Safari turları ilə məşğul olan turizm şirkətləri yaradılmalıdır

Bahadur Bilalov: “Safari turlarının inkişafı üçün milli parklarda bufer zonalar yaradılmalı və marşurutlar müəyyən edilməlidir”

Adətən turistlərin cəlb edilməsi üçün öz turizm xidmətini təşkil edən ölkələr bir sıra turlar təşkil edir. Bu isə turistə təklif edilən xidmətlərdən istədiyini seçmək və maraq dairəsində istirahət etmək imkanı yaradır. Turistin ən çox maraq göstərdiyi turlardan biri də safari turlarıdır ki, bununla da onlar vəhşi heyvanlarla yaxın təmasda ola bilirlər. Ümumiyətlə, “safari” sözünün mənşəyi ərəb dilindən suahili dilinə keçmiş “səfər” sözündən götürülüb. Turizmin bu növünün nə vaxt və harada yaranması haqqında dəqiq bilgi olmasa da, safari turlarının ilk dəfə Afrikanın bir sıra ölkələrində Qərbi Avropadan və Amerikadan gələn və kifayət qədər imkanlı turistlərin maraqlarını yerli vəhşi fauna nümunələri ilə cəlb etmək üçün həyata keçirilib.

Safari turları vəhşi heyvanların ovlanması və müşahidəsi ilə xarekterizə olunan, vəhşi təbiət qoynuna edilən səyahətlərdir. Bu gün dünyada safari turlarının əsas inkişaf regionları Afrika, Asiya, Cənubi Amerika, Şimali Amerika, Avstraliyadır. Son dövrlərsə bu turlar zamanı təkcə vəhşi heyvanların deyil, bütün növ heyvanların ovlanması müşahidə olunur. Amma heyvanların nəsli kəsilmək qorxusu üzündən onların ovlanması qadağan edilsə də, bu heç də safari turlarına olan marağı azaltmayıb. Belə ki, hazırda turistlər safari turlarına getmək üçün heç də nəsli kəsilməkdə olan fauna nümunələrini ovlamağa məcbur deyillər, artıq onların sadəcə şəkillərini də çəkməklə kifayətlənmək olar. Bu cür turlar isə foto-safari adı ilə məşhurdur. Ənənəvi safarilər heyvanları nəsli kəsilmək təhlükəsi ilə qarşı-qarşıya qoyduğu üçün, turistlər ondan imtina edərək, sırf foto-safarilərə istiqamətlənməyə başlayıblar. Foto-safarilərə bədii dildə bəzən “sakit ov” da deyirlər. Müasir dövrdə turizm sənayesində safari turlarının inkişafı ayrıca bir istiqamət kimi fərqlənir. Bu gün turistlər təbiəti və faunası daha az antropoloji təsirə məruz qalmış ölkələrə maraq göstərirlər. Təbii ki, pozulmamış və toxunulmamış təbiəti olan ölkə bundan böyük kapital əldə edə bilir. Digər tərəfdən daha əvvəlki kimi heyvanları ovlamaqdan çox foto-safari çərçivəsində onların şəkillərini çəkmək heyvan ovunun qarşısını almaqla yanaşı, gələn gəliri təbiətin daha yaxşı mühafizəsinə yönəltmək olur ki, bu da nadir təbiəti olan ölkələrin də öz qapılarını safari-turları üçün açması ilə nəticələnir.

Safari turlarından əldə olunan gəlir artıq bəzi ölkələrin dövlət büdcəsində əhəmiyyətli yer tutur. Bu baxımdan safari turlarının malik zəngin təcrübəyə olan ölkələrin- Kanada, Malayziya, Madaqaskar, Zambiya, CAR, Keniya kimi ölkələrin təcrübəsindən yararlanmaq olar. Safari turlarında dünyada yayılan təcrübələrdən biri də gecə safari turlarının təşkilidir. Bu zaman turistlərə, onlar ilə vəhşi heyvanlar arasında heç bir görünən sədd olmadan Asiya, Afrika və Amerikanın vəhşi faunasını seyr etməyə imkan yaradılır. Buna isə “açıq zoopark konsepsiyası” şərait yaradır. Bu konsepsiyaya görə vəhşi heyvanlar ənənəvi dəmir qəfəslərdə deyil, xüsusi gizlədilmiş kanallarla əhatə olunan yerlərdə saxlanılır.

Azərbaycanda da safari, həmçinin foto-safari və gecə safari turlarının inkişaf etdirilməsi üçün imkan var. Ölkəmizin müxtəlif guşələrində yerləşən xüsusi mühafizə olunan təbiət əraziləri, milli parklar, qoruqlar, yasaqlıqlar xarici turistlər üçün foto-safari turlarına cəlb edilməsi istiqamətində mühüm rol oynaya bilər.

Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin məlumatına görə, hazırda ölkə ərazisində Ordubad, Şirvan, Ağ göl, Hirkan, Altıağac, Abşeron, Şahdağ milli parkları, 12 dövlət qoruğu və 23 dövlət yasaqlığı var.

Ümumilikdə respublikada 97 növ məməli, 357 növ quş, 67 növ amfibi və reptili, 1 növ dəyirmiağız, 97 növ balıq, 15 mindən çox onurğasız heyvan növü məlumdur. Heyvan növlərinin respublika ərazisində yayılma arealı müxtəlifdir. Bəzi heyvanlar yalnız çox məhdud, digərləri isə respublikanın bütün ərazisində yayılıb.

Safari turları ekoturların tərkib hissəsi kimi qəbul edildiyindən turizmin inkişafı üçün dövlət başçısının təsdiqlədiyi “Tədbirlər planı”nda da ümumilikdə ekoturizmin inkişafı üçün tapşırıqlar yer alıb.

“Azərbaycanda turizmin inkişafı çərçivəsində ekoturların təşkili istiqamətində işlər görülsə də, hələ də mövcud potensiala bu imkanların istifadə olunması arasında çatışmazlıqlar var”. Bu barədə qəzetimizə açıqlamasında “Azərbaycan Ekologiya Standartlarının Monitorinq”i ictimai birliyinin sədri Rauf Sultanov bildirib. Onun sözlərinə görə, Azərbaycanın təbiəti digər ölkələrlə müqayisədə çox zəngindir: “Burda turizmin inkişaf etdirilməsi üçün bir sıra imkanlar var, lakin turizmin inkişafında bu zənginliklərdən az istifadə edilir. Safari turlarının inkişafı üçünsə dağ keçisi, müxtəlif vəhşi quşlar və digər imkanlar mövcuddur. Bununla yanaşı, qoruqlarda qorunan ceyranlar da turistlərin marağına səbəb ola biləcək özəlliklərdəndir”.

Azərbaycan Turizm İnstitutunun “Turizm biznesinin təşkili və texnologiyası kafedrası”nın müdiri, dosent Bahadur Bilalovsa “Paritet”ə açıqlamasında safari turlarının ölkəmizdə hələ ötən əsrdən təşkil edildiyini bildirib. Kafedra müdiri safari turlarının təşkilində, bu turların müxtəlif imkanlarından da danışıb. O bildirib ki, klassik anlamda safari vəhşi heyvanların ovudur. Yəni belə safarilər xüsusi lisenziya əsasında xüsusi ayrılmış ərazilərdə həyata keçirilir: “Ölkəmizdə belə turlar hələ keçən əsrdən təşkil edilir və turizm növlərinin ən gəlirlisi kimi qiymətləndirilir. Müasir safarilərsə bir neçə qola ayrılır. İlk yerdə ekzotik ekskursiyalar dayanır. Bu zaman vəhşi heyvanların ovu deyil, onların müşahidəsi baş verir. Bir sözlə, “Foto ovçuluq” baş verir. Məsələn, Tanzaniyaya təşkil edilən safarilər zamanı turistlər, ağac kölgəsində xumarlanan şirləri, savannalarda sakitcə otlayan kərgadan və zürafələri görmək imkanı əldə edirlər”. Onun sözlərinə görə, digər safari qısa müddətli- 1-2 günlük olub “Cip” avtomobillərlə həyata keçirilir ki, bu zaman bələdçinin rəhbərliyi ilə iştirakçı marşrutu özü hazırlayır, keçilməz yerlərdə “Cip”i idarə etməklə təbiətin gözəlliyindən unudulmaz həzz alır, eyni zamanda, safarilər üçün kvadrosikllər, bəzən isə dəvələr, xüsusilə səhralarda, istifadə edilir.

“Safarinin digər bir qolu avtomobildə sərnişinlər üçün təşkil edilir. Bələdçi avtomobili idarə edir, görməli yerləri göstərir və onlar haqqında məlumat verir. Belə turlar 2-3 gün davam edir. Ekstremal safari adlanan qol isə mütəxəssislərin hazırladıqları uzunmüddətli səyahətdir. Bu zaman gün ərzində 50 kilometrə qədər keçilməz yollarla gediş edilir” deyə B.Bilalov bildirib.

O qeyd edir ki, Azərbaycanda belə turların təşkili üçün kifayət qədər potensial mövcuddur: “Ölkə ərazisində milli park, dövlət qoruğu və dövlət yasaqlıqları ümumi ərazinin 10.3 faizini təşkil edir. Hesab edirəm ki, safarilərin təşkili üçün qorunan ərazilər yetərlidir”. Kafedra müdiri hesab edir ki, mövcud potensialdan istifadə edərək safari turlarının inkişaf etdirilməsi üçün qorunan ərazilərdə bufer zonalar yaradılmalı, marşrutlar müəyyən edilməlidir: “Bundan başqa, safari turları ilə məşğul olan ixtisaslaşmış turizm şirkətləri yaradılmalı, həmin şirkətlərdə işləyəcək kadrlar hazırlanmalıdır. Şirkətlərin avadanlıqlar almasına yardım məqsədilə aşağı faizli kreditlər verilməli, maarifləndirmə işləri həyata keçirilməlidir. Nazirliklərarası və sahələrarası koordinasiya təşkil edilməlidir”.

R.Sultanovsa bildirib ki, safari turlarının daha mütəşəkkil qaydada həyata keçirilməsi üçün bu sahədə beynəlxalq təcrübə öyrənilməlidir. Onun sözlərinə görə, ölkəmizdəki xüsusi qorunan təbiət ərazilərində, eləcədə onlardan kənarda safari turlarının təşkili məqsədilə tədricən lazımi infrasturuktur da yaradılmalıdır: “Həmçinin, respublikada yerləşən xüsusi qorunan təbiət ərazilərinin fauna potensialının təbliği məqsədilə beynəlxalq səviyyəli effektiv marketinq alətlərindən istifadə edilməlidir. Beynəlxalq təcrübə sübut edir ki, safarilərin təşkilində xüsusi qorunan təbiət əraziləri mühüm rol oynayır. Bu baxımdan, respublika ərazisində yerləşən milli park, qoruq və yasaqlıqlarda safari turlarının təşkilini yüksək səviyyədə həyata keçirmək və bütövlükdə ekoturizm sahəsində dayanıqlı inkişafa nail olmaq işləri sürətləndirilməlidir”.

Ekoloq hesab edir ki, safari turlarının da daxil olduğu ekoturizmin inkişaf etdirilməsinə dair “Master Plan” işlənib hazırlanmalı və bu planda safari turları ayrıca təqdim edilməlidir.

A.CƏLALOĞLU

Paritet.-2011.-27-28 oktyabr.-S.8.