Mətbuat səhifələrində

Son günlər mavi ekranlarda və mətbuat səhifələrində xoşagəlməz ədəbi qalmaqal yaşanır. Xalq yazıçısı Əkrəm Əylislinin Moskvada nəşr olunan “Drujba narodov” jurnalının 2012–ci il dekabr nömrəsində “Daş yuxular” romanını çap etdirməsi ictimaiyyət arasında ciddi narazılıq doğurmuşdur. “Daş yuxular” romanında xalqa qarşı təhqiramiz dolu təsvirlərinə, böhtan dolu zərərli fikirlərinə, müstəqilliyimizə qəsd edildiyi məqamda düşmən qüvvələrinə yarınması cəhdinə görə Əkrəm Əylislinin yaşadığı evin qarşısında oxucuların etiraz aksiyası keçirilməsi səngimir.

Qaçqın və Məcburi Köçkün Gənclər İctimai Birliyinin üzvləri, tələbələr Əkrəm Əylislinin portretlərini, üstündə “Daş yuxular” yazılmış plakatları odda yandırır, “Erməniyə uydun”, “Erməni Əkrəm, çıx ölkədən!”, “Ölkədən cəhənnəm ol!” şüarlarını qəzəblə səsləndirirdilər. Aksiya iştirakçılarının yaydıqları məlumatda deyilir: “Biz ermənilərin azərbaycanlılara qarşı törətdiyi vəhşiliklərin canlı şahidləri və qurbanları, xalq yazıçısı adını daşıyan, özünü millətin ziyalısı hesab edən Əkrəm Əylislinin hərəkətini Azərbaycan dövlətinə, xalqımıza və şəhidlərimizin ruhuna xəyanət kimi qiymətləndirir, onun üzdəniraq romanının milli ədəbiyyatımıza vurduğu ləkədən təəssüflənirik”. (Bax: “Bakı xəbər” qəzeti, 1 fevral 2013, səh.4.)

Vətənpərvər gənclər fevralın 2–də “Xətai” metrostansiyası yanında keçirdikləri aksiyada üzərində “Daş yuxular” yazılmış, üstündə xaç çəkilmiş kitabları tabuta qoyaraq klarnetin hüznlü melodiyasının müşayiətilə rəmzi dəfn mərasimi keçirdilər.

Toplantıda Tahir Hacıyev, Nurlan Hacıyev, Tərlan Səfərov və başqaları öz çıxışlarında Qərbi Azərbaycanda, Xocalıda, Kəlbəcərdə erməni quldurlarının xalqın başına gətirdikləri müsibətlərə biganə olan, tarixi faciələri ermənisayağı təsvir edən Əkrəm Əylislinin xəyanətkar hərəkətlərini kəskin tənqid etdilər. Onlar Əkrəm Əylislinin erməni sevgisini, xalqına, torpağına, şəhidlərin ruhuna hörmətsizliklə yazdığı xəyanət toplusunu, erməni işğalına və erməni separatizminə həyasızcasına haqq qazandırmasını, Azərbaycanın milli–mədəni dəyərlərini təhqir etməsini, Naxçıvan və Qarabağı “erməni torpağı” kimi hesab etməsini, bir sözlə ermənilərin tarixi saxtakarlığını həqiqət kimi verməsini xəyanət adlandırdılar. Bildirdilər ki, “…vətənpərvərlik hissi olan, damarlarında azərbaycanlı qanı axan heç bir yazıçı belə əsər yazıb millətimizi düşmən qarşısında təhqir etməz”. (Bax: “İki sahil” qəzeti, 2 fevral 2013, səh. 24).

Bakıda bir müəllimə Əkrəm Əylislinin qələmə aldığı “Daş yuxular” əsərinə etiraz olaraq onun dərslik proqramına salınmış həyat və yaradıcılığını tədrisdən imtina edib.

Dövlət Pedaqoji Universitetinin və Bakı şəhərindəki S.Pişəvəri adına humanitar fənlər gimnaziyasının müəllimi Tahirə Tahir qızı Səfərova APA–ya açıqlamasında digər həmkarlarını da bu addımı atmağa çağırıb: “Əkrəm Əylislinin ermənipərəst mövqeyi bir müəllim kimi məni çox ağrıtdı. Qələmə aldığı “Daş yuxular” əsəri ilə o, erməniləri nə qədər sevdiyini ortaya qoydu. Sanki həmin romanı türkün düşməni Sero Xanzadziyan, Zori Balayan, Silva Kaputikyan yazıb. Qərbi azərbaycanlıları yurd–yuvasından ən ağır təhqirlərlə didərgin salan erməni vəhşiliklərini Əkrəm Əylisli heç düşündümü? Düşünmüş olsaydı yəqin ki, böyük bir toplumu təhqir etməzdi. O, ermənilərin sifarişini yerinə yetirib. Əksinə olsaydı Qərbi Azərbaycanda 300–ə yaxın soydaşımızın vəhşicəsinə qətlə yetirildiyini, hamilə qadınları diri–diri torpağa basdıran erməni daşnaklarının qəddarlığını göz önünə gətirərdi. Bəs, ermənilərin Qarabağımızda törətdikləri vəhşilikləri niyə göz altına almır? Xocalıda hamilə qadının qarnını xəncərlə yarıb altı aylıq uşağın başını kəsən faşist erməni haqqında niyə bir söz açmır? 20 ildir ki, Qarabağımız tapdaq altında qalıb, kəndlər, yurd yerləri darmadağın edilib, bir milyon qaçqınımız var, Qarabağın elə kəndi yoxdur ki, onlarla, yüzlərlə şəhid verməsin. Biz indi onu necə Azərbaycan ziyalısı hesab edə bilərik? Üzümü onun da üzv olduğu Ziyalılar Forumuna tutaraq soruşuram. Budurmu ziyalılıq və azərbaycançılıq?! Min təəssüf! Mən bir müəllimə kimi belə qərara gəldim ki, Əkrəm Əylislinin ədəbiyyat dərsliyinin proqramına salınmış həyat və yaradıcılığını tədrisdən imtina edim. Mən bu dərsi keçə bilmərəm. Ölkəmdəki bütün ədəbiyyat müəllimlərini, həmkarlarımı da bu tədrisdən imtina etməyə çağırıram!”. (Bax orada: səh.15)

***

Xalq yazıçısı İsmayıl Şıxlını qüdrətli qələm sahibi, xalqını, vətənini ürəkdən sevən, yüksək şəxsiyyətli, nəcib insan kimi tanımışam. Onunla həmsöhbət, dost olmağımla qürur duymuşam. İstəkli oğlu Elçin Şıxlı ilə yaxın ünsiyyətim olmasa da ona dərin rəğbət bəsləyirəm, uğurları ilə sevinirəm. O, istedadlı yazıçı–jurnalistdir. Lakin Elçin Şıxlının “Azadlıq” qəzetində (3–4 fevral 2013) Əkrəm Əylislinin “Daş yuxular” romanı haqqında söylədiyi subyektiv fikirlər məni məyus etdi. Onun xalqımızı, milli mənəvi dəyərlərimizi, tariximizi, dinimizi açıq–açığına təhqir edən, “Böyük Ermənistan” yaratmaq üçün azərbaycanlılara qənim kəsilən, ocaqlarını söndürən nanəcib erməniləri bilərəkdən mədh eləyən Əkrəm Əylislinin cızmaqarasını “bədii əsər” səviyyəsində qiymətləndirməsi, orada təsvir etdiyi böhtan və çirkablı sərsəmləmələri “yazıçı fikri, düşüncəsi” hesab etməsi ilə razılaşmaq olmaz.

Elçin Şıxlı özü də etiraf edir: “Bəli, orada elə şeylər var ki, ermənilər ona istinad edərək bizim başımıza vura bilər”. Mən sizi əmin edirəm ki, orada çox şeylər var, onları görmək çətin deyil və ermənilər türk xalqına qarşı yazılmış bu ziyanlı əsəri dünya dillərinə tərcümə edib yayacaq. Türklərin yüz illər boyu dünya ictimaiyyətinə sübut etmək istədikləri fikirlərinə qarşı asanlıqla çıxa bilmək üçün fakt kimi ortaya qoyacaqlar. Çünki ermənilər cinayətlərinin ifşasından qorxaraq, arxivlərin açılması təklifindən yayınır, həyasızcasına erməni soyqırımı əfsanəsini dünya xalqlarına inandırmağa çalışırlar.

Elçin Şıxlının cəmiyyətin müxtəlif təbəqələrinin bu əsərə obyektiv münasibətini “qeyri–mədəni, düşüncədən uzaq davranış” hesab etməsi də düzgün deyil.

Mətbuatda “Daş yuxular”ı müzakirə edənlər—əsəri oxumadan Əkrəm Əylislini haqsız yerə müdafiə edənlər istisna olunarsa, ədəbiyyatşünaslar, müəllimlər, yazıçılar, tarixçi və siyasətçilərdi.

O ki qaldı, Əkrəm Əylislinin ikrahla personajın dili ilə “yeraz” köpək uşağı ki, ziyalı, ağsaqqal tanımır və kimsə erməni deyəndə, səni öldürə biləcək vəziyyətdədirlər” deməsi, başına minbir oyun açılmış, doğma ocağından qovulmuş, doğmaları öldürülmüş gənclərə böhtan atmaq, aşağılamaq–idiot münasibətdir. Əkrəm Əylisli kimiləri mənəvi cəhətdən rəmzi mənada tabuta qoyub basdıranlar yaralarının qaysağı göynəyən həmin İrəvan gəncləridir. Onları qınamaq günahdır.

Yaradıcılıq mürəkkəb prosesdir. Bəzən yazıçı əsəri yazanda özü də hiss etmədən yeni fikir, yeni epizod, hətta yeni obraz da meydana gələ bilər. Hətta düşündüyü süjetdən sarpmalar da mümkündür. Ancaq bu, yazıçının təfəkkür tərzi, mənəvi aləmi ilə sıx bağlı olur. Elçin Şıxlı çox təəssüf ki, Əkrəm Əylislinin əsərinə haqq qazandırmaq üçün Xalq yazıçısı İsmayıl Şıxlının yaradıcılığından misal da gətirir “…atamın hansısa yazısı barədə ədəbi tənqid deyirdi ki, yazıçı bu obrazı yaratmaqla filan məsələni nəzərə çatdırmaq istəyir. Yadımdadır, atam deyirdi ki, çox məntiqəuyğun yazıblar, heç mən bunu yazanda belə düşünməmişdim, başqa şey nəzərdə tutmuşdum”. Bundan belə nəticə çıxarmaq olmaz ki, Əkrəm Əylislinin yazdıqlarını oxucular “öz dünyagörüşünə, vəziyyəti qavramağına görə” qəbul etmişdir. Elçin Şıxlının müqayisəsi dəqiq deyil. Bu məntiqlə Əkrəm Əylislini bədnamçılıqdan xilas etmək olmaz. Çünki xoruzun quyruğu apaydın görünür. Əkrəm Əylislinin romanı elə yazılmayıb ki, orada hadisələri oxucu öz düşündüyü kimi yozsun.

Əkrəm Əylisli həsrətini çəkdiyi “öldürülən” Əylis ermənilərinə həsr etdiyi əsərində öz prototipi erməni Saday Sadıxlının dili ilə kimliyini, özünün azərbaycanlılara qarşı pataloji nifrətini, murdarlığını ortaya qoyur. Zori Balayan, Vardges Petrosyan, Silva Kaputikyan, Ovanes Şiraz kimi.

Onun bədiilikdən kasad siyasi məzmunlu “Daş yuxular” romanındakı fikirləri ötəri nəzərdən keçirmək kifayət edər:

—”Əylis erməniləri qədər vicdanlı, mədəni və zəhmətkeş insanlar dünyanın heç yerində yoxdur”.

—”Bu şəhərdə (Bakı nəzərdə tutulur–red.) adamlar bir–biri ilə sözləşiblərmiş kimi insanlıqdan uzaq qaçmağa çalışırlar”.

—”Ermənilər pis deyillər, pis biz özümüzük”.

—”Şuşadan gəlmiş Şahqaçar Ərmağanov yazıq, kimsəsiz erməni qarısı Qreta Sarkisovanı eyvandan yerə atıb öldürür, onun mənzilini ələ keçirərək fahişəxanaya çevirir”.

—”Azərbaycanlı ana cehizsiz gəldiyinə görə gəlinini evdən qovur”.

—”Bəyəm Allah sizin Peyğəmbərdən ağılsız idi ki, kişiləri sünnətli yaratmışdı, Peyğəmbər onun səhvini düzəltdi?”

—”Mənim atam bir dəfə axmaqlıq etdi ki, İrandan Bakıya gəldi, mən isə ikinci daha böyük axmaqlığı etdim ki, Moskvadan buraya qayıtdım”.

—”Adamlar küçələrdə sürü ilə gəzir, ibtidai insanların ov mərasimində olduğu kimi qışqırırlar: Qarabağ! Azadlıq! Ermənisən, ölməlisən!”

—”Sumqayıt faciəsinin Azərbaycanın ən tanınmış şəxsiyyəti tərəfindən Kremldən acıq çıxmaq üçün təşkil edildiyi kimi, axmaq olduğu qədər də zərərli fikir ortaya atır”.

—Belə ki, 1918–ci ildə türk ordusunun zabiti Arif bəy bütün Əylis ermənilərini bir həyətə yığıb sıraya düzdürür. Yaylım atəşi əmrindən sonra ölənlər ölür, yaralananlar isə xəncər və süngü ilə qətlə yetirilir. Ermənilərin evləri azərbaycanlılar tərəfindən qəsb olunur. Ona görə də indiyə qədər bu evlərdə yaşayan azərbaycanlıların uşaqları ruhi xəstəliyə tutulurlar, yaxud başqa bədbəxtliklə üzləşirlər. Həmin qətliamda ata–anasını, bacı–qardaşını itirən 10 yaşlı Aniko qaçıb təndirdə gizlənir. Türkiyədə təhsil almış Mirzə Vəhabın anası Anikonu tapır, evinə gətirib böyüdür. Sonra isə Mirzə Vəhab onu zorla özünə arvad edir, dinini dəyişdirir. Lakin cəsur və məğrur bir qadın olan Aniko öz xristianlığını içində yaşadır, xristian bayramlarında kilsəyə gedir, kilsəni süpürüb təmizləyir, evinin yanındakı kilsəni odun və saman anbarına çevirmiş Mirzəli kişi ilə daim mübarizə aparır, nəhayət istəyinə çatır, professor Abbasəliyevin köməkliyi ilə kilsənin açarlarını Mirzəli kişidən alır.

—Petsmis Qulunun babası çaqqal Abdulla 1919–cu ildə daşyonan Minası və onun arvad–uşağını balta ilə doğrayır, qəssab Məmmədağa küçədə keşiş Mıkırtıçın qızının qarnını xəncərlə yırtır, ilantutan Əbdüləlinin oğlu zəhmətkeş Arakeli əkin sahəsində öldürür, onun arvadı Eçxi isə havalanıb özünü qayadan atır.

—”Əylis Allahın evidir, ona görə orada 12 kilsə tikilmişdi, hərəsi də bir dağın arxasında”. “Mespor Maştots erməni əlifbasını Əylisdə yaradıb, Raffi Əylisdə dərs deyib”.

—”Nehrəm (Leqram) ermənilərə məxsus olub”.

—”Eçmiədzinə gedib xristianlığı qəbul edəcək, monax həyatı yaşayaraq Allaha dua edəcəyəm ki, Sumqayıt vəhşiliyini törədən müsəlmanları bağışlasın”.

—”Xalqın ruhunu axtalayırdı ki, hamı dinməz və sözəbaxan olsun”, hərəyə bir şey verib insanın ən dəyərli şeyini—qürurunu əlindən alırdı”, “onun hiyləgər və məkrli siyasəti nəticəsində ermənilər bizdən üz döndərdilər”, “bəlkə Kremldən acıq çıxmaq üçün Sumqayıt hadisələrini özü törətmişdir”.

—”Parapetdəki kilsənin pəncərələrindən çıxan qara tüstü burumları 1990–cı ilin 13 yanvarının qan qoxuyan gecəsinin qaranlığına qarışaraq, daha da qatılaşırdı”.

—”Öldürülən hər erməni üçün bircə şam yandırılsa, bu şamların işığı ayın işığından da parlaq olardı”.

Göründüyü kimi, burada fikirlər müstəqim mənada, açıq–aşkar yazıçının birtərəfli mövqeyini ortaya qoyur. Burada hansı sözü yozmaqdan söhbət gedə bilər.

Elçin Şıxlı yazır ki, “əsərə hazırkı münasibət göstərənlərin əksəriyyəti bədii əsər üzü görməyib”. “…kütlə içində biri ortaya düşəndə əksəriyyəti də onun nə demək istədiyinə, nə məqsədlə bunu etdiyinə fikir vermədən hərəkətə keçir”. Mənim fikrimcə, Əkrəm Əylislinin daxilindəki çirkabın aydın ifadəsi olan təsvirlərindəki təhqiramiz sözləri anlamaq üçün xüsusi hazırlıq kursu keçməyə ehtiyac yoxdur.

Mərhum Akademik Ziya Bünyadov “Bakinskiy raboçiy” qəzetində “Yeraz” ifadəsini işlədəndə həmin əsəbləri tarıma çəkilmiş qaçqın gənclər Elmlər Akademiyası binasının 7–ci mərtəbəsində Şərqşünaslıq İnstitutunun direktorunu axtarırdılar döyməyə ki, niyə bizə “yeraz” deyirsən.

Mən onlara aydınlaşdırdım ki, Ziya Bünyadov İkinci Dünya müharibəsi iştirakçısıdır, özü də Sovet İttifaqı Qəhrəmanıdır, vətənpərvər tarixçidir. O, “İrəvan ziyalıları” ifadəsini, özünəməxsus tərzdə qısaca “Yeraz” deyibsə burada heç bir qəbahət yoxdur.

Əkrəm Əylisli əsərində isə “Yeraz” ifadəsini təhqiramiz mənada işlədir ki, bunu oxuyan hər kəs başa düşür.

Yaxşı yadımdadır: keçən əsrin 70–ci illərində Azərbaycan KP MK–nın birinci katibi Heydər Əliyevin Şüvəlanda Səməd Vurğun adına yaradıcılıq evində görüşü oldu. Orada Mirvarid Dilbazi, Qabil, Qulu Xəlilov, Mübariz Əlizadə və “Azərbaycan” jurnalının o vaxtkı redaktoru Əkrəm Əylisli çıxış etdi. Onun ünvansız, anlaşılmaz sözlərindən təxminən belə düşünmək olardı ki, icitimai həyatda kim fəallıq, canfəşanlıq göstərirsə, o adamlar qorxuludur, cəsusdur. O açıq deməsə də, onun redaktor kimi səhvlərini tənqid edən görkəmli ictimai xadim Mübariz Əlizadəni qaraladığını güman etmək olardı.

Heydər Əliyev yığıncağın sonunda çıxış edənlərə cavab nitqində Əkrəm Əylisliyə dedi: Mən Yazıçılar İttifaqına, İmran Qasımova zəng vurub dedim ki, Əkrəm Əylislini göndər Mərkəzi komitəyə onunla yaxından tanış olmaq istəyirəm. Əkrəm Əylisli gəldi, orada çıxış etdi, mən indiki kimi onun dolaşıq danışığından bir şey anlamadım.

Heydər Əliyev sakit tonla danışır, Əkrəm Əylislini ədəb–ərkana, intizama dəvət etmək istəyirdi. Hələ sözünü tamamlamamış Əkrəm Əylisli zaldan oturduğu yerdən qışqırdı: “—Paho, kitabım bağlandı”.

—Onun bu yersiz, ədəbsiz hərəkəti Heydər Əliyevi təbdən çıxardı.

—Əkrəm!..—deyə o, sağ əlini ona sarı qaldırıb qəzəblə, uca səslə əlavə etdi—heç kim sənin kitabını bağlamır, özün bağlayırsan, bağla, hara gedirsən get!..

Bu epizodu orada olan yazıçılar yəqin ki, unutmayıb. Binanın həyətində kollektiv şəkil çəkdirəndə, Əkrəm Əylisli yaxın dostlarının təhriki ilə Heydər Əliyevə yaxınlaşıb pəncələri üstə qalxıb onu öpməyə cəhd etdi.

Əlbəttə, geniş ürəkli insan onu bu hərəkətinə görə bağışladı. Sonralar da qayğı ilə ona şərait yaratdı, “İstiqlal” və “Şöhrət” ordenləri ilə təltif etdi.

Əkrəm Əylisli, nankorcasına bütün bunları unutdu. Azərbaycan xalqının ona etimadına da məhəl qoymadan, öz çirkin erməni xislətini nümayiş etdirdi.

“Daş yuxular” romanında Heydər Əliyevi hörmətsiz sözlərlə xatırlatdı. Vətən uğrunda Qarabağ uğrunda həlak olan şəhidləri, qaçqın və köçkünləri ermənisayağı təhqir etdi. Beləliklə, o öz kitabını özü bağladı. İndi hansı üzlə Əkrəm Əylisli ictimaiyyət arasına, sadə Azərbaycan vətəndaşları arasına çıxıb onların gözünün içinə baxa bilər.

Təəssübkeşliyi olmayan şəxsiyyət ola bilməz. Ağıllı, müdrik insan səhvən bir qəbahət edəndə xəcalət çəkir. Məsləksiz, xəyanətkar adamın vicdanı olmaz. O, indi tələyə düşmüş siçovul kimi vurnuxur. Pişik kimi kürəyini yerə vurmur, öz sərsəmləmələri ilə oxuculara bədii ədəbiyyatdan dərs deməyə, onları aldatmağa çalışır.

Erməni–müsəlman münaqişəsini aradan qaldırmaq, xalqları bir–birinə yaxınlaşdırmaq üçün Elçin Şıxlı cəmiyyətə məsləhət görür ki, Əkrəm Əylisliyə xəyanətinə görə heç bir ictimai cəza vermədən yüz ildir ki, minlərlə ocaq söndürmüş, soydaşlarımızı məhv etmiş, qəddar düşmənlərə üz tutub deyək:

“…ey ermənilər, əsərdə ermənilərin yaxşı olduğunu yazmışıq. Osmanlı türkləri və biz sizin qanınızı tökmüşük, kilsələrinizi dağıtmışıq. Gəlin, görək siz özünüzdə bizdə olan cəsarəti, şücaəti, insanpərvərliyi tapıb eyni şeyləri boynunuza ala bilərsinizmi? Onu işlətdiyinizi etiraf edə bilərsinizmi?…”

“Humanist təklifi etmək” və şovinist erməni quldurundan sülhpərvərlik, səmimiyyət, mərdlik gözləmək, işğal altında olmuş torpaqlardan onların geri çəkilməsini güman etmək sadəlövhlük olardı.

Atalar demişkən, dua oxumaqla donuz darıdan çıxmaz. Ona çoban zopası lazımdır ki, böyürə–böyürə tarladan rədd olsun.

Əkrəm Əylisli bədnamçılığa düçar olub: əgər onda vicdan varsa, ömrü boyu əzab çəkəcək. Onu şəhidlərimizin ruhu bağışlamayacaq. Bir də “yerazlar”. Əkrəm Əylislinin ruhunda ermənilik var. O öz prototipi—əsərin qəhrəmanı Saday Sadıxlının dili ilə deyir: mənim nəslimdə erməni qanı yoxdur (bəlkə fikir azdırır–red.) amma nədənsə, getdikcə içimdə bir adsız ermənini gəzdirdiyimi, daha doğrusu, gizlətdiyimi hiss edirəm.

Əkrəm Əylisli öz xəyanətini hamıdan yaxşı anlayır. Yollar axtarır, tapa bilmir. O, erməni yuvası olan “Drujba narodov” jurnalında “Daş yuxular” povestini gizlin çap etdirəndə bəlkə də güman edirdi ki, Azərbaycan ictimaiyyəti bundan xəbər tutsa, oxucuları əsərin Azərbaycan variantı ilə yola gətirə biləcək.

İndi o, nadancasına hoqqa çıxarmaqla oxucuların gözünə kül üfürmək, ümumxalq qınağından yaxa qurtarmaq məqsədi ilə “Azadlıq” qəzetində (3–4 fevral 2013) erməni yazıçılarına müraciətini dərc etdirmişdir.

Orada erməni yazıçılarını həqiqəti yazmağa çağırır. Bu başa düşmür ki, erməni yazıçıları onun kimi nadan deyil. Erməni “həqiqəti” yüz ildən bəri dünya ictimaiyyətini bezdirən ağ yalandır.

Oxucuların ictimai müzakirə zamanı haqlı tənqidi fikirləri elə bil ki Əkrəm Əylislinin ağlına batmır. Daha dəqiq desək, onların sözlərinin doğru olduğunu bilsə də, öz əsərinin ziyanlı, zəhərli olduğunu etiraf etmək, “Daş yuxular”dan əl çəkmək istəmir. Buna səbəb Əkrəm Əylislinin təkcə müştəbehliyi, məhdud dünyagörüşü deyil, dövrün ictimai–siyasi hadisələrini, mənsub olduğu xalqın tarixini, adət–ənənəsini, həyat tərzini, maddi–mədəni və mənəvi dəyərlərini dərindən bilməməsi və ya bilərəkdən onlara nankorcasına göz yummasıdır. Əkrəm Əylisli “Daş yuxular” romanında xalqın taleyi probleminə özünün xəstə təxəyyülünün prizması ilə yanaşmış, uşaqlıq dövründən ürəyində gizlin saxladığı erməni sevgisi, ermənilik duyğularının təsiri altında qüsurlu əsər yazmışdır. Bəsirəti bağlanmış yazıçı ağnan qaranı seçə bilməmişdir. O, Cəlil Məmmədquluzadənin, Mirzə Ələkbər Sabirin əsərləri ilə “Daş yuxular”nı müqayisə edir, düşünür ki, zaman onun “əsərinin” həqiqi qiymətini verəcəkdir. Bu xam xəyal, sərsəmləmə, mənəvi korluq açıq–aşkar sübut edir ki, Əkrəm Əylisli klassik yazıçıların əsərlərindəki xalq, vətən sevgisini doğru–düzgün qiymətləndirməyi bacarmayıb.

Onu ərsəyə gətirən Azərbaycan xalqına qarşı nifrət, kin–küdurət, böhtan dolu əsərini onların ictimai məzmunlu tənqidi ruhlu əsərləri ilə yanaşı tutmuşdur.

Əkrəm Əylisli hələ də başa düşmək istəmir ki, necə deyərlər “qaş qayırdığı yerdə göz çıxarmış”, iki xalq arasında sülh, barışıq, mehribançılıq yaratmaq əvəzinə arada olan düşmənçiliyi daha da qızışdırmış, yanan ocağa su əvəzinə benzin tökmüş, uçurumu daha da dərinləşdirməyə xidmət etmişdir. “Daş yuxular” romanını oxuyan şovinizm azarına tutulmuş erməni gəncliyində xalqımıza qarşı barışmaz düşmənçilik duyğuları alovlanacaqdır.

“Daş yuxular” erməni millətçiləri Raffi, Zori Balayan kimi yazıçıların zərərli əsərləri kimi qəbuledilməzdir. Əkrəm Əylislinin öz cızmaqarasına zamanın qiymət verəcəyi xülyasına gəlincə, bu, Alabaşın qaysavadan pay ummasına bənzəyir.

T.ƏkbƏroğlu.

4 fevral 2013–cü il.

Redaksiyadan:

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev ictimaiyyətin, o cümlədən qaçqın və köçkün soydaşlarımızın çoxsaylı müraciətlərini nəzərə alaraq böhtan dolu əsəri ilə Azərbaycan tarixi gerçəkliklərini saxtalaşdırdığına görə Əkrəm Əylislinin “Xalq yazıçısı” fəxri adından və Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdündən məhrum edilməsi barədə 7 fevral 2013–cü ildə sərəncam vermişdir.

Beləliklə, Əkrəm Əylisli günah etdi və cəzasını aldı.

Əkrəm Əylislinin “Daş yuxular” əsəri müasir Azərbaycan ədəbiyyatına ləkədir. Yazıçının bu dərəcədə haqsız və təhrifçi olmasını təsəvvür etmək mümkün deyil. Öz xalqına Əkrəm Əylisli qədər nifrət edən ikinci bir yazıçı tapmaq çətindir. Hesab edirəm ki, Azərbaycan xalqını aşağılayan, ona böhtan atanın xalq yazıçısı adını daşımağa haqqı yoxdur. Səhv etmirəmsə Əkrəm Əylisli vaxtilə “İstiqlal” ordeni ilə təltif edilib və yol verdiyi yaramazlıqdan sonra “İstiqlal” ordeninə də haqqını itirib.

Nə genində, nə də yazıçı və vətəndaş mənəviyyatında. Azərbaycanlılara bu qədər böhtan atanı, Ermənistanda qətlə yetirilənlərin, Xocalıda amansızlıqla qırılanların fəryadını isə eşitməyəni azərbaycanlı adlandırmaq olarmı? Düşünmürəm ki, Əkrəm Əylislinin dərk etmək qabiliyyəti pozulub. Yəqin ki, belə deyil. Çox ehtimal ki, ömrünün ahıl çağında bu vaxta qədər çörəyini yeyib, suyunu içib istədiyi qədər bəhrələndiyi Azərbaycana və azərbaycanlılara xəyanət etməklə, genetik olaraq mənsub olduğu xalqa xidmət göstərmək qərarına gəlib. Onun yazdığı da, hərəkətləri də Azərbaycan xalqına arxadan zərbədir.

Əli Əhmədov,

Yeni Azərbaycan Partiyasının sədr

müavini — icra katibi, millət vəkili.

Azərbaycan yazıçısı Əkrəm Əylislinin “Daş yuxular” (“Kamennıe snı”) əsərinin mətbuatda çap olunan fraqmentləri orijinalda olduğu kimidirsə, Əkrəm Əylisli bu xalqdan üzr istəməlidir”. Əkrəm Əylisli Orxan Pamukun yolunu getmək istəyirsə, ondan Orxan Pamuk çıxmaz.

Təəssüf edirəm ki, Əkrəm Əylisli belə əsər yazıb və onu rus dilində nəşr etdirib. O, kimin üçün yazıb? Xocalı faciəsini etiraf etməyən, uşaqları qaz borusunda qaynaq edib havasızlıqda boğub öldürən, 250 mindən çox azərbaycanlını oradan çıxardan erməni faşistlərinə dəstək üçünmü yazır? Biz dünyaya sübut etmişik ki, Bakıda 1990–cı ilin yanvarında, Sumqayıtda törədilən hadisələr Sovet kəşfiyyatının ermənilərlə birgə həyata keçirdiyi əməliyyat idi. Birincisi, Bakıya qoşun yeritmək üçün edilirdisə, ikincisi, Sumqayıtda Ermənistandan çıxarılan azərbaycanlıların daha sürətlə çıxarılmasına rəvac vermək üçün edilirdi. Bunları dünyaya çatdırdığımız, ermənilərlə ideoloji mübarizə apardığımız halda azərbaycanlı yazıçı belə bir “əsəri” yazıb rus dilinə tərcümə etməklə nə demək istəyir? Orxan Pamuk kimi Nobel mükafatı almaq istəyir? Öz millətinin tarixini təhrif edərək kiməsə xoş gəlmək istəyir?

Mübariz Qurbanlı,

Yeni Azərbaycan Partiyasının

İcra katibinin müavini, millət vəkili.

Əsəri rus dilində oxudum. “Drujba narodov” jurnalının son nömrəsində. Əkrəm Əylislinin yaradıcılığında, düşüncəsində qeyri–normativ, anomaliya xarakterli impulslar olur. “Daş yuxular” əsəri də bunun bir nümunəsidir. Əsərin girişində maraqlı bir fikir var. Söhbət erməni–müsəlman münasibətlərindən gedir. Göstərilir ki, qarşılıqlı münasibətlərin normallaşması, müəyyən bir yaxın əlaqələrin yaranması üçün hər iki tərəf etiraflarda bulunmalıdır. Hər iki tərəf günahı özündə görməlidir. Bununla yanaşı, Əkrəm Əylisli birtərəfli qaydada demək olar ki, günahın hamısını öz üzərinə götürür və nəticə etibarilə bizim üzərimizə qoyur. Yazıçı çox kəskin münasibət sərgiləyir.

Əsərdə demək olar ki, bütün azərbaycanlıların, hətta bütün müsəlmanların doğru yolda olmadığı, aqressiv olduğu göstərilir. Əsərə görə, onların heç dini də normal deyil. Mədəniyyətləri də demək olar ki, yoxdur. Amma bunun qarşılığında ermənilər və erməniliyin mənən, ruhən kifayət qədər humanist, mükəmməl və zəhmətkeş olduğu, böyük mədəniyyət yaratdıqları göstərilir. Bunu qəbul etmək mümkün deyil. Hər halda ermənilərin günahlarını dünya görür, ermənilərin özü də bəzən bunu qəbul edirlər. Bir erməni xəstəliyi—torpaq tutmaq, hakimiyyət qazanmaq və bunun üçün də hər cür vasitələri məqbul hesab etmək məsələsi var. Odur ki, ermənilərin belə çox əl–üzünü yumaq özünü doğrultmayan məsələdir”.

Söhbət onun seçdiyi məkan —balaca vətən dediyi Əylisdən düşdü: “Ə.Əylisli Əylisin elə bir tarixini yazır ki, guya ki, Əylisdə və onun simasında bizim vətən dediyimiz bu yerdə vaxtilə ermənilər yaşayıblar və böyük mədəniyyət yaradıblar. Biz onları qırıb–çatmışıq, evlərini də tutmuşuq və onların evlərində yaşayırıq. Və üstəlik yaratdıqları mədəni məkanın mədəniyyətsiz sakinləriyik. Bu şəkildə ağılın, şüurun qəbul edə bilməyəcəyi fikirlər var. Mən qəti şəkildə əminəm ki, hətta Əylisdə yaşamış, Əylisli soyadını daşıyan erməni şairləri, aşıqlarının çoxu Azərbaycan dilində yazıb. Bu o deməkdir ki, burada mədəniyyət azərbaycandilli mədəniyyət olub. Yoxsa, erməni niyə bu dildə yazmalıydı? XVI əsrdən başlamış XX əsrə qədər 300–ə qədər erməni aşıq və şairi türk dilində yazıb. Yəni böyük mədəniyyətin təqlidçisi olublar. Amma Əkrəm Əylisli başqa cür düşünür. Bu da qəbul olunacaq bir şey deyil.

Biz erməni düşüncəsinin, erməni ideologiyasının haradan gəlib hara getdiyini bilirik. Əkrəm Əylisli bizdən də yaxşı bilir. Amma bununla yanaşı, bu cür məntiqsiz bir təvazökarlıq etmək mütərəqqi bir iş deyil. 70–ci illəri totalitar rejim kimi qiymətləndirməsi, guya Azərbaycandan başqa hər yerdə vəziyyətin yaxşı olduğunu irəli sürməsi və bundan sonra da günahkar olduğumuz üçün həmişə həyatımızın qüsurlar və problemlərlə keçəcəyi barədə proqnoz verməsi, ümumiyyətlə, bu əsərin ruhunda anomaliyalar həddən artıq çoxdur. Mahiyyəti etibarilə məsələnin ideya şəklində qoyuluşu özünü qətiyyən doğrultmur. Mən demaqogik vətənpərvərliyin əleyhinəyəm. Xalqımın üstün cəhətlərini də, çatışmayan tərəflərini də yaxşı bilirəm.

Bu cür impulsiv, başdan–ayağa tarixi hadisələri təhlil etmək üçün vacib olan təmkindən çox–çox uzaq şəkildə, həyəcanlarla hadisələri təqdim etməsi Əkrəm Əylislinin yaradıcılığında böhrandır. Bunu böhran hesab etmək olar.

Nizami Cəfərov,

akademik.

Əkrəm özü Əylis kəndində doğulub və yaxşı bilir ki, 1905, 1918–ci illərdə ermənilər o kənddə xalqın başına hansı oyunları gətirib. Elə mənim babamın atası danışırdı ki, ermənilər onlara hansı əzablar yaşadıb. Bu günlərdə bir erməni çaqqalının Xocalıda canı çıxmayan ölümcül bir qızı necə güllələyib öldürdüyü barədə yazısını oxudum. Bununla o fəxr edirdi. Bu cür acıları yaşayan xalqın yazıçısı belə şeylər yazmamalıdır.

Rüstəm Behrudi,

şair.

Əkrəm Əylislinin”Daş yuxular” romanı haqqında oxuduğum qısa tezislər ona Koroğlu adını almaq həvəsi ilə öz atasının gözünü çıxardanları xatırlatdı: “Məlum olduğu kimi, camaat bu cür “qəhrəmanları” “Koroğlu” yox, “kor kişinin oğlu” deyə çağırdılar. Öz millətinin gözünü çıxartmağı və erməni qəhrəmanı olmağı xalq yazıçısı Əkrəm Əylisliyə heç yaraşdırmadım.

Azay Quliyev,

millət vəkili.

Əkrəm Əylislinin əsərini oxumuşam. Mənə çox ağır təsir etdi. Deyirlər ki, guya o, ermənilərlə aranı düzəltmək istəyib. Amma mənim fikrimcə belə eləmək aranı daha da pis salır. Çünki özünü alçaltmaqla şirin düşmək olmur, olsa–olsa nökər ola bilərsən, qapı süpürən olarsan. Əkrəm Əylisli əsərdə yazır ki, yerazlar elə etdi, belə etdi. Bəs yaxşı, yerazlar oradan (Ermənistandan) gələndə necə gəlmişdilər, necə qovmuşdular onları, birinin qulağı kəsik, birinin burnu kəsik, başlarına min oyun açmışdılar, bunu niyə yazmır? Həqiqəti belə demək olmaz, həqiqət necə var, elə olmalıdı. Yazıçısansa, mütləq həqiqəti de. Əgər Əkrəm onlarla dost olmaq istəyirdisə, mütləq həqiqəti deməliydi, onda bəlkə dostluğun özəyi qoyulardı.

Bunun da kökü lap irəlidən gəlir, elə həmin Əkrəmin təriflədiyi Andranikdən gəlir. Dost olacam deyə, bütün milləti ayaq altına salıb kölə eləmək nə deməkdir? Bu onun vicdanına düşür. Görünür, Əkrəm hələ yaxşı qocalmayıb, qocalanda bunların cavabını alacaq. Ona yaxşılıq edən adamlar haqqında nələr deyib o povestlərində. Halbuki bu adam ona atasından çox hörmət edib. Əkrəm Əylisli atasından heç nə görməmişdi, amma o adamdan çox şey görüb. İndi isə öz povestlərində onu məsxərəyə qoyur.

Yenə deyirəm, Əkrəm Əylisli yazıçıdı, nə yazırsa, özü bilər. Ancaq o belədirsə, mən onunla şərik deyiləm. O, qul olmaq istəyirsə, olsun. Getsin kimin ayağını yalayırsa, yalasın.

Fikrət Qoca,

Azərbaycan Yazarlar Birliyinin katibi,

xalq şairi.

Bu cür yanaşma olmaz ki? Siyasəti də, ədəbiyyatı da qoyaq bir kənara, məsələlərə bir vətəndaş yanaşması olmalıdır. Bədii əsər tarixi həqiqətə uyğun olmalıdır. Bədii əsər birtərəfli yazıla bilməz.

Əkrəm bəy öncə romanı ana dilində çap etdirəydi, ictimaiyyətin rəyini öyrənəydi, sonra rus versiyasını hazırlayaydı. İndi də deyir ki, Azərbaycan versiyasında dəyişikliklər edəcəm. Azərbaycan versiyasını hər nə cür istəyir–işləsin, artıq fakt ortadadır. Öz millətinə bu qədər nifrət etmək, tarixi faktları bu qədər saxtalaşdırmaq, məsələlərə bu qədər birtərəfli yanaşmaq olmaz. Heç bir erməni müəllifinin yazısında Azərbaycan xalqına bu qədər nifrət, tarixi faktları bu qədər saxtalaşdırma yoxdur ki, bunu bizim hörmətli Əkrəm Əylisli edib. Bir söz deyəndə də deyir, bunu siyasiləşdirməyin, bu, ziyalılığa basqıdır. Bunun ziyalılığa nə dəxli var? Bu, antiziyalılıqdır.

Sabir RüstƏmxanlı,

xalq şairi, millət vəkili.

Qətiyyən reallığı əks etdirmir. Yazır ki, “Əylis kəndində bir həftə arxlardan erməni qanı axdı”. Bunu heç Zori Balayan yazmayıb. Özü də bu əsər Moskvada rus dilində nəşr olunub. Ermənilər bunu xarici dillərə tərcümə edib dünyaya yaysalar, Əkrəm Əylisliyə Nobel mükafatı verəcəklər. Bir vaxtlar Orxan Pamuk Türkiyədə milli dəyərlərin inkarına yönələn əsərlər yazdı və “erməni soyqırımı”nın tanıdılmasına çağırış etdi, nəticədə də Nobel mükafatı aldı. Bu da həmin yolla gedir. Fikrimcə, Əkrəm Əylisli daha da irəli gedib. Ziyalılar Forumuna toplaşan adamların bir qrupunu çıxmaqla, yerdə qalanların xisləti bundan ibarətdir. Vaxtilə Rüstəm İbrahimbəyov yazmışdı ki, “Bakıdan ermənilər köçdükdən sonra şəhərin mədəni səviyyəsi aşağı düşdü”. Əkrəm Əylislinin fəaliyyəti də elə bu istiqamətdədir.

Bir müddət əvvələ qədər Əkrəm Əylisli Milli Məclisin deputatı idi. Əyləşdiyimiz yerlər bir–birinə yaxın olub. Çıxış etməsə də, yerdəki fikirlərinin əksəriyyətində həmişə erməniləri müdafiə edib. Əvvəllər belə başa düşməyə çalışırdım ki, gənclik illərində ermənilərlə yaxşı ünsiyyətdə olub. Bəlkə onlara olan isti münasibəti buradan qaynaqlanır. Lakin sonradan gördüm ki, bu şəxs sadəcə olaraq ermənilərin müdafiəçisidir.

Siyavuş Novruzov,

Yeni Azərbaycan Partiyası icra

katibinin müavini, Milli Məclisin deputatı.

Bu əsər Azərbaycan xalqını dünyaya tənbəl, mədəniyyətsiz, qəddar xalq kimi təqdim edir. Əkrəm Əylisli böyük şəxsiyyətlərimizi təhqir edir, erməniləri dünyanın ən zəhmətkeş, vicdanlı və mədəni insanları adlandırır. Artıq erməni mətbuatında onu qəhrəman elan ediblər.

Onun Azərbaycan xalqının yazıçısı adı

nı daşımağa haqqı yoxdur. Xahiş edirəm, bu məsələyə baxılsın və ona müvafiq qiymət verilsin.

Musa Quliyev,

Milli Məclisin deputatı

Xəyanət. Bu xəyanətə də hamı münasibət bildirməlidir, təkcə qarabağlı, Ermənistandan gələnlər yox. Neçə gündür o əsəri oxuyuram. Azərbaycan vətəndaşlarına müxtəlif ayamalar qoyulub. Ordakı aktyor obrazın görkəmi, davranışı Əkrəm Əylislidir. O, bu illər ərzində aktyor oyunu oynayıb. Onun fəaliyyətində bu kimi hallar çox olub. Ancaq biz böyüklük göstərmişik. Mən həmişə düşünürdüm ki, niyə Əkrəm Əylisli “Azərbaycanda bir normal qələm əhli yoxdur” deyir. Mən səni əmin edirəm Əkrəm Əylisli, Ermənistanda vəhşicəsinə qətlə yetirilmiş bu millətin nümayəndələrinin, Qarabağda şəhid olanların ruhları sənə rahatlıq verməyəcək. Bütün Azərbaycan vətəndaşları öz mövqeyini bildirməlidir. Ziyalılar Birliyi, onun ətrafında olan adamlar mövqeyini bildirsin. Əgər onu dəstəkləyirsinizsə, deyin, biz də bilək siz kimsiniz?

Bahar Muradova,

Milli Məclisin deputatı

”Daş yuxular” əsəri ilə Ə.Əylisli Azərbaycan xalqına qarşı daşlar yağdırmağa başlayıb. Onun sözlərinə görə, insanlar yazıçı kimi ondan bu daş yuxuları deyil, Xocalı faciəsi, çadır düşərgələri, Şuşa haqqında yazılar gözləyirdi:”Eləcə də, o cəbhə bölgəsində həyatını təhlükə altında qoyan insanlardan yazmalı idi. Bütün bunların əvəzində isə düşmənin yalanlarına həmmüəlliflik etmək hesab edirəm ki, çox ağır və heç bir sağlam ölçüyə gəlməyən missiyadır. Nə səbəbdən bunu etdiyini bilmirəm. Bu yazıları ilə o özünü Azərbaycan xalqının gözündən birdəfəlik saldı”.

Ə.Əylisli əsərin Azərbaycan dilinə tərcümə edilməsindən ona görə ehtiyat edir ki, onun mahiyyətini bütün Azərbaycan bir daha aydın şəkildə görəcək.

Aydın Mirzəzadə,

millət vəkili

Mən yazıçılarla həmişə fəxr etmişəm. Mənim yediyim çörək qələm çörəyi olub. Mən heç vaxt düzgün yazan qələmə qarşı çıxmaram. Amma Əkrəm ermənilərdən ürəkağrısı ilə yazır. Ermənilər mənim kəndimdə 48 adamı öldürüb, o cümlədən ailəmdən 16 nəfəri qətlə yetiriblər. Mən onun əsərini necə qəbul etməliyəm?

Cavid Qurbanov,

millət vəkili

Mən heç kəs haqqında qərəzli danışmamışam. Amma xalqım, millətim, dövlətim haqqında qərəzli sözlər eşidəndə hiddətlənirəm! Ermənilər Spitakda boruya uşaqları doldurub yandıranda, Xocalı faciəsini törədəndə, üç yüz min azərbaycanlını yurd yerlərindən çıxaranda, Bakıda 1990–cı il Qanlı Yanvar hadisələri, Sumqayıtda törədilən olaylar baş verəndə Əkrəm Əylisli harada idi? Soruşmaq istəyirəm: bəs Ermənistandan gələn azərbaycanlılar oradan necə qovulmuşdular, hansı işgəncələrə məruz qalmışdılar? Məgər bunları Əkrəm Əylisli xatırlamır? Əsl həqiqəti yazmaq lazımdır. Milli məsələdə yanlışlığa yol vermək olmaz. Ona görə də bu gün Əkrəm Əylisliyə haqq qazandırmaq günahdır. Bir erməninin döyüldüyünü görüb, bunu Azərbaycan xalqının adına yazmaq və rus dili vasitəsilə dünyaya yaymaq nə deməkdir? Xalqı hiddətləndirən budur!

Xalq yazıçısı müsahibəsində bir fikiri də ifadə etdi ki, guya heç bir xalqın, millətin yurd yeri yoxdur, hamı gəlmədir. Onun dediyi fikir çox yanlışdır! Hər bir millətin dədə–baba yurdu var. Düzdür, ermənilərin yurd yeri yoxdur, onlar üçün Vətən anlayışı şərtidir. Amma əsli, kökü, nəcabəti, qədim mədəniyyəti olan xalqlar üçün bu, düzgün ifadə deyil. Bu cümlə erməniyə sərf edən fikirdir. Çox təhlükəli və dünyanı qarışdıran cümlədir.

Buludxan Xəlilov,

filologiya elmləri doktoru, professor.

Ə krəm Əylisli ürək yanğısı ilə Bakıda və Əylisdə öldürülən ermənilərdən söz açır, buna görə Vətəninə, dininə, peyğəmbərinə münasibətini dəyişdiyini doktorun dili ilə açıq şəkildə ifadə edir.

Romanla tanış olduqca türk millətinə qarşı Əkrəmin uzun illər boyu içərisində gəzdirdiyi nifrət bütün çılpaqlığı ilə görünür və bu iki xalq arasında, az qala iki yüz ildən bəri başlayan və davam edən ədavətin günahını vicdansızcasına türkün adına yazır. Nə qədər nadan, nə qədər kor, kar olasan ki, tarixi demirəm, ən azı son 40–50 ilin hadisələrinə bu cür qərəzli yanaşasan.

Erməni işğalı nəticəsində yerlə–yeksan edilən yüzlərlə kəndimiz, məhv edilən tarixi abidələrimiz, təcavüzə qarşı döyüşlərdə şəhid olan minlərlə övladlarımız, Xocalı soyqırımının dəhşətləri son 20 ilin acı həqiqətləridir. Bütün bunları kənara qoyaraq, xalqımızın vəhşi obrazını yaratmaq cəhdlərinin nadanlıqdan başqa bir adı yoxdu. Nadan, nankor və nanəcib epitetlərini 75 yaşında daşımaqdan dolayı insan üçün başqa bir faciə varmı?!

Fəzail Ağamalı,

millət vəkili.

Əkrəm Əylisli Azərbaycan xalqına çox böyük bir xəyanət edib”. “Bu şərəfsiz, xəyanətkar tarixi faktları təkzib edir, açıq–aşkar ermənilərin təbliği ilə məşğul olur”. “Xəlil Rza Ulutürkü, Xəlilullah Xəlilov kimi təqdim edən Əkrəm Əylisli onu ermənilərin düşməni kimi qələmə verib, kommunizmdən yazan şair kimi lağa qoyub. Həmçinin Əbülfəz Elçibəyi lağa qoyaraq yazıb ki, bu adam idealistdir, başdanxarab və pantürkist biridir”. Əkrəm Əylisliyə verilmiş İstiqlal ordeni ona haramdır və əlindən alınmalıdır. “Onu müdafiə edən Eldəniz Quliyev, Seymur Baycan kimi insanların da şərəfi yoxdur. Əkrəm Əylisli talışları lağa qoyur, Eldəniz Quliyev isə onu müdafiə edir. Onu müdafiə edənlərin azərbaycanlı olduğuna inanmıram. Bu, Azərbaycana vurulan çox böyük bir zərbədir.

Cümşüd NURİYEV,

politoloq.

Respublika.- 2013.- 9 fevral.- S. 12;13.