Görkəmli musiqişünasın xatirəsinə həsr olunmuş elmi sessiya

XX əsr Azərbaycan mədəniyyəti tarixində Üzeyir Hacıbəyli milli opera sənətinin banisi, dahi bəstəkar və dramaturq, musiqi nəzəriyyəçisi, kəskin satirik qələmi olan bir publisist, leksikoqraf və ictimai xadim kimi tanınır.

Ü.Hacıbəyli bir bəstəkar kimi, həm də ana dilimizi qoruyub saxlamağı, onu inkişaf etdirməyi ən vacib bir məsələ kimi Azərbaycan ziyalılarının qarşısına qoyurdu. O yazırdı ki, dilimizin bad qalması və saniyən tərəqqi etməsi və islah olunması barəsində çalışmalıyıq. Ü.Hacıbəyli, həmçinin ana dilimizə xor baxanları öz satirik felyetonlarında kəskin tənqid atəşinə tuturdu.

Azərbaycan xalqı hər il görkəmli musiqişünas, yazıçı-publisist Ü.Hacıbəylinin anadan olduğu günü böyük həvəs və təntənə ilə qeyd edir. Bu günlərdə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunda da dünyaşöhrətli bəstəkar Üzeyir Hacıbəylinin 125 illik yubileyinə həsr olunmuş elmi sessiya keçirilmişdir. Elmi sessiyanı giriş sözü ilə Azərbaycan MEA Humanitar və İctimai Elmlər Bölməsinin akademik katibi akademik Ağamusa Axundov açaraq dedi ki, Ü.Hacıbəyli istər musiqi sahəsində, istərsə də ədəbi fəaliyyətində qeyri-adi və təkrarsız şəxsiyyət idi. Buna görə də onun adı ilə bağlı keçirilən tədbirlər də məna və məzmununa görə seçilir.

A.Axundov giriş sözündə Ü.Hacıbəylinin həm bir musiqiçi, həm də bir yazıçı-publisist kimi yaradıcılığı haqqında məlumat verdi. Ən çox da onun Azərbaycan dili sahəsindəki fəaliyyətini, Azərbaycan dilinə aid yazdığı məqalələrinin qısa xülasəsini sessiya iştirakçılarının nəzərinə çatdırdı. O, həmçinin Ü.Hacıbəylinin ana dilimiz haqqında söylədiyi sitatı da nümunə göstərdi: "Əgər biz ana dilimizə indiyə qədər baxdığımız nəzərlə baxmaqda davam edərsək, yəni heç bir əhəmiyyət verməsək, ola bilər ki, günlərin bir günü dilimiz itər, batar, yox olar və bir millətin də ki dili batdı, onda o millət özü də batar, çünki bir millətin varlığı, isbati-vücud etməsinə səbəb onun dilidir".

Ümumiyyətlə, Ü.Hacıbəylinin həm musiqiçi kimi, həm də yazıçı kimi qələmə aldığı hər bir əsəri ədəbiyyat və incəsənət xəzinəsinin zəngin sərvətidir. O, hər iki sahədə öz bacardığını etmiş, misilsiz və yaddaşlardan silinməyən işlər görmüşdür.

Elmi sessiyada filologiya elmləri doktoru, professor Qəzənfər Kazımov "Üzeyir Hacıbəylinin publisistika dili" mövzusunda ətraflı məruzə etdi. Məruzəçi Ü.Hacıbəylinin publisistik məqalələrinin dili və üslubu haqqında danışaraq, onların elmi təhlilini və dilinin xalq dili əsasında təzahür tapdığını göstərdi, bütün yazılarında, hətta ən ciddi elmi məqalələrində belə yumor, satira olduğunu nəzərə çatdırdı. Q.Kazımov həm də bildirdi ki, Ü.Hacıbəylinin satirik gülüşü ciddi tapıntılardan, böyük ustalıqla yaratdığı komik situasiyalardan, təsirli və sərrast ifadələrdən irəli gəlir. Əsasən də onun felyetonlarındakı satira və yumor dilinin kəskin olmasını xatırlatdı: "Onun lağa qoyma, ifşa etmə üsullarına dərindən bələd olmuş, satirik keyfiyyətdə hazır söz və ifadələrlə yanaşı, özü də sözü satira vasitəsinə çevirmək qüdrətinə malik olmuşdur".

Məruzədən sonra çıxışlar oldu. Çıxış edənlər: filologiya elmləri doktorları Sevil Mehdiyeva, İsmayıl Məmmədov, filologiya elmləri namizədləri Qüdrət Cəfərov, Mətanət Tağıyeva və başqaları dahi bəstəkar Ü.Hacıbəylinin qələmə aldığı publisistik əsərlərinin dilindən, Azərbaycan dilinin saflığı və təmizliyi uğrunda apardığı mübarizədən, onun xalq dilindən, xalq ruhundan yararlandığından, terminoloji sözləri xalq dilinə uyğun sadələşdirməsindən, əsərlərində işlətdiyi frazeologizmlərin zənginliyindən və s.-dən ətraflı danışdılar, yeni dil faktları haqqında fikirlərini söylədilər.

Elmi sessiyanın sonunda akademik Ağamusa Axundov Üzeyir Hacıbəylinin əsərlərinin açılmamış bəzi qatlarının dilçilik nöqteyi-nəzərdən elmi araşdırılmasının aktuallığını bir daha diqqətə çatdırdı.

Nəriman SEYİDƏLİYEV

Respublika.- 2010.- 14 oktyabr.- S. 7.