Sonsuzluqda ər və arvadın hər birinin payı təqribən 40-45% təşkil edir

Sonsuzluğun həm sayı artıb, həm də yaranma səbəblərinin sayı müxtəlifləşib

Ailədə varisin olmaması həmişə böyük bədbəxtlik kimi qəbul edilib. Qəribədir ki, min illər boyu sonsuzluqda yalnız qadın günahlandırılıb və zərif cinsin nümayəndələri həmişə sonsuzluğun əsas səbəbkarı kimi cəzalandırılıb. Əfsuslar olsun ki, indi də çoxları sonsuzluğa görə günahı yalnız qadında görürlər. Son dövrün statistikasına görə, sonsuzluqda ər və arvadın hər birinin payı təqribən 40-45%-dir. Qalan 10-15%-i isə onların hər ikisinin vəziyyəti və xəstəliyi nəticəsində olur.

Statistikaya görə, hazırda bütün nikahların 15%-ni sonsuzlar təşkil edir. Evləndikdən sonra hamiləliyə qarşı vasitə tətbiq etmədən iki illik birgə ailə həyatı müddətində hamiləlik baş vermirsə, bu, nəticəsiz nikah hesab olunur. Belə hallarda ər və arvada sahə qadın məsləhətxanasına müraciət etmək məsləhət görülür. Orada qadın lazımi müayinədən keçir və onun ərinə də müvafiq müayinədən keçmək üçün məsləhət verilir. Onların hər ikisinin müayinə olunmasının çox böyük əhəmiyyəti olsa da ancaq bir çox hallarda sonsuzluğu müəyyənləşdirən və müalicəsi ilə məşğul olan həkimlər özlərini tamamilə sağlam sayıb, müayinədən ciddi surətdə boyun qaçıran ərlərin müqaviməti ilə qarşılaşırlar. Bəzən onlar bəhanə kimi ilk evliliklərində olan qadınların hamiləliklərini bir dəlil kimi göstərirlər. Əlbəttə, bu dəlillər onların bu məsələdə sadəlövlüklərini göstərir. Əslində ər və arvadın ikisinin müayinəsi, onlardan hansının həqiqətən sonsuzluqda günahkar olduğunu aşkar edir. Sonsuz ailə cütlərinin müayinəsi bəzi hallarda daha tez də aparıla bilər, ər və arvad münasibətinin və ailə mikroiqliminin nikahda ümumi, sonsuzluqda xüsusi mühüm əhəmiyyəti var. Sonsuzluğun əmələ gəlməsində sinir-psixi amilin bir səbəb kimi rol oynadığını mütəxəssislərin əksəriyyəti qeyd edirlər. Bununla əlaqədar, uşaqsız ailələrdə münasibətlərin xarakteri üzərində psixoloqların müşahidə aparmasının böyük əhəmiyyəti var. Əgər müayinədə hamiləliyin baş verməməsində onların hər ikisinin cavabdehliyi aydın olursa, bu məlumat ər və arvad arasında münasibətlərin möhkəmlənməsinə səbəb olur. Onlar bir-birlərinə qayğı və diqqət göstərirlər, bu da onların müalicə olma ehtimalını artırır. Adətən qadınlar bu məsələdə kişilərə nisbətən daha mərhəmətli, daha hövsələli olub, ərlərindəki çatışmamazlığa qarşı mənfi münasibət bəsləmir, onları müalicəyə sövq etməyə çalışırlar. Qadınların sonsuzluğuna qarşı kişilərdə münasibət isə tamamilə əksinə olur və çox vaxt ailənin dağılması, qohumların qadına qarşı neqativ münasibətləri ilə nəticələnir

Məlumdur ki, xəstəliyin profilaktikası onun müalicəsindən qat-qat asandır. Bu, tam mənası ilə sonsuzluğa aiddir. Sonsuzluğun profilaktikası isə hələ uşaq doğulmamışdan başlanmalıdır. Hamilə qadının iş və istirahət rejimi qaydalarına əməl etməsi, keyfiyyətli və düzgün qidalanma, gigiyena tədbirlərinin yerinə yetirilməsi ,ailədə sağlam psixo-emosional iqlim ana bətnində dölün cinsiyyət sisteminin normal inkişafını təmin edir. Uşaq orqanizminin formalaşmasına pis təsir göstərən amillərin (alkoqolun və nikotinin) zərərli təsirində hamilə qadının qorunması bəsit şərtlərdəndir. Unutmaq olmaz ki, hətta papiros çəkilən otaqda hamilə qadının müəyyən müddətdə qalması həm onun özünə və həm də dölə zəhərləyici təsir göstərir.

İndi dəbdə olan süni mayalanma haqqında da bir neçə məlumatı diqqətə çatdırmaq yerinə düşər. Bu üsul sonsuz (nəticəsiz) nikahda son vasitədir. Müxtəlif səbəblərdən qadında sonsuzluq baş verdikdə, ər və arvadın hər ikisinin razılığı və istəyi ilə süni mayalandırma üsulundan istifadə oluna bilər. Deməli, sonsuzluq böyük bir bədbəxtlik, çarəsiz bir bəla hesab olunmamalıdır. Təbabət insanlarda baş verən bu çətinliyin əlacını tapıb.

Sonsuzluqların səbəblərini aydınlaşdırsaq qadınlarda kişilərdə bu səbəblər müxtəlif ola bilər. Qadın sonsuzluğu isə belə iza olunur:ovulyasiya problemləri, fallop boruları ilə əlaqədar olan problemlər, endometrioz və endometrioma, polikistoz yumurtalıqlar sindromu, uşaqlıq boynu problemləri, yaş amili və səbəbi aşkar olunmayan sonsuzluqlar. Kişilərdə isə hormonal səbəblər, genetik səbəblər, toxumdaşıyıcı yolların patologiyaları, müxtəlif infeksion xəstəliklər, bəzi dərman maddələrinin və radiasiyanın təsiri ola bilər. Baxmayaraq ki, bu gün elmin səhiyyənin inkişaf etdiyi çağdaş bir dövrdə yaşayırıq çox ailələrdə əgər övlad dünyaya gəlməzsə hələdə bu sonsuzluğun səbəbi yalnız qadınlarda görülür və ilk olaraq qadın həkimə müraciət etməli olur. Lakin həkimlər hesab edir ki, belə halda həm qadın, həm də kişi həkimə eyni vaxtda müraciət etməli və lazımi müalicəni almalıdırlar. Mama-ginekoloq Təranə Həsənova deyir ki, müalicə üçün əvvəlcə sonsuzluğun səbəbi müəyyənləşdirilməlidir. Müayinədən tək qadın yox, kişi də keçməlidir, düzgün diaqnozdan sonra düzgün müalicə aparılmalıdır. Birtərəfli müayinənin heç bir effekti yoxdur.

Səhiyyə Nazirliyi Elmi Tədqiqat Mamalıq və Ginekologiya İnstitutunun direktoru Faizə Əliyeva mətbuta bildirib ki, 2005-2007-ci illərdə Azərbaycanda kişilərdə sonsuzluq halları 3 dəfə, qadınlarda isə 18 faiz artıb.Bütövlükdə isə ölkədə sonsuzluğun səviyyəsi 13 faizə çatıb. Səhiyyə Nazirliyinin məlumatına əsasən, bunun 50 faizi qadın, 30 faizi kişi, 20 faizi isə hər iki tərəfin xəstəliyi ucbatından baş verib: “Sonsuzluğun həm sayı artıb, həm də yaranma səbəblərinin sayı müxtəlifləşib. Burda kişilər arasında yeniyetməlik dövründə keçirilən infeksiyalar böyük rol oynayır. Kiçik çanaq nahiyəsindən alınan travmalar, müxtəlif xroniki xəstəliklər, cinsi yolla keçən xəstəliklər ata olmaq qabiliyyətini sıradan çıxarır. Qadınlarda travmalar azlıq təşkil edir, iltihabi xəstəliklər, cinsi yolla keçən xəstəliklər əsas rol oynayır. Bəzən bunların heç birini müəyyənləşdirmək olmur, sadəcə, sonsuzluq var. Buna “səbəbi müəyyənləşdirilməyən sonsuzluq”deyirik”.

Qadın Krizis Mərkəzinin rəhbəri Mətanət Əzizova isə deyir ki, mərkəzə müraciət edənlərin əksəriyyəti sonsuzluqdan əziyyət çəkənlərdir. O bildirir ki, əvvəllər sonsuzluğun bir səbəbinin qadının yaşının çox olması göstərilirdisə, indi əksinə, azyaşlılar sonsuzların sayının artmasında böyük rol oynayır:”Erkən nikahlar bu gün çox ciddi problemdir. Çox vaxt başa düşmürlər ki, 14-15 yaşında ailə quran qız sonsuzluqla daha tez qarşılaşır. Sonsuzluq problemiylə qarşılaşan qadınlar adətən psixoloji problemi olanlar olur. Psixoloji problemi olanın intim həyatında da problemi olur. Əsas odur ki, Azərbaycanda kişilər elementar müayinədən keçmirlər. Cinsi xəstəlikləri kişilər gətirir. Uşaq olmursa, qadın günahkardır, həkimə də qadın getməlidir”

Dövlət rəsmiləri isə hesab edir ki, sonsuzluğun aradan qaldırmasına dövlət də yardım etməlidir. Qeyd edək ki, Milli Məclisin Sosial Siyasət Komissiyası “Reproduktiv sağlamlığın qorunması və ailə planlaşdırılması haqqında” qanun layihəsi hazırlayır. Komissiyanın sədr müavini Musa Quliyevin fikrincə, yeni qanun problemin qarşısının alınmasına xidmət edəcək:”Sonsuzluqdan əziyyət çəkənlərin təbii yolla dünyaya uşaq gətirmə imkanlarının artırılması istiqamətində böyük tədbirlər həyata keçiriləcək. Onların müayinə və müalicəsini, dövlət tibb müəssisələrində reproduktiv sağlamlıq şəbəkəsinin yaradılmasını dövlət maliyyələşdirəcək.Yeni qanuna əsasən, mübahisələrə səbəb olan “surroqat ana” və “donor hüceyrə” vasitəsilə süni mayalandırma qadağan olunacaq. Qanun layihəsi parlamentin payız sessiyasında müzakirə olunacaq.”

Qeyd olunduğu kimi ailə quranların ailə qurmamışdan qabaq müayinədən keçməsi bu kimi problemlərin əvvəlcədən aradan qaldırılmasına və gələcək cütlüklərin yarana biləcək vəziyyətə hazır olmasına zəmin yarada bilər bu səbəbdən də Azərbaycan parlamenti payız sessiyasında Ailə Məcəlləsinə əlavə və dəyişiklikləri müzakirə edəcək. Əlavələrdən biri də ailə quranların nikah bağlamazdan əvvəl tibbi müayinədən keçməsiylə bağlı olan müddəadır. Musa Quliyev “Azadlıq” radiosuna müsahibəsində bu mövzuya da toxunub. O bildirib ki, bəzi hüquqşünaslar, hüquq müdafiəçiləri, millət vəkilləri bu məsələni insan haqlarının pozulması kimi qiymətləndiriblər: “İlkin variant belə idi ki, tərəflər nikaha girən anda həmin məlumatlar VVAQ orqanlarına təqdim olunsun. Ailə quranların nikahını bağlayıb-bağlamamağa da VVAQ qərar verəcəkdi, çox müzakirələr getdi. Bu variant insan haqlarına uyğun gəlmədiyinə görə biz belə bir mövqe seçdik ki, bu haqda VVAQ orqanlarına heç bir məlumat verilməyəcək. Ailə quranlar Səhiyyə Nazirliyinin müəyyən etdiyi siyahıda olan müayinələrdən keçəcəklər, müayinənin nəticələrini isə bir-birinə verəcəklər.” Həmin müyinələr isə irsi genetik yolla ötürülən xəstəliklər, qan xəstəlikləri, sinir, psixi xəstəliklər və cinsi yolla keçən xəstəliklərə qarşı olan müayinələr olacaq. O cümlədən hepatitlər, insanın immunçatışmazlığı virusunu (HİV) törədən xəstəlik, zöhrəvi xəstəliklər yer alacaq: “Bir çox xəstəliklər var ki, bunlar irsi genetik yolla, bir çoxu isə cinsi əlaqə yoluyla keçir. Biz indi onun üstündə dayanmışıq ki, hansı xəstəliklərin olub-olmamasını ailə quran iki şəxs biləcək. Nikah bağlayan VVAQ orqanı isə onlardan ancaq bunu soruşacaq ki, bir-birinizin sağlamlığı haqqında məlumat almısınızmı? Onlar da cavab verəcəklər. Kim narkomanla, ya da AIDS-li xəstəylə evlənmək istəyirsə, evlənsin. Bu, onun öz işidir. Kim uşağının gələcəkdə nə cür doğulmasını, ya da heç doğulmamasını istəyirsə, bu da onun öz işidir. İnsan hüquqları baxımından biz bu variantı seçdik”

G.Bünyadzadə

Paritet.- 2009.- 26 noyabr-2 dekabr.- S. 10.