lənkəranın keçmiş adı Ləngərkünan kimi qələmə alınıb. Bəzi tədqiqatçıların fikrincə bu ad “ləngiyən yer” mənasını verir ki, bu da bölgəyə yağıntının çox düşməsi səbəbindən müsafirlərin ləngiməsinə işarədir. Lənkəranın adını talış dilində “qamış evlər” ifadəsi ilə izah edənlər də az deyil. O da məlumdur ki, XVII əsrdən ta XX əsrin əvvəllərinə kimi Lənkərandakı evlərin dam örtüyü, bəzən divarları, hətta həyətlərin çəpərləri də qamışdan olub.

Lənkəran şəhərinin salınması tarixi isə hələ də özünün konkret təsdiqini tapmayıb. Bununla belə bəzi mənbələrdə XIX əsrin əvvəllərində şəhərin üç hissədən ibarət olması və mərkəzi sayılan Qala divarlarına söykənməsi fikri öz əksini tapıb. Məxəzlərə görə, Qalada Rusiya işğalından sonra hərbi qarnizon yerləşdirilib. XIX əsrin 30-cu illərində şəhərdə 441 ev və 440-a qədər təsərrüfat obyekti olub. Daha 20 il sonra isə burada evlərin sayı 833-ə çatıb. O zaman Lənkəranda küçələr neft çıraqları ilə işıqlandırılıb. İçməli su ilə şəhər quyular və Lənkərançay hesabına təchiz edilib. Şəhərə ilk su kəməri yalnız 1913-cü ildə çəkilib. Burada yerli əhali ilə yanaşı, ruslar, polyaklar, yəhudilər və başqa millətlərin nümayəndələri də yaşayıb. 1841-ci il yanvarın 1-dən Lənkəranda xüsusi şəhər polis idarəsi yaradılıb. XIX-XX əsrlərin qovşağında isə şəhər bələdiyyə idarəsi (Duması) təşkil edilib. İqtisadiyyatın əsasında sənətkarlıq dayanıb, sonralar burada balıqçılıq və meşə materialları istehsalı da sənaye xarakteri alıb. Kənd təsərrüfatında isə çəltikçilik üstünlük təşkil edib. XIX əsrdə Lənkəranda ilk dəfə şəhərsalmanın planlaşdırılması işinə başlanıb. O vaxt şəhərdə məscid və 117 dükandan ibarət iki bazar fəaliyyət göstərib. Bir müddət sonra Qala meydanı ərazisinin mənimsənilməsi sayəsində cənub və şimal bayır şəhərləri müəyyən qədər bütöv qalıb və şəhərdə Qala, Böyük bazar, Kiçik bazar və Sütəmurdov kimi dörd tarixi bölgü yaranıb.

Bu günü füsunkar, sabahı daha yaraşıqlı

Məşhur rus şairi Nikolay Tixonovun məftunluqla “Cənub mirvarisi” adlandırdığı Lənkəranda hazırda beynəlxalq hava limanı, mədəniyyət abidələri, universitet, 2 texnikum, dram teatrı, olimpiya idman kompleksi, Avropa yarışlarında çıxış edən futbol komandası, regional televiziya kanalı, rəssamlıq məktəbi və s. obyektlər fəaliyyət göstərir. Bu aqrar-sənaye rayonu tərəvəz və çay istehsalına görə respublikada birinci yerdədir. Rayonda balıqçılıq, meyvəçilik və sitrus bağçılığı da inkişaf edib. Burada tərəvəz emalı və konserv müəssisələri, tikiş və mebel fabrikləri, balıq kombinatı, çörək, kərpic zavodları, süd emalı müəssisəsi və çay fabrikləri işləyir. Ayrı-ayrı nazirlik və komitələrin ərazi idarələri, regional müalicə-diaqnostika mərkəzi, uşaq sağlamlıq mərkəzi, əlillərin regional bərpa mərkəzi, “ulduzlu” otellər Lənkəranı bölgənin mərkəzi kimi xarakterizə etməklə, bu günü füsunkar olan qədim diyarın sabahının daha cazibədar, yaraşıqlı olacağından, yerli əhalinin iqtisadi durumunun daha da yaxşılaşacağından xəbər verir.

Hər sahədə yeni artım, yeni uğur

Yola salmağa cəmi bir aydan da az qalan 2011-ci il şübhə yoxdur ki, Lənkəranın tarixinə quruculuq və tərəqqi ili kimi daxil olacaq. Bunu Şəhər İcra Hakimiyyəti başçısının sosial-iqtisadi məsələlər üzrə müavini Rüstəm Qurbanovun sadaladığı faktlardan da aydın görmək mümkündür. Rüstəm müüəllim ölkədə həyata keçirilən islahatların Lənkəran rayonunun sosial-iqtisadi inkişafına müsbət təsir göstərdiyini, cari ilin 9 ayında 1077 yeni iş yerinin açıldığını və onlardan da 760-nın daimi olduğunu bildirdi. Mövcud əmək və iqtisadi ehtiyatlardan səmərəli istifadə olunması rayonda iqtisadiyyatın dinamik inkişafına imkan yaradıb. Belə ki, 2011-ci ilin 9 ayında rayon üzrə ümumi məhsul buraxılışı 14,1 faiz artaraq 182,9 milyon manat təşkil edib. Sənayedə 16,2 milyon manatlıq və ya ötən ilin müvafiq dövrünə nisbətən 2,3 dəfə çox məhsul istehsal olunub. Sənayenin qeyri-dövlət sektorunda istehsalın həcmi 2,8 dəfə artaraq xüsusi çəkisi 79,2 faizə çatıb.

Tikinti-quraşdırma işlərində istifadə edilmiş investisiyanın həcmi 33 milyon manat olub. Bu dövrdə əhalinin şəxsi vəsaiti hesabına ümumi sahəsi 42,1 min kvadrat-metr olan yeni yaşayış evləri tikilərək istifadəyə verilib və fərdi mənzil tikintisi 5,4 faiz artıb.

Aqrar bölmədə aparılan islahatlar istehsalın axarını müsbət istiqamətə yönəldib. Mövsüm ərzində 3129 ton taxıl, 7112 ton kartof, 123049 ton tərəvəz istehsal olunub və 114,4 ton yaşıl çay yarpağı toplanıb.

Keçən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə iribuynuzlu mal-qaranın sayı 2,1 faiz çoxalıb, diri çəkidə ət istehsalı 10,7 faiz, süd istehsalı 3,4 faiz, yumurta istehsalı 1,1 faiz artıb. Istehsalın artımı sahibkarların maliyyə təminatının yaxşılaşdırılması hesabına baş verib. Ötən 9 ayda sahibkarlara, iş adamları və vətəndaşlara banklar tərəfindən 31,5 milyon manat kredit verilib.

İcra başçısı müavininin sözlərinə görə, rayonun sosial-iqtisadi inkişafı ilə əlaqədar 2012-ci ildə də qarşıda bir sıra həlli vacib məsələlər durub. Bu işlərin bir qismi “Regionların 2009-2013-cü illərə aid sosial-iqtisadi inkişafına dair 2-ci Dövlət Proqramı”nda öz əksini tapıb. Belə ki, “Lənkəran” sanatoriyasının, şəhərin su-kanalizasiya sisteminin, Bakı-Astara magistral yolunun Lənkəran hissəsinin, bir sıra kəndara və kənd daxili yollarının yenidən qurulması, şəhər 8 saylı orta məktəbi üçün yeni binanın tikintisi, yeni poçt və tibb məntəqələrinin inşa edilməsi, bir sıra yaşayış məntəqələrində, xüsusi ilə ucqar dağ kəndlərində köhnəlmiş elektrik avadanlıqlarının yenidən qurulması nəzərdə tutulan layihələrdəndir.

2013-cü ildə Lənkəran tamamilə

təbii qazla təchiz olunacaq

Lənkəran Rayon Qaz İstismar Sahəsinin (QİS) rəisi Xalid Rzayevdən aldığımız məlumata görə, son bir neçə ildə rayonda iri miqyaslı qazlaşma işləri aparılıb və əvvəllər qazdan istifadə etmiş bir neçə yaşayış məntəqəsinin qaz təchizatı bərpa olunub. Hazırda rayonun Aşağı Nüvədi, Kənarmeşə, Seydəkaran, Tütəpeştə, Viyən, Cil və Boladı kəndlərinin də təbii qazla təchizatı üçün tikinti-quraşdırma işləri davam etdirilir.

Bundan başqa Gərmətük, Kosalar, Velədi, Hirkan, Bürcəli, Parakənd və Xanbulan kəndlərinin də qazlaşdırılması üçün “Azəriqaz” İstehsalat Birliyinin Lahiyə Konstruktor Bürosu tərəfindən layihələr hazırlanır.

Həmçinin şəhərin bir sıra məktəblərində qazanxana sistemlərinin təbii qazla işləməsi üçün lazımi texniki tədbirlər həyata keçirilib. Nəticədə şəhərdəki 1,3,5,9 və 10 nömrəli orta məktəblərin qazanxanaları təbii qazla təmin edilərək istismara verilib.

Bir sözlə, 2013-cü ildə Lənkəran rayonu tamamilə təbii qazla təchiz olunacaq.

Bura həm də turizm mərkəzidir

Lənkəran rayonunun ərazisi bir tərəfdən Xəzər dənizi, digər tərəfdən Talış dağları ilə əhatə olunub. Bu əlverişli coğrafi şərait rayonda turizmin inkişafı üçün münbit zəmin yaradıb. 2011-ci ilin Azərbaycanda “Turizm İli” elan olunması ilə əlaqədar Lənkəranın turizm obyektlərində monitorinq keçirilib, bu müəssisələrdəki xidmətin səviyyəsinin yüksəldilməsi üçün müvafiq tədbirlər görülüb. Şəhərdə 16 nəfərlik “Xan-Lənkəran” oteli, Sütəmurdov kəndində “Palmalife” Turizm İstirahət Kompleksi tikilərək istifadəyə verilib. Hazırda “Starway”, “Şah” şadlıq saraylarının və digər otellərin tikintisi isə davam etdirilir. Görülən tədbirlər nəticəsində rayona gələn turistlərin sayı artıb. Şəhər Mədəniyyət və Turizm Şöbəsindən verilən məlumata görə, bu il rayona 10 mindən çox turist gəlib. Turizm ili çərçivəsində Bakı şəhərində təşkil olunmuş el sənətkarlığı nümunələri sərgisində respublikada ilk dəfə olaraq rayonun milli suvinerləri nümayiş olunub ki, bu da sərginin təşkilatçıları və qonaqlar tərəfindən böyük maraqla qarşılanıb. Fərəhlidir ki, turizmin inkişafı hesabına yaranan infrastruktur və xidmət sahələri rayonda həm də məşğulluq probleminin həllinə kömək olub.

Gənclər fəal həyat mövqeyində

Lənkəranda gənclərlə iş, onların fiziki və mənəvi yüksəlişinin təmin olunması istiqamətində də əməli işlər həyata keçirilir. Şəhər Gənclər və İdman İdarəsi tərəfindən Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan gəncliyi 2011-2015-ci illərdə” Dövlət Proqramının icrası istiqamətində müvafiq tədbirlər planı müəyyənləşdirilib.

Gənclərin hərbi-vətənpərvərlik, vətəndaşlıq tərbiyəsi işinin gücləndirilməsi, onların hərbi xidmətə hazırlanması, əsgər həyatı ilə yaxından tanış olması, Vətənə, xalqa, məhəbbət ruhunun yüksəldilməsi məqsədilə “Şahin” və “Sərhəd” hərbi idman oyunlarının rayon birinciliyi yarışları keçirilib, qaliblər zona və respublika yarışlarında uğurlu nəticələr qazanıblar. “Gələcəyin əsgəri”, “Sərhəddən başlanır Vətən” adı altında gənclərin hərbi hissələrə və iki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Həzi Aslanovun ev-muzeyinə ekskursiyaları təşkil edilib. 2 fevral Gənclər günü və 26 iyun Silahlı Qüvvələr günü münasibətilə “N” saylı hərbi hissədə əsgərlər üçün bayram şənlikləri keçirilib.

Gənclərin Vətənə məhəbbət ruhunda tərbiyə edilməsi məqsədilə tarixi hadisələrin qeyd edilməsi və Azərbaycan həqiqətlərinin dünyaya çatdırılması üçün müəyyən tarixi günlərdə dəyirmi masalar, konfranslar, məktəblilərlə görüşlər təşkil olunub. “26 fevral 1992-ci il Xocalı faciəsinə biganə qalmayın! Elektron-post kampaniyasına sən də qoşul!” şüarı ilə ilk dəfə lənkəranlı gənclərin iştirakı ilə internet aksiyası keçirilib. Aksiyaya qoşulan minlərlə lənkəranlı gənc Xocalı faciəsi ilə bağlı həqiqətləri ABŞ senatorlarına, konqresmenlərinə, dünyanın aparıcı televiziya və qəzetlərinə, Avropa Birliyinə, müxtəlif ölkələrin səfirliklərinə və konsulluqlarına çatdırmaq üçün fəal iş aparıb.

Azərbaycanın folklor paytaxtı

Ölkəmizin qeyri-maddi mədəni irsinin təbliği məqsədilə Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən qəbul olunan “2010-2014-cü illər üçün Xalq Yaradıcılığı Paytaxtları” Proqramına əsasən, Lənkəran 2011-ci ildə “Azərbaycanın folklor paytaxtı” elan edilib. Bu əlamətdar hadisə münasibətilə il ərzində rayonun ayrı-ayrı mədəniyyət müəssisələrində konfrans, dəyirmi masa, konsert, müsabiqə, festival, sərgi və s. keçirilib. Bu tədbirlərdən “Tarixin canlı şahidləri” - qocaman el sənətkarları ilə görüşlər, “Bayatı axşamları” adlı folklor gecəsi, “Nənələr və nəvələr” folklor gecəsi, Lənkəran mətbəxi festivalı daha yaddaqalan olub.

Lənkəran Rayon Mədəniyyət və Turizm Şöbəsindən verilən məlumata görə, “Folklor paytaxtı” proqramı çərçivəsində şəhərin Heydər Əliyev parkında rayonun folkloru, adət ənənələri, milli mətbəxi, el sənətkarlıq nümunələri və s. nümayiş etdirilib.

Tədbirlər planına uyğun olaraq tətbiqi sənət ustalarının əl işlərinin sərgisi də maraqla qarşılanıb. Sərgidə el sənətkarlarının əl işləri - dulusçuluq nümunələri, həsirlər və s. nümayiş olunub. Tədbirin bədii hissəsində Separadi kənd mədəniyyət evinin “Nənələr” folklor mahnı və rəqs kollektivi və Girdəni kənd mədəniyyət evinin “Vənəvşə” folklor rəqs kollektivi, C.Cabbarlı və H.Rzayeva adına uşaq musiqi məktəblərinin muğam ifaçıları rəngarəng konsert proqramı ilə çıxış ediblər. Bundan başqa, Lənkəran uşaq rəssamlıq məktəbində “Folklorumuz və adətlərimiz uşaqların gözü ilə” adı altında keçirilən sərgidə uşaq rəssamlıq məktəbinin və eləcə də Lənkəran uşaq yaradıcılıq mərkəzi şagirdlərinin milli folklorumuza, adət-ənənələrimizə həsr olunmuş rəsm işləri nümayiş olunub.

Lənkəranın “Folklor paytaxtı” elan edilməsi ilə bağlı reallaşan tədbirlər sırasında Kitab bayramı daha zəngin təəssürat doğurub.

Ümummilli lider Heydər Əliyevin anadan olmasının 88 illiyi münasibətilə təşkil edilən IV Ümumrespublika ənənəvi kitab bayramında müxtəlif sərgilərlə yanaşı, xalq tətbiqi sənəti ustalarının əl işlərindən ibarət sərgi də təqdim olunub.

“Folklor paytaxtı” proqramı çərçivəsində daha bir tədbir açıq havada keçirilən “Folklor axşamı” mərasimi olub. Tədbirdə rayonun Separadi kənd mədəniyyət evinin “Bacılar” talış folklor mahnı və rəqs kollektivi qədimdə Lənkəranda ifa olunan mahnıları, qocaman mədəniyyət işçisi, el sənətkarı Surxay Əliyev isə qədim nəfəsli alətdə maraqlı musiqi nömrələri ifa ediblər. Tədbir çərçivəsində həmçinin el sənətkarlığı nümunələri də nümayiş olunub.

İlin sonuna qədər “Azərbaycanın folklor paytaxtı”nda bu səpkidə tədbirlərin davam etdirilməsi xalqımızın şifahi xalq ədəbiyyatının, adət və ənənələrimizin təbliği işinə mühüm töhfə olacaq.

Bəli, Lənkəran tikilir, qurulur, yeni layihələrin icrasına başlanılır və hər bir tədbir, atılan addım rayon sakinlərinin həyat səviyyəsinin yüksəlməsinə və şəhərin müasirləşməsinə səbəb olur. Prezident İlham Əliyevin lənkəranlılarla görüşü zamanı söylədikləri bu fikirlər dediklərimizə əyani sübutdur: “Əgər bizim iqtisadi gücümüz olmasaydı, bu gün Azərbaycanda geniş quruculuq-abadlıq işlərini aparmaq mümkün olmazdı. Lənkəranın timsalında bu çox aydın görünür. Mən həmişə demişəm, hər bir bölgənin inkişafı bütövlükdə ölkənin inkişafı deməkdir, hər rayonun, kəndin problemlərinin həlli bütünlükdə ölkədə mövcud problemlərin həlli deməkdir. Biz hamımız çalışmalıyıq ki, doğma vətənimizi daha da möhkəmləndirək, gücləndirək, zənginləşdirək”.

Ağaddin BABAYEV

“Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun keçirdiyi müsabiqəyə təqdim etmək üçün”

Paritet.-2011.-6-7 dekabr.- S.6.