İstedadlı general

Nəsillərə nümunə

Bu il may ayının 9-da faşist Almaniyası üzərində qələbənin 65 illiyi tamam olacaqdır. Qələbənin ildönümü bütün tərəqqipərvər bəşəriyyətin həyatında mühüm hadisə kimi anılacaq və ümumxalq bayramı kimi qeyd ediləcəkdir.

Məlum olduğu kimi, dünyada bu vaxta qədər 14 mindən artıq müharibə baş vermiş və təxminən 4,5 milyarddan çox adam həlak olmuşdur. Statistik məlumatlar təsdiq edir ki, son 5.500 ildən yalnız 294-ü müharibəsiz keçmişdir. Təkcə faşist Almaniyasının törətdiyi ikinci Dünya müharibəsi 55 milyon insanın həyatı bahasına başa gəlmişdir. O qanlı-qadalı müharibədən sovetlər ölkəsi çox ağır vəziyyətdə çıxmışdır. Belə ki, faşist Almaniyasının qaniçən ordusu keçmiş SSRİ-nin 1710 şəhər və qəsəbəsini dağıtmış, 70 mindən çox kəndi yandırmış və talan etmiş, 32 minə yaxın sənaye müəssisəsini xarabazara çevirmiş, 65 min kilometr dəmir yolu xəttini sıradan çıxarmış və bir çox dəhşətli dağıntılar törətmiş, 20 milyondan artıq adam həlak olmuş, 55 milyon nəfər ömürlük şikəst qalmışdır. İndi bu dəhşətli müharibədən 65 il keçir, lakin onun insanların qəlbinə vurduğu yaralar sağalmır ki, sağalmır.

Böyük Vətən müharibəsinə Azərbaycandan 600 min nəfər getmiş, onların yarısı geri qayıtmamışdır. Həmyerlilərimiz döyüş tarixinə qəhrəmanlıq səhifələri yazmışlar. Bu müharibədə mənim də 4 qardaşım şücaət göstərərək həlak olmuşdur.

Müharibə illərində Azərbaycanda bacarıqlı zabitlər və görkəmli sərkərdələr yetişmişdir. Onlardan biri də 1898-ci ildə respublikamızın dilbər güşələrindən biri sayılan Qusar rayonunun Ukur kəndində anadan olmuş, taleyini hərbi xidmətlə bağlamış, sıravi əsgərdən general-mayor rübtəsinə qədər yüksəlmiş, adlı-sanlı diviziya komandiri Mahmud Əbdülrza oğlu Əbilovdur.

Elimizin qəhrəman oğlu M.Əbilov haqqında ABŞ-ın o vaxtkı prezidenti Q.Trumenin dedikləri çox maraqlıdır:

"Qızıl ordunun 250-ci atıcı diviziyasına komandirlik edən general-mayor Mahmud Əbilov 1943-cü ilin avqustundan 1945-ci ilin mayınadək aparılan döyüş əməliyyatlarına rəhbərlikdə, onların əlaqələndirilməsində nadir istedada, qabiliyyətə malik olduğunu nümayiş etdirmişdir.

General-mayor Əbilov özünün son dərəcə yüksək rəhbərlik məharəti və şəxsi mərdliyi ilə Avropada keçirilən birgə əməliyyatların qələbə ilə nəticələnməsinə böyük töhfə vermişdir".

Məlum olduğu kimi, 1941-ci il noyabrın sonu, dekabrın əvvəllərində faşist Almaniyasının ordusu Moskva ətrafında gedən döyüşlərdə bö-yük itki verərək məğlub oldu. Məğlubiyyət Hitleri olduqca sarsıtmışdı. Buna görə də alman işğalçıları bü məğlubiyyətin əvəzini çıxmaq üçün Smolensk ətrafında güclü istehkamlar qurmuş və böyük müdafiə sistemi yaratmışdılar. Bizə Rusiyanın tarixindən məlumdur ki, Moskvanın açarı məhz Smolensk şəhəridir. Qeyd etmək xoşdur ki, Qərb cəbhəsinin komandanı Smolenskin düşməndən azad olması kimi çox mühüm bir əməliyyatı elimizin igid oğlu, diviziya komandiri, general-mayor Mahmud Əbilova tapşırdı. Xasangöl ətrafında yapon samuraylarını darmadağın etmiş, sonralar Demyansk ətrafında gedən döyüşlərdə alman faşistlərinə divan tutmuş və bu ağır döyüşə görə Qırmızı Bayraq ordeninə layiq görülmüş, öz işinin mahir ustadı olan general Əbilov çox yaxşı bilirdi ki, o, ciddi və həm də sərt imtahan qarşısındadır. Təcrübəli bir komandir kimi yaxşı dərk edirdi ki, müharibədə qələbənin qazanılması təsadüfdən deyil, qabaqcadan zərgər dəqiqliyi ilə hazırlanmış döyüş planından asılıdır. Bax buna görə də o, döyüş əməliyyatı planını bir daha nəzərdən keçirdi, əsgər və zabitlərin qələbəyə olan inamını yoxladı. Bütün bunlardan sonra o, topları düşmən istiqamətinə çevirib atəş açmağı əmr etdi. Qızğın vuruşma başlandı. Almanlar ağır itki verdilər, bunu hiss edən komandir vaxt itirmədən düşmənə sonuncu zərbəni endirmək qərarına gəldi. Məğlubiyyət bilməyən əfsanəvi generalın başçılıq etdiyi diviziyanın əsgər və zabitləri pələng kimi vuruşurdular. Çünki xalqımızın qorxmaz oğlu M.Əbilov hücumun önündə gedirdi. Bax buna görə də düşmən artıq tab gətirə bilməyib təslim oldu. Bu şad xəbər isə digər cəbhələrdə döyüşən əsgər və zabitlərin qə-ləbəyə olan inamını daha da artırdı.

SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyəti bu tarixi qələbə münasibətilə 28 sentyabr 1943-cü il tarixli fərmanı ilə elimizin cəsur oğlu Mahmud Əbilovu ikinci dərəcəli Kutuzov ordeni ilə təltif etdi.

Müharibədən sonra o, sovet silahlı qüvvələrində ləyaqətlə çalışmışdır. Azərbaycanda ilk milli diviziyanın, bir çox sınaq və təlim poliqonlarının yaradılması məhz onun adı ilə bağlıdır.

General Mahmud Əbilov həm də respublikamızın ictimai həyatında fəal iştirak edirdi. O, üçüncü və dördüncü çağırış SSRİ Ali Sovetinədeputat seçilmiş və xalqa deputat kimi də ləyaqətlə xidmət etmişdir. Azərbaycan KP-nin XVIII qurultayında M.Əbilov MK-ya üzv seçilmişdir.

Görkəmli sərkərdə M.Əbilovun xidmətləri layiqincə qiymətləndirilmişdir. O, bir Lenin ordeni, beş Qırmızı Bayraq ordeni, II dərəcəli Suvorov, II dərəcəli Kutuzov, Boqdan Xmelnitski, Qırmızı Ulduz ordenlərinə və bir çox doyüş medallarına, bir sıra ölkələrin, o cümlədən ABŞ-ın və Polşa Respublikasının yüksək titullu orden və medallarına layiq görülmüşdür.

Türk xalqlarının dahi oğlu Heydər Əliyev Mahmud Əbilovun zəngin və mənalı ömür yolundan danışarkən demişdir: "Xalqımız general Əbilova həmişə böyük ehtimad göstərmişdir. O, gənclərin hərbi-vətənpərvərlik ruhunda tər-biyələndirilməsində yaxından iştirak etmişdir".

Böyük iftixar hissi ilə bildirirəm ki, Mahmud Əbilovun həyat yolu rayonumuzla bağlı olmuşdur. Belə ki, onun gənclik çağları Xaçmazın Yalama kəndində keçmişdir. Buna görə də o, bu kəndi özünün ikinci vətəni sayırdı. Odur ki, bu vətənpərvər insan tez-tez Xaçmaza gəlmiş, vaxtilə yaşadığı Yalama kəndinin qonağı olmuşdur. O, Xaçmazda olarkən məktəblilərlə, əmək adamları ilə görüşər və onlara böyük qürur hissi ilə müharibə xatirələrindən danışardı. Bu da gənclərdə Vətənə, xalqa, əməyə, əmək adamlarına məhəbbət hissləri aşılayardı. Rayonumuzun məktəblərınə, muəssısə və təsərrufatlarına gedərkən "Bilik" cəmiyyəti Xaçmaz rayon şöbəsinin məsul katibi kimi, onu mən müşayiət edərdim. Aramızdakı dostluq münasibətlərinin əsası da elə o vaxtdan qurulmuşdu.

Mən 1964-cü ilin iyul ayında Bakıdakı fizoterapevtik üsullarla müalicə edən elmi-tədqiqat institutunda müalicə olunərkən bu nəcib insan-la bir palatada qalmışam. O vaxt bu el ağsaqqalı mənə böyük qayğı və diqqətlə yanaşırdı. Yaşca məndən xeyii böyük olmasına baxmayaraq, hər işi özü görməyə çalışar, həm də mənə qarşı ciddi və tələbkar idi. Belə ki, hərbdə olduğu kimi, hər gün birimiz palatamızda növbətçi durardıq. Buna görə də palatamız həmişə təmiz və səliqəli olardı. O, ehtiyatda olan bir general kimi maddi cəhətdən tam təmin olunmuşdu. Ancaq buna baxmayaraq, özünü digər xəstələrdən heç vaxt ayırmırdı. Onlarla oturub-durar, onlarla yeməkxanada birgə nahar edərdi. Axşamlar isə biz xəstəxananın foyesində bu gözəl insanın başına yığışar, onun müharibə haqqında xatirələrini maraqla dinləyərdik. Generalın hər bir sözündə, hər bir məsləhətində dərin məna, hikmət və həyat fəlsəfəsi var idi. O, burada çalışan tibb bacılarının, həkimlərin və bütün xəstələrin də dərin hörmətini qazanmışdı.

Məlumat üçün onu da qeyd edim ki, mən 1966-cı ilin iyul ayında həyat yoldaşım və oğlumla Sxaltubadakı sanitoriyaya gedərkən yenə də xoş təsadüf nəticəsində Bakı-Tiflis qatarında yerlərimiz general Mahmud Əbilov ilə bir vaqona düşmüşdü. Söhbət zamanı məlum oldu ki, o da müalicə almaq üçün Sxaltubaya gedir. Bu lap ürəyimizcə oldu. General keçmiş SSRİ Si-lahlı Qüvvələri Nazirliyinin sanatoriyasında hər cür şəraiti olan 3 otaqlı palatada qalırdı. O vaxt biz tez-tez görüşər və bir-birimizin qonağı olardıq. Özünün şirin söhbətləri və gözəl xüsusiyyətləri ilə məni və həyat yoldaşımı heyran edərdi. Hiss edirdik ki, o, böyük talanta malik olan şəxsiyyətdir. Bütün bunlar mənim dünyagörüşümün genişlənməsinə, bir tarixçi kimi, müharibələr haqqında məlumatlarımın daha da artmasına çox böyük təsir göstərmişdir.

Yeri gəlmişkən, qeyd etmək istəyirəm ki, vaxtilə rayonumuzda hərbi komissar işləmiş və generalı yaxşı tanıyan, ehtiyatda olan polkovnik-leytenant Yaşar Əbilov onun haqqındakı xatirələrini böyük iftixar hissi ilə danışdı:

—Kiçik yaşlarında ata və anasını itirmiş Mahmud 1910-cu ildə Xaçmaz rayonunun Yalama iəndində yaşayan xalası oğlu Seyfəddinin yanına gəlir. Odur ki, onun gənclik çağları varlığı fədər sevdiyi Xaçmazın Yalama kəndində keçmişdir. O, burada poləd kimi bərkimiş, büllur kini saflaşmış, əsl insan kimi yetişmişdir. Ədalət laminə deyim ki, Mahmud Əbilov adlı-sanlı sərkərdələrə xas olan bütün xüsusiyyətlərə malik ılmuşdur. Bax buna görə də o, ümumxalq məhəbbətini qazanmışdır. Bütün qüvvə və bacarığını Vətənin, xalqın gələcəyinə sərf etmiş görkəmli sərkərdə, ictimai xadim Mahmud Əbilovun həyat yolu hər bir insan üçün yaxşı nümunə və örnəkdir. Bax buna görə də onun zəngin rsini dərindən öyrənməli və geniş təbliğ etməlifik.

Mən, generalı yaxşı tanıyan bir insan kimi, jxuculara böyük razılıq hissi ilə bildirirəm ki, 1988-ci ildə ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin fərmanı ilə Mahmud Əbilovun anadan olmasının 100 illiyi respublika səviyyəsində geniş qeyd edilmişdir.

Bütün bunlara onu da əlavə edim ki, indi ölkəmiz bədnam qonşumuz Ermənistənla müha-ibə vəziyyətindədir. Müharibənin isə özü-nəməxsus sərt qanunları vardır. Belə ki, Böyük ıfetən müharibəsi illərində bütün iqtisadiyyat müharibənin tələblərinə uyğunlaşdırılmışdı. pövlət Müdafiə Komitəsinin əsgəri çağırışına əsasən adamlar heç bir qeyd-şərt qoymadan ardu sıralarına gedib Vətənini müdafiə edirdilər. Ədalət naminə onu da bildirirəm ki, orduya çağırış vaxtı heç bir ayrı-seçkiliyə yol verilmirdi. Belə ki, rəhbərin də, fəhlənin də, kəndlinin də balası Vətənin müdafiəsinə qalxmışdı. "Hər şey cəbhə üçün, hər şey qələbə üçün" və başqa bu kimi şüarlar səslənirdi. Hər bir vətəndaş müharibənin tələblərini sözsüz yerinə yetirməli idi.

Məlum olduğu kimi, ölkəmizin Prezidenti, Ali Baş Komandanımız İlham Əliyev Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin sülh yolu ilə həllinə nail olməq üçün yorulrnadan çalışır. Xaçmazlılar yaxşı başa düşürlər ki, respublikamızı düçar olduğu müharibə vəziyyətindən ancaq onun kimi müdrik dövlət başçısı qurtara bilər. Bax buna görə də biz cənab llham Əliyevin ətrafında dahə sıx, daha monolit həlda birləşməli və gələcəyin qurucularmı, məhz bu ruhda tərbiyə etməliyik. Çünki güc birlikdədir.

İzzəddin ŞIXVERDİYEV

Respublika.- 2010.- 8 may.- S. 13.