Xocalı soyqırımı - bəşəriyyətə qarşı tarixi cinayət

“Bütövlükdə Azərbaycan xalqına qarşı yönəldilmiş Xocalı soyqırımı öz ağlasığmaz qəddarlığı və qeyri - insani cəza üsulları ilə bəşər tarixində tayı - bərabəri olmayan bir vəhşilik aktıdır”

Heydər Əliyev

1988-ci ildən başlamış Ermənistan - Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi dövründə ən müdhiş hadisə, tarixdə analoqu çox az olan dəhşətli faciə Qarabağın qədim insan məskənlərindən olan Xocalıda erməni silahlı dəstələri tərəfindən azərbaycanlı əhaliyə qarşı törədilmiş soyqırım olmuşdur. Xocalı soyqırımı XX əsrin ən dəhşətli və çox qəddarcasına törədilmiş Xatın, Xirosima faciələri ilə eyni səviyyədə durur.

Xocalı Xankəndi şəhərindən 14 km şimal-şərqdə yerləşir.

1992-ci ilin qanlı faciəsinə kimi Xocalıda 7 min əhali yaşayırdı. Məlum hadisələr dövründə Ermənistandan, qonşu Xankəndindən ermənilər tərəfindən didərgin salınmış xeyli azərbaycanlı və 1989-cu ildə Fərqanədən qovulmuş məhsəti türkləri də bu şəhərdə məskunlaşmışdılar.

1992-ci il fevralın 25-dən 26-sına keçən gecə erməni silahlı dəstələri Xankəndi şəhərində yerləşdirilmiş keçmiş SSRİ-nin 366-cı motoatıcı hərbi alayının köməyi ilə silahsız və köməksiz Xocalı şəhərinə hücum etmişlər. Əvvəlcə şəhər dörd tərəfdən erməni qoşunları tərəfindən əhatə olunmuş, sonra isə Xocalıya artilleriya və ağır hərbi texnikadan güclü və amansız atəş açılmış, az bir vaxt ərzində şəhərdə yanğın baş vermiş, şəhər tamamilə alova bürünmüşdür. Şəhərin müdafiəçiləri və yerli əhali buranı tərk etməyə məcbur olmuşlar. Fevralın 26-sı səhər saat 5-ə kimi şəhər erməni işğalçıları tərəfindən zəbt olunmuş, bir gecənin içərisində qədim Xocalı yerlə yeksan edilmişdir.

Şəhəri tərk etməyə məcbur olan əhali dağlara, meşələrə qaçmışdır. Pusquda durmuş silahlı ermənilər hər tərəfdə dinc əhalini güllələmiş, soyğunçuluq etmiş, onlara amansız divan tutmuşlar. Beləliklə, soyuq, qarlı fevral gecəsində yüzlərlə azərbaycanlı məhv edilmiş, qocalara, xəstələrə, uşaqlara, qadınlara rəhm edilmədən əzab verilmiş, əsir götürülmüşdür. Bəzi dəstələr isə erməni silahından yayınıb meşələrə, dağlara qaçsalar da onların çoxu soyuqdan, şaxtadan məhv olmuşlar… Bu, əsil soyqırım idi.

Cinayətkar erməni qoşunlarının vəhşiliyi nəticəsində Xocalı əhalisindən 613 nəfər öldürülmüş, 487 nəfər şikəst olmuş, 1275 nəfər dinc sakin - qocalar, uşaqlar, qadınlar əsir götürülərək ağlasığmaz erməni zülmünə, təhqir və həqarətlərinə məruz qalmışlar. 150 nəfərin taleyi hələ də məlum deyildir. Xocalıda öldürülmüş 613 nəfərdən 106 nəfəri qadın, 63 nəfəri uşaq, 70 nəfəri qoca insanlar olmuşdur.

Xocalı faciəsində 8 ailə bütövlükdə məhv edilmiş, 25 uşaq hər iki valideynini, 130 uşaq isə valideyinlərindən birini itirmişdir.

Bu cinayətdə 56 nəfər xüsusi qəddarlıqla və amansızlıqla qətlə yetirilmişdir. Onlar diri-diri yandırılmış, başları kəsilmiş, üzlərinin dərisi soyulmuş, körpə uşaqların gözləri çıxarılmış, süngü ilə hamilə qadınların qarınları yarılmışdır. Ermənilər hətta meyitləri də təhqir etmişlər…

Azərbaycan xalqı və onun dövləti Xocalı faciəsini heç vaxt unutmur və unutmayacaqdır.

Azərbaycan xalqının ümummilli lideri, Ulu öndər Heydər Əliyev 1 mart 1994-cü ildə bu haqda xüsusi Fərman vermişdir. Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinin Qərarı ilə 26 fevral “Xocalı soyqırımı və milli matəm günü” elan olunmuş, bu barədə bütün beynəlxalq təşkilatlara məlumat verilmişdir.

Hər ilin fevralında ölkə başçısı “Xocalı Soyqırımı” ilə əlaqədar xalqa müraciət edir.

25 fevral 1997-ci ildə “Xocalı soyqırımı qurbanlarının xatirəsinə sükut dəqiqəsi elan edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidenti tərəfindən Fərman imzalanmış və fevralın 26-da saat 17.00-da soyqırım qurbanları bir dəqiqəlik sükutla yad edilirlər.

Xalqımız bu dəhşətli soyqırım hadisəsinin günahkarlarının layiq olduqları cəzaya çatacaqları günü səbirsizliklə gözləyir. Azərbaycan gəncləri Xocalı soyqırımının anım günləri zamanı ermənilərin və dünya ictimaiyyətinin tanınmış simalarının elektron poçtuna etiraz məktubları, faciə qurbanlarının dəhşətlərini əks etdirən fotolar, sənədlərin surətləri və informasiyalarla virtual hücumlar təşkil edir, soyqırımın dünya miqyasında tanınmasına çalışırlar.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev cənablarının tapşırığı ilə son illər bu soyqırım hadisəsi bütün dünyada tanınması istiqamətində geniş ideoloji-intellektual işlər görülür.

Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, YUNESKO və İSESKO-nun səfiri, millət vəkili Mehriban xanım Əliyevanın xüsusi səyi nəticəsində Azərbaycan həqiqətləri, Xocalı faciəsi haqqında kitablar, filmlər, stendlər dünyanın hər yerində nümayiş etdirilir.

İnanırıq ki, Xocalı soyqırımı qurbanlarının qanı yerdə qalmayacaq.

Camaləddin Dostəli

Rabitə dünyası.- 2009.- 20 fevral.- S. 15.