1918-ci il Şamaxı soyqırımına həsr olunmuş beynəlxalq konfrans keçirildi

Elxan Süleymanov: “Gələcəkdə bu cür tədbirlər qırğınlar törədilmiş digər rayonlarda, eləcə də xarici ölkələrdə keçiriləcək”

Dünən Şamaxıda Azərbaycanda Vətəndaş Cəmiyyətinin İnkişafına Yardım Assosiasiyasının təşkilatçılığı ilə “Şamaxı soyqırımı (1918 - ci il)” mövzusunda beynəlxalq elmi - praktik konfrans keçirildi. “Azərbaycanda erməni vəhşilikləri - Şamaxı soyqırımı (1918 - ci il )” layihəsi çərçivəsində təşkil olunan tədbirdə Milli Məclisin üzvləri, tanınmış elm xadimləri, dövlət rəsmiləri, QHT və KİV nümayəndələri, o cümlədən Avropanın 7 ölkəsindən jurnalist və siyasətçilər ekspert qismində iştirak edirdilər.

AVCİYA-nın prezidenti, millət vəkili Elxan Süleymanov bildirdi ki, 1918-ci ilin mart-aprel aylarında Şamaxıda 8 minə qədər dinc sakin qətlə yetirilib. O, Şamaxı Cümə məscidi də daxil olmaqla əksər mədəniyyət abidələrinin yandırılıb uçurulduğunu qeyd etdi. Millət vəkili ölkəmizin 1991 - ci ildə dövlət müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra yenidən problemin obyektiv tədqiqi üçün şərait yarandığını vurğuladı: “Ümummilli lider Heydər Əliyevin “Azərbaycanlıların soyqırımı haqqında” fərmanının (26 mart 1998-ci il) bu işdə müstəsna rolu vardır. Heydər Əliyev Fondunun “Tolerantlıq ünvanı-Azərbaycan” layihəsi çərçivəsində Şamaxı Cümə məscidinin yenidən qurulması da tarixi ədalətin bərpası sahəsində görülən müsbət işlərdəndir. Prezident İlham Əliyevin digər tarixi abidələrlə yanaşı Şamaxı Cümə məscidində aparılan bərpa işlərinə xüsusi diqqət yetirməsi tarixi ədalətin bərpasına göstərilən qayğının nümunəsidir”.

E.Süleymanov bu sahədə görülmüş işləri təqdir etməklə yanaşı, bunların yerli oxucularla birgə beynəlxalq ictimaiyyət, xüsusilə də Qərb ölkələrinin vətəndaşlarına çatdırılması vacib vəzifələrdən olduğunu qeyd etdi: “Məhz buna görə AVCİYA “Şamaxı soyqırımı -1918-ci il” adlı layihə çərçivəsində beynəlxalq konfrans təşkil edir. Həmçinin bu həqiqətlərin dünyaya çatdırılması üçün bir neçə dildə kitab nəşr etməklə, beynəlxalq aləmdə yayılması məqsədəuyğun hesab edilib. Assosiasiya artıq bu istiqamətdə iki layihə “Xocalı soyqırımı” və “Qaradağlı faciəsi” adlı layihələr həyata keçirib. Bu işlər Dağlıq Qarabağ probleminin ədalətli həllinə, Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünün bərpasına yaxından köməklik göstərə bilər. Assosiasiya bu istiqamətdə işləri gələcəkdə də davam etdirməyi planlaşdırır”.

AVCİYA-nın prezidenti gələcəkdə bu cür tədbirlərin qırğınlar törədilmiş digər rayonlarda, eləcə də xarici ölkələrdə keçiriləcəyini bildirdi.

Konfransda Şamaxı rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Nazim İsmayılov Şamaxıda ermənilər tərəfindən törədilmiş faciəni Azərbaycanlılara qarşı ermənilərin həyata keçirdikləri soyqırımı siyasətinin tərkib hissəsi kimi dəyərləndirdi.

Qeyd edək ki, konfransda “Şamaxı soyqırımı (1918 - ci il )” adlı kitabın təqdimatı da oldu. Kitabın müəllifi Məhərrəm Zülfüqarlı çıxış edərək bu soyqırımla bağlı apardığı tədqiqat işlərindən danışdı. O, iki dildə çap edilən kitabın gələcəkdə daha 3 dildə də nəşr ediləcəyini bildirdi. Müəllifin fikrincə, erməni quldurlarının azərbaycanlılara qarşı törətdiyi cinayətlərin tədqiqi göstərir ki, bunlardan ən dəhşətlisindən biri 1918-ci ilin mart-aprel aylarında Şamaxıda törədilib: “Bu dövrdə Şamaxı qəzasında 120 kənd olub ki, bunlardan da 86-sı erməni təcavüzünə məruz qalıb. Komissiyanın sənədlərinə əsasən, Şamaxı qəzasının 53 kəndində ermənilər 8027 azərbaycanlını qətlə yetiriblər. Onlardan 4190 nəfəri kişi, 2560 nəfəri qadın və 1277 nəfəri uşaqlar olub. Lakin Şamaxının 33 kəndində komissiyanın tədqiqat aparması mümkün olmayıb. Bu işin qarşısı 1920-ci ilin fevralında qəbul edilmiş aministiya haqqında qanun və Sovet Rusiyasının (27 aprel 1920-ci il) Azərbaycanı işğalı ilə alınıb”.

Onun sözlərinə görə Şamaxıda ermənilərin törətdikləri vəhşiliklər o qədər dəhşətli olub ki, hətta nə qədər çalışsalar da o dövürdəki bolşevik mətbuatı da bu faciəyə öz münasibətini gizlədə bilməyib. “Lakin onlar müsəlman əhaliyə qarşı edilən bu vəhşiliklərə “dinc əhaliyə qarşı bəzi haqsızlıq törədildi” kimi loyal münasibət bəsləməklə kifayətləniblər”.

M.Zülfüqarlı dedi ki, Şamaxı soyqırımı ilə bağlı faktlar beynəlxalq aləmdə terrorizmə qarşı mübarizə aparıldığı hazırki vaxtda mühümdür: “Buna görə də bu faktlar obyektiv şəkildə yenidən aparılmalı və Şamaxı soyqırımı ilə bağlı həqiqətlər beynəlxalq aləmə çatdırılmalıdır. Əgər tədqiqatlar aparılsa inanıram ki, yeni-yeni faktlar üzə çıxacaq. Gələcəkdə yeni faciələrin baş verməməsi və təhlükələrin qarşısının vaxtında alınması üçün tarix obyektiv şəkildə dərindən öyrənilməli və ondan nəticə götürülməlidir”.

Almaniya Parlamentinin üzvü professor Haqqı Kəskin, italiyalı jurnalist-tətqiqatçı Robeto Kobalyero, ispaniyalı senator Arkadio Dias, finlandiyalı jurnalist Esa Tuominen və başqaları çıxışlarında soyqırım haqqında eşitdiklərindən kədərləndiklərini bildirdilər.

Millət vəkili Qənirə Paşayeva çıxışında Şamaxı soyqırımına beynəlxalq aləmin səssiz yanaşmasından təəssüfləndi: “Biz bu soyqırımı edən düşüncənin durdurulmasına çalışırıq. Əks təqdirdə daha pis mənzərə ilə qarşılaşa bilərik”.

Azərbaycanın İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili Elmira Süleymanova bildirdi ki, erməni soyqırımlarının dünyaya çatdırılması üçün əlimizdən gələni etməliyik.

Filoloq Seyfəddin Qəniyevə görə isə, sənədlər, xatirələr bir daha təsdiqləyir ki, Şamaxını talan edən ermənilərin əhaliyə verdikləri cəzaların da dünyada analoqu olmayıb.

Konfransda Şamaxı soyqırımında öldürülənlərin qohumlarından bir neçəsi də çıxış etdilər. Onlar bu faciəni görən yaxınlarından eşitdikləri faktlardan da danışdılar.

FUAD

Paritet.- 2011.-15-16 mart.-S.6.