“Azərilər Türkiyədə böyük şəhərlərə köç edir, çox zaman da mədəniyyət və dillərini itirirlər”

İnternet üzərindən yayınlanan “CanazTV” 1,5 ay qabaq maliyyə problemləri səbəbiylə fəaliyyətini dayandırıb

Camal Məmmədxanoğlu 1957-ci ildə Türkiyənin Qars şəhərində anadan olub. Ana və ata tərəfi, İrəvanın Amasya rayonunun Bacıoğlu və Qaraçantey kəndlərindən Türkiyəyə 1917-ci və 1931-ci ildə köç ediblər. 30 ildir İzmirdə yaşayır. 1995-97 illər arasında, İzmirdə “Boran FM” adında bir azəri radiosu yaradıb. Amma maliyyə problemi olduğundan radionu ancaq iki il davam etdirə bilib.

-Camal bəy, “CanazTV” haqda bizə məlumat verərdiniz?

-Keçən il bu zamanlarda, Can Azərbaycan Televiziyasını yaratmağa başlamışıq. 1 Fevralda, “CanazTV” internetdə www.canaz.tv adresində yayına başladı. 10 ay davam edən yayınları 1,5 ay qabaq maliyyə problemləri səbəbiylə dayandırmaq məcburiyyətində qaldım. “CanazTV”-ni bütün dünya azərbaycanlılarının TV-si kimi görürdüm. Elə də oldu. Bizi dünyanın hər yerindən azərilər izliyirdilər. Ancaq kömək edənin olmaması və öz maliyyə gücümün çatmaması səbəbindən yayınlarımızı dayandırdıq. Saytımız hələlik, dünya azərbaycanlılarının xəbər portalı kimi işləyir. “CanazTV”-nin yayınlarının izlənməsinə 5 ay əvvəl İran hökuməti qadağa qoydu

-”CanazTV”-nin durumu necədir?

-”CanazTV”, hələlik xəbər portalı kimi yayınlarına davam edir. “CanazTV”, heç bir hökumətin, siyasi partiyanın, siyasi qrupun TV-si olmayacaq. “CanazTV”-nin ən böyük idealı, dünya azəriləri arasında fikir, ruh və ideya birliyi yarada bilməkdir. Amma inanıram ki, mənim işlərim, önümüzdəki günlərdə, aylarda düzələcək və “CanazTV” yenidən yayınlarına başlayacaq və təkcə Azərbaycan xalqı üçün proqrama hazırlayacaq. Azərbaycan dövləti, bizim qürur qaynağımızdı, “heç bir dövlətin TV si olmayacayıq” deyəndə yanlış anlaşılmasın. Bu sözlərdən, “CanazTV”-nin qeyri- hokumət təşkilatı xüsusiyyətində olduğunu və daşımasının gərkliyini deyirəm.

-Türkiyə azərbaycanlılarının durumu?

-Türkiyədə bəzilərinə gorə 4, bəzilərinə görə 5 və ya 8 milyondan artıq azəri yaşayır. Hər hansı bir statsitik məlumat olmadığına görə mən deyirəm ki, 3 milyondan artıq azəri yaşayır. 30-dan çox dərnəyimiz olmasına baxmayaraq, mən, Türkiyədəki azərilərin təşkilatsız olduğunu fikirləşirəm. Bir qismi şiə mollaların təsiri ilə İran mövqeli durumdadır. Bir qismi sünni məzhəbindən olmalarına görə, şiələr ilə aralarında problemlər var. Bir qismi isə, böyük şəhərlərə köç edib və böyük ölçüdə mədəniyyət və dillərini itiriblər. Bütün bu durumlara baxmayaraq, Türkiyədə yatan bir azərbaycanlı divi olduğunu fikirləşirəm. Türkiyədəki azərbaycanlıların həm Şimali, həm də Cənubi Azərbaycan üçün çox taleyüklü olduğunu və mütləq bu divin oyandırılması gərəkliyini fikirləşirəm.

-Türkiyədə azərbaycanlıların təşkilatlanması nə səviyyədədir?

-Əvvələn, bizlərin, yəni Türkiyədə yaşayan azərilərin öncüllərinin bir araya gəlib, bu məsələni dəyərləndirməsi lazımdır. Önümüzdəki aylarda keçirəcəyimiz qurultayın əsas məqsədi budur. Qurultayımız, Türkiyədə yaşayan azərilərin öncüllərinin bir-birlərini tanımasına imkan verəcəkdir. Qurultayımız, gerçək bir qurultay olacaq. Qurultayımıza Amerika və Avropada diaspor təşkilatlarında çalışan, türkiyəli azərilər də qatılacaq və bir əməkdaşlıq platforması formalaşdırmağa çalışacağıq. Bu qurultayla bağlı çalışmalarımız sırasında, nə bizim, nə Diaspor Komitəsinin xəbəri olmayan, Tokat şəhəri Zilə qəsəbəsində bir azəri cəmiyyəti ilə tanış olduq. Yenə bu əsnada Amasya şəhərindəki azərilər təşkilatlanma imkanı yaratdılar. Ağrı, Muş, Van, Adana, Antalya, İzmir, Samsun, İstanbul, Ankara və başqa şəhərlərimizdə yaşayan azərilər bir-birlərini tanımalarına imkan yaranacaq. Qurultayımız, Türkiyədəki azəri divinin oyanmasına səbəb olacaq.

-Azərbaycan Səfirliyi və Diaspor Komitəsi ilə əlaqələriniz necədir?

- İki aydır, Səfirliklə qurultay barədə görüşmək üçün vaxt almağa çalışıram, amma ala bilmirəm. Şükür ki, keçən həftə İstanbul baş konsulu ilə görüşdüm.

Komitəyə gəlincə, biz müstəqil bir qeyri-hökumət təşkilatıyıq. Diaspor təşkilatlarının hamısının da bu cür olması lazımdır. Ürəyi Azərbaycan üçün yanan, qeyri -hökumət təşkilatı. Komitə dövlət qurumu olduğuna görə dövlət siyasətiylə hərəkət edəcək dərnəklərlə işləyir. Amma biz 50 milyon Azərbaycan türkünü təmsil etdiyimizi fikirləşirik. Bizim dərnəyimizdə, cənubi azərbaycanlı, şimali azərbaycanlı və türkiyəli soydaşlarımız bir yerdə mədəni mübarizələrini davam etdirirlər.

Niyyətim kimisə qınamaq deyil. Diaspor Komitəsi bir dövlət qurumu olduğu üçün beynəlxalq anlaşmalara, hüquq qanunlarına uyğun hərəkət etməyə məcburdur. Azərbaycan diasporu adına, təkcə, Azərbaycan Respublikasının sabiq vətəndaşlarının təşkilatlanması istənirsə, bu, doğrudur. Amma ümummilli liderimiz Heydər Əliyev və hörmətli prezidentimiz İlham Əliyev bizi 50 milyon azərbaycanlının diasporu adlandırır. Bu halda hamının fəaliyyətini dövlətə bağlı bir qurumla tənzimlənməsi yanlışdır. Dövlət təbii ki, 50 milyonluq xalqın diasporunun formalaşması üçün hər cür yardımı göstərməlidir. Ancaq bunu rəsmi bir qurum deyil, bir neçə qeyri- hökumət təşkilatı vasitəsilə etməlidir. Bu zaman türkiyəli, cənubi azərbaycanlı, şimali azərbaycanlı arasında ayrı-seçkilik qoyulmadan bütün diaspor təşkilatlarına kömək edilməlidir.

Bu gün Azərbaycan xalqının ən böyük problemlərindən birisi Qarabağ problemidir. Ancaq daha mühüm bir problemimiz - Cənubi Azərbaycanda və digər tarixi torpaqlarımızda yaşayan soydaşlarımızın ən təməl insani haqqı olan, ana dilində təhsil haqqından məhrum olaraq yaşamalarıdır.

Diaspor təşkilatlarımız, ən vacib iki problemimizi Qarabağ və ana dildə təhsil haqqı uğrunda mübarizəyə xidmət edəcək bir şəkildə təşkilatlanmalıdır. Bunu rəsmi bir dövlət qurumunun həyata keçirməsi mümkün deyil.

-Türkiyədə yaşayan azərbaycanlıların hansı problemləri var? Siz bu problemlərin həllini nədə görürsünüz?

-Məncə ən vacib problemlərimizdən biri müxtəlif qüvvələr tərəfindən qızışdırılan məzhəb ayrılığımızdır. İkinci problemimiz, böyük şəhərlərə gedərək Anadolu türklərinin içərisində assimilyasiyaya uğrayıb azəriliyimizi itirməyimizdir. Bir başqa böyük problemimiz isə təşkilatsız olmamızdır. Bütün problemlərimizin çözümü, güclü təşkilatlarımızın yaranmasıyla həll oluna bilər. Bir də mütləq Türkiyə azərbaycanlılarının özlərinin bir televiziyası olmalıdır. Bu, çox vacibdir. “CanazTV” böyük bir fürsət idi. Yenə də fürsət kimi qalır. Əgər “CanazTV”-ni peyktə yayımlanan bir televiziya edə bilsək, həm Türkiyə azəriləri, həm cənubi azərbaycanlılar həm də, dünya azərbaycanlıları üçün böyük şans olacaq.

-Dağlıq Qarabağ və erməni məsələsi ilə bağlı olaraq türk və azəri diasporları necə fəaliyyət göstərməlidirlər?

-Dağlıq Qarabağ probleminin sülh yoluyla həll olunması üçün, Ermənistanın və ermənilərin, Qarabağ uğrunda müharibə edəcəyimizə inanmaları gərəkdir. Amma nə yazıq ki hələ də inanmırlar. Azərbaycan dövlətinin və diasporunun savaşa hazır olması və bunu qarşı tərəfə də inandırması vacibdir. Bunu bacara bilsək, işğal edilmiş torpaqlarımız sülh yoluyla azad olacaq. Sülh yoluyla torpaqlarımızı alamazsaq belə döyüşüb alacağıq.

-Türkiyə və Azərbaycan elm, incəsənət və mədəniyyət xadimləri bu sahədə nə etməlidirlər?

-Türkiyədə azəri şair, sənətçi, tanınmış idmançı və elm adamlarımızın qurultay çalışmalarına qatılmasına çalışacayıq. Azərbaycandan da bu məsələdə çalışmalar gözlüyəcəyik.

-Sizcə, İranda və Cənubi Azərbaycanda yaşayan azərbaycalılara türk və azəri diasporaları necə kömək etməlidirlər?

-Mən azərilərin diaspor fəaliyyətlərində cənubluların ayrı, şimallıların ayrı, kərküklülərin ayrı, türkiyəlilərin ayrı diaspor təşkilatlarının olmasına qarşıyam. Xalqımızın ən təməl iki problemi çərçivəsində, xüsusilə də taleyüklü məsələlərdə bir mövqedə olmalıyıq. Bu durumda isə, cənubluların ya da şimallıların təşkilatları deyə bir söhbət olmayacaq.

- Türk dünyası ilə bağlı olaraq fikirləriniz necədir?

-Mən Azərbaycan Dünyasının birliyini təmin eləmədən, türk dünyasının birliyinə nail olmaq cəhdlərinə uzaqdan baxıram. Mənim üçün hələlik əhəmiyyətli olan azərilərin birliyini təmin etməkdir. Ortaq düşmənlərimizə qarşı təbii ki birlikdə hərəkət etməliyik. Ancaq görürsünüz ki, Cənubi Azərbaycan problem ola-ola İran dövləti ilə Türk dövləti dostluq eləyir. Bu durumda, mən və biz təbii ki, xalqımızın yanında yer almalıyıq

-Azərbaycan sizə necə əl uzatmalıdır?

-Bizim dərnəyimiz, qurultayımız, “CanazTV” ictimai fəaliyyət hərəkatları olaraq qalmalıdır. Bu səbəblə dövlətimizdən rəsmi bir kömək gözləmirik. Ancaq Azərbaycan qeyri-hökumət təşkilatlarından, mətbuat, elm, sənət, iş adamlarımızdan, hər məsələdə kömək gözləyərik. İstərdik ki bizlə olsunlar.

-Qurultayda hansı məsələlər gündəmə gətiriləcəkdir?

-Qurultayımız 3 ana başlıq altında keçiriləcək. Birincisi, Türkiyədə yaşayan azərilərin birliyi, ikinci başlığımız Türkiyə azərbaycanlıları ilə dünya azərbaycanlılarının əlaqələri, üçüncüsü isə ermənilərin Anadoluda, Şimali və Cənubi Azərbaycanda etdikləri soyqırımlarının açığa çıxardılması.

-Qurultayın əhatə dairəsi necə olacaqdır?

Türkiyə, Avropa və Amerikada diaspor təşkilatlarımızda fəaliyyət göstərən dostlarımız, azərbaycanlı diaspora fəalları, Azərbaycan mətbuat işçiləri, millət vəkilləri, elm adamları və incəsənət adamlarından təmsilçilər qatılacaq. Bir də ürəyimizdən Prezidentimiz İlham Əliyevin qatılması keçir. Ancaq ona dəvətimizi necə çatdıracağımızı bilmirik.

Sübhan TALIBLI

Paritet.- 2011.- 25-26 yanvar.- S.8.