Heykəltəraş Ömər Eldarovun “Elegiya” əsəri

1950-60-cı illərdə müxtəlif ali rəssamlıq məktəblərini bitirərək dünya və sovet heykəltəraşlıq sənətinin ənənələrinə, yüksək sənətkarlıq vərdişlərinə yiyələnmiş istedadlı gənclər dövrü mühüm ideya bədii tələbləri ilə səsləşən əsərlər yaratmaq uğrunda rəqabətə girişmişlər. Onların yaradıcılığı mövzu və janr müxtəlifliyi, plastik formanın incəliklərinə nail olmaq cəhətləri ilə özlərindən əvvəlki heykəltəraşlar nəslinin ənənələrindən fərqlənməyə başlayırdı. Həmin dövrün orta və gənc nəslini təmsil edən H.Abdullayeva, Ö.Eldarov, İ.Zeynalov, F.Nəcəfov, M.Mirqasımov, T.Məmmədov, E.Hüseynova, və başqalarının yaradıcılığı belə axtarışlarla səciyyəvi idi.

Heykəltəraş Ö.Eldarovun yaradıcılığında heykəltəraşlığımızın bütün janrları inkişaf etmişdir. Biz onun yaratdığı monumental sənət əsərlərini, memorial xatirə, portret, kompozisiya və qabartma əsərlərini bir çox yerlərdə ucaldığını görürük. Bu da sənətkarın yaradıcılığına olan sevgidən irəli gəlir.

Heykəltəraş Ömər Eldarovun ən uğurlu və möhtəşəm əsərlərindən biri də Zərifə xanım Əliyevanın qəbirüstü abidəsidir. Heykəltəraş, Zərifə xanım Əliyevanın obrazına üç dəfə müraciət etmişdir. Uzun axtarışdan, Heydər Əliyevlə və ailənin digər üzvləri ilə məsləhətləşmələrdən sonra eskizin son variantı müəyyənləşmişdir. Üç il gərgin işdən sonra müəllifin “Elegiya” adlandırılan əsəri öz həyatını yaşamağa başlamışdır. Parlaq bir mühitlə əhatə olunmuş bu heykəl öz dairəsində sanki bir məkan yaradır və bu da plastik həcmlə nəciblik bəxş edir. Burada xeyirxah, müdrik, nəzakətli qadının obrazı ümumi ideyanın əsasını təşkil edir. Müəllif xarakterin əsas cəhətini dəqiq vermişdir ki, bu da şəxsiyyətin əsas mənasını ifadə edir, qadına məxsus zərifliyi və ana qəlbinin ismətini təsvir edir. Tuncdan hazırlanmış və 1995-ci ildə Fəxri Xiyabanda ucaldılmış bu heykəl işıq və kölgənin təsiri ilə seyrək duman içərisindəki kimi təsir bağışlayır. Zərif, güclə seçilən naxışlar hər bir formanı dəqiq müəyyənləşdirir, üzünün ifadəsi daim dəyişən canlı bir insan təsəvvürünü yaradır. Materialın mikroməkan səthindəki bu hərəkətin nəticəsində heykəl öz ömrünü yaşayır.

Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev Zərifə xanım Əliyevanın heykəli və Ömər Eldarov haqqında qeyd etmişdir. “Görürsünüz, bu adi əsər deyil. Bu əsərdə məni valeh edən, sevindirən və məndə böyük hissiyyatlar doğuran odur ki, bu əsərdə böyük fəlsəfə, məna vardır. Ən birincisi odur ki, Zərifə xanımın daxili mənəviyyatını, onun simasını daxili və zahiri simasını Ömər Eldarov əks etdirə bilib. Eyni zamanda gözəl heykəltəraş kimi heykəltəraşlıq sənətinin, məktəbinin, nəinki Azərbaycan heykəltəraşlıq məktəbinin, dünya heykəltəraşlıq məktəbinin elementlərini, yaxud onların müəyyən cəhətlərini bu əsərində həyata keçirə, tətbiq edə bilib. Bu, heykəltəraşlıq əsəri kimi mürəkkəb əsərdir. Çünki burada heykəltəraş üçün, xüsusən daş, ağ mərmər üzərində işləyən heykəltəraş üçün çox çətinliklər vardır. Gördüyümüz kimi, bu heykəlin çox incə, nazik, zərif fraqmentləri vardır. Bunların hamısı bir tərəfdən bir heykəltəraş kimi Ömər Eldarovun əsərinin dəyərini nümayiş etdirir, amma eyni zamanda mənim üçün bu mücərrəd əsər deyil. Mən Zərifə xanımın daxili mənəviyyatını tam bildiyim üçün görürəm ki, bu əsərdə bunların hamısı öz əksini nə qədər tapmışdır. Ona görə də, bu əsər həm bədii, həm də fəlsəfi xarakter daşıyır, ən yüksək heykəltəraşlıq səviyyəsini nümayiş etdirir.”

Heykəltəraş Ömər Eldarov bu əsəri ilə görkəmli müasirimiz, məşhur oftalmoloq, tanınmış ictimai xadim və ən başlıcası, müdrik qadın, həssas ana olan Zərifə xanımın xatirəsini əbədiləşdirdi. Bu abidəyə baxanda adama elə gəlir ki, hətta tunca xas olan sərtlik belə, qəhrəmanın daxili aləmini duymağa, çöhrəsində sanki hər an dəyişən ifadəni görməyə mane ola bilmir. Yaratdığı obraza öz qəlbinin hərarətini bəxş etmək, bununla da tamaşaçının həmin obrazın daxili aləmini görməsinə imkan yaratmaq Ömər Eldarov yaradıcılığının dəsti-xəttinə həmişə xas olmuş cəhətdir. “Əbədi dünya özü ilə yaşatmayıb, ancaq şərəflə ömür sürənlər xatırlanır”.

Məni ilk növbədə müəllifin öz əsərinə münasibəti heyran edirdi. O, qəhrəmanına münasibətini bildirmək üçün əvvəlcə sanki özünün daxili aləminə nəzər salırdı. Albomların birində belə bir fikir var idi: bizlərdən hər birimiz kainatın sirrini ətrafda axtarır, amma bircə onu bilirəm ki, dərinliklərinə üz tutanlar azdır. Bu fikrin kimə mənsub olduğunu bilmirəm, amma bircə onu bilirəm ki, Ömər Eldarov bu sirri tapıb və onun fərdi yaradıcılıq metodunun cövhərini məhz bu sirr təşkil edir.

Samir SADIQOV,

sənətşünas

Zaman.-2012.-7-8 fevral.- S.14.