Heykəltəraş Əlinin yaradıcılıq aləmi

Təsviri sənətin maraqlı növü sayılan heykəltəraşlıq insan həyatında geniş yayılıb. Belə ki, o həqiqətdə olan gözəlliyi əks etdirərək, öz növbəsində bizim yaddaşımızı, zövqümüzü və gözəllik haqda olan anlayışımızı formalaşdırır. İri şəhərlərin meydanlarında mühüm tarixi hadisələrin, siyasi xadimlərin, sərkərdələrin, mütəfəkkirlərin, yazıçıların, xalqın rəğbətini və hörmətini qazanmış şəxsiyyətlərin şərəfinə möhtəşəm heykəltəraşlıq abidələri yüksəlir. Əzəmətli imarətləri, parkları, xiyabanları, fəvvarələri gözəl heykəllər bəzəyir. Muzey ekspozisiyalarında, mədəniyyət ocaqlarında, yaşayış evlərində heykəltəraşlıq nümunələrinə tez-tez rast gəlirik. Heykəltəraşlıq abidələrini yaradaraq ərsəyə gətirən tişə ustaları mövcuddur. Bu sənət sahəsində uşaqlıqdan yorulmaq bilmədən çalışan heykəltəraş Əli Çeraqi yaradıcılığı özünə məxsusluğu ilə diqqəti cəlb edir.

Əli Feyzullah oğlu Çeraqi 1974-cü ilin fevral ayının 20-də İran İslam Respublikasının Zəncan şəhərində anadan olub. Orta təhsilini bitirdikdən sonra Zəncan şəhərinin Nəbatat Muzeyində əmək fəaliyyətinə başlamış, 1997-ci ildə Muzeydə çalışdığı illərdə Əli uşaqlıqdan maraq göstərdiyi heykəltəraşlıq sənətini bu sənət ocağında davam etdirib. Burada heyvanat aləminə məxsus yüzlərlə heykəllərini düzəltməklə öz vəzifəsinin öhdəsindən layiqincə gəlib.

Əli Çeraqi əmək fəaliyyəti ilə yanaşı təhsilini də, davam etdirib. 1995-ci ildə Texniki Sənət Məktəbində memarlıq və sənaye dizaynı ixtisası alıb, üç illik təhsilini bitirdikdən sonra yorulmaq bilmədən çalışmağa başlayıb. Əli Çeraqi 2006-cı ildə Zəncan Müstəqil Akademiyasında memarlıqdan dərs deyib. Memarlıq sənətinin sirlərini gələcək nəsillərə öyrədib. Əli heykəltəraşlıq təhsili olmasına baxmayaraq, bir çox heykəllər yaradıb ki, Zəncanda çalışan sənət ustaları bu abidələrə yüksək qiymət veriblər. Bir çox heykəltəraşlar onun yaratdığı heykəltəraşlıq əsərlərinə baxandan sonra ona bu sənətin sirlərini öyrənmək və təkmilləşdirməkdən ötrü heykəltəraşlıq təhsili almasını töhfə vermişlər. Əli daim rus heykəltəraşlarının əsərlərinin fotosurətləri ilə tanış olur və qərara alır ki, Moskva şəhərinə gedib orada heykəltəraşlıq təhsili alsın. 2008-ci ildə Əli Bakı şəhərinə turist kimi gəzməyə gəlir, şəhərdəki heykəlləri görür və onların müəllifləri ilə maraqlanmağa başlayır və Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Akademiyasına gəlir, bu sənət ocağında heykəltəraşlıq ixtisasının olduğunu öyrənir. Bu sənət ocağına rəhbərlik edən heykəltəraş, akademik Ömər Eldarovla görüşən Əli belə qərar verir ki, heykəltəraşlıq təhsilini Bakıda alsın. Öz şəhərinə qayıdıb lazımi sənədlərini götürüb geri qayıdan Əli yaratdığı heykəltəraşlıq əsərlərinin bir çoxunun surətlərini Rəssamlıq Akademiyasında çalışan heykəltəraşlara göstərib, onlar onun yaratdığı bu əsərləri bəyənmiş və onun qabiliyyətini burada daha da təkmilləşdirəcəklərini qeyd ediblər. Əli bir il Akademiyanın hazırlıq kursunda oxuduqdan sonra 2010-cu ildən heykəltəraş Sevil Süleymanovadan, Zeynal İsgəndərovdan və akademik Ö.Eldarovdan heykəltəraşlığın ən incə sirlərini öyrənməyə başlayır və hal-hazırda ikinci kursda təhsilini davam etdirir.

Ə.Çeraqinin yaradıcılığına nəzər yetirəndə məlum olur ki, alimlərin, şairlərin, rəssamların, zəhmətkeş insanların obrazları canlandırılıb. Heykəltəraşın “Şair Hafiz”, “Şəhriyar”, “Söhrəvərdi”, “İbn Sina” obrazları öz orjinallığı ilə diqqəti özünə cəlb edir. İbn Sinanın barelyefində alimin dərin fəlsəfi keyfiyyətlərini göstərməyə nail olub. Ə.Çeraqi İbn Sina obrazında yaradıcılıq ilhamının gücünü, fərdiliyin özünəməxsusluğunu incə şəkildə genişləndirməyi bacarıb. Bədii obraz öz mahiyyətinə görə humanistdir, o, böyük plastik icrasına, dərin daxili dinamikasına görə nəzəri cəlb edir. Obrazın yığcamlığı təsvirin konkret həyatiliyinə xələl gətirmir. Heykəltəraşı hadisə deyil, insan obrazı maraqlandırır və məhz heykəlin yapılmasında tarixi obrazların yaradılması sahəsində toplanan təcrübədən maksimal dərəcədə istifadə edilib. Forma, dinamiklik, dekorativ ifadəlilik hissinin səyini qeyd etmək heykəltəraşa yığcam, mürəkkəb fəlsəfi əhəmiyyətli və dərin psixoloji təsirə malik alim obrazını yaratmaq imkanı verib.

Ə.Çeraqi yaratdığı heykəltəraşlıq abidələrinin bir çoxunu öz doğulduğu şəhərində Zəncanda ucaldıb. Bunlardan “Mühəndis Rəstəqar”, “Söhrəvərdi” “Quş fiquru”, “Günəş simvolik fiquru”nu və s. göstərmək olar.

Şair Hafizin portretində fakturanın kələ-kötürlüyü, səthin sürətlə işlənməsi portreti çəkilən şəxsin xarakteristikasını daha sərrast vermək, onun çətinliklə sezilən əsas cizgilərini qabarıq göstərmək arzusu ilə əlaqədardır. Şair Hafizin yaradıcılıq şövqü onun çöhrəsində əks olunub, müəyyən cizgiləri sərbəst və ağzı ifadəli rəsm edilib.

Ə.Çeraqinin “Oxatan” heykəlində öz orijinallığı ilə yadda qalandır. Ölçü dairəsində ümumiləşdirilmiş və stilizə edilmiş oxatan heykəli öz kiçikliyinə baxmayaraq, yığcam quruluşu, təbii duruşu, mütənasib həcmi ilə nəzəri cəlb edir. Heykəltəraş döyüşçü fiqurunun kompozisiyasında, geyimində, hərəkətin xarakterində Azərbaycan milli miniatür rəssamlığının dərin və incə düşünülmüş ənənələrinə əsaslanıb. Yaraq-əsləhə geymiş və boğazına gərilmiş kaman taxmış döyüşçünün mürəkkəb inkişaflı fiqurunda heykəltəraş zəngin dramatizmlə aşılanmış, ehtiraslı hisslərlə dolu obraz yaradıb. Onun quruluşunda Əli qəsdən həcmin formasını dəyişərək, intensiv işıq-kölgə ləkəsi yaratmış, fakturaya ekspressiv xarakter verməklə obrazın folklorluğunun təsirləndirici alınmasına nail olub. Fiqurun qoyuluşu, onun ritmi, arxitektonikası, sifətin və fiqurun həcmi dəqiq, ciddi konturla çəkilib və aydın oxunur.

Ə.Çeraqi həmçinin bir çox at, ceyran, keçi, maral heykəllərini düzəldib. Onun “Üsyançı dəmirçi” heykəlində əlində çəkic tutmuş insanın obrazı öz əksini tapıb. Tarixdə feodal özbaşınalığına qarşı etiraz edən dəmirçi obrazını yaratmaq ən mühüm yerlərdən birini təşkil edir. Dinamik tərzdə əks olunmuş obrazda üsyançı obrazı canlandırılıb.

Ə.Çeraqi yaratdığı heykəltəraşlıq əsərlərini bir neçə dəfə fərdi sərgisində nümayiş etdirib. 1996-cı ildə doğulduğu Zəncanda ilk fərdi yaradıcılıq sərgisi olub. Bu sərgidə heykəltəraşın bir çox kompozisiyaları, portretləri, qabartma və monumental sahədə yaratdığı sənət nümunələri tamaşaçılara nümayiş etdirilib. Əlinin 2002-ci ildə Şiraz şəhərində ikinci fərdi yaradıcılıq sərgisi açılıb. 2004-cü ildə isə Qeşim adasında fərdi sərgisi olub. Daim fəal çalışan Əli Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Akademiyasında təhsil almağa başladığı ilk günlərdən tələbələr arasında öz işgüzarlığı ilə hər zaman müəllimlərinin diqqətini özünə cəlb edib. O, Rəssamlıq Akademiyasının təşkil etdiyi bir çox sərgilərdə iştirak edib. 2010-cu ildə “Amerika mənim arzularımda” adlı sərgidə, 2011-ci ildə Karikatura sərgisində iştirak edən Əli ikinci yerə layiq görülüb. Karikatura sərgisində Əli siqaretin insan sağlamlığına ziyanından bəhs edən karikatura yaratmışdı. Bir çox diplomlarla təltif olunan gənc heykəltəraş, həmçinin, gözəl naqqaş kimi də fəaliyyət göstərir.

Samir SADIQOV,

sənətşünas

Paritet.-2012.-12-13 iyun.-S.16.