AZƏRBAYCAN ENERJİ TƏHLÜKƏSİZLİYİ SAHƏSİNDƏ AVROPA ÜÇÜN ƏVƏZOLUNMAZ TƏRƏFDAŞA ÇEVRİLİB

Azərbaycanın iqtisadi qüdrətinin artmasında neft və qaz kimi təbii sərvətlərimizin, ondan ölkəmizin və xalqımızın mənafeyinə uyğun düzgün istifadə olunması mühüm rol oynayır. Ulu öndərimiz Heydər Əliyevin müdrikcəsinə və uzaqgörənliklə işləyib hazırladığı, mərhələ–mərhələ reallaşdırdığı milli neft strategiyası ötən əsrin doxsanıncı illərinin ortalarından başlayaraq Azərbaycanın uzunmüddətli uğurlu inkişaf epoxasının təməlini qoyub. Milli neft strategiyası, enerji siyasəti qloballaşan dünyanın tələbinə uyğun olaraq son illər ölkəmizdə daha intensiv aparılır və öz gözəl bəhrəsini verir. Son illər ərzində Azərbaycanın enerji potensialının gücləndirilməsi istiqamətində sözün həqiqi mənasında çox böyük addımlar atılıb, genişmiqyaslı işlər görülüb. Yalnız 2012–ci ildə ölkəmizin enerji potensialı 50 faizdən çox artıb və bu proses davam edir. “Azərbaycan Respublikası regionlarının 2009–2013–cü illərdə sosial–iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı”nın icrasının dördüncü ilinin yekunlarına həsr olunmuş konfransdakı yekun nitqində prezident İlham Əliyev Azərbaycan dövlətinin çox düşünülmüş inkişaf strategiyasının olduğunu önə çəkərək deyib: “Azərbaycan tərəfindən nəqliyyat və enerji sahələrində irəli sürülmüş təşəbbüslər və layihələr nəinki bizim maraqlarımızı və bölgə maraqlarını, qitə maraqlarını təmin edir və edəcəkdir. Azərbaycan artıq bu sahələr üzrə əvəzolunmaz tərəfdaşa çevrilibdir. Deyə bilərəm ki, Avropa ölkələrinin bəzilərinin enerji balansında Azərbaycan neftinin payı 30–40 faizə çatır. Beləliklə, artıq biz neft resurslarımızla bəzi ölkələrin enerji təhlükəsizliyini təmin edirik. Bizim təşəbbüsümüzlə başlanan TANAP layihəsi isə Azərbaycan qazının müxtəlif ölkələrə nəql olunmasını təmin edəcəkdir. Beləliklə, Azərbaycan qaz sahəsində də enerji təhlükəsizliyi məsələlərinin həlli işində əvəzolunmaz tərəfdaşa çevriləcəkdir”.

Qlobal enerji təhlükəsizliyi bu gün dünyanı düşündürən və narahat edən strateji məsələdir. Enerji siyasəti indi dünya, xüsusən də Qərb üçün daha vacib rol oynayır. Bu da təbiidir. Xüsusən də Avropa İttifaqına daxil olan ölkələrin enerjiyə olan təlabatının daxili ehtyatlarından 15–17 dəfə çox olduğunu nəzərə alsaq, problemin yaxın illərdə daha da ciddiləşəcəyi şəksizdir. Ekspertlərin qənaətinə görə, 2020–2030–cu illərdə enerji daşıyıcılarının 80–90 faizi Avropa İttifaqına məhz kənardan daxil olacaqdır ki, bu da Qərb üçün potensial təhlükə deməkdir. Hazırda enerji təhlükəsizliyi məsələləri nəinki enerji resurslarını istehlak edən, eləcə də onları hasil edən ölkələrdə geniş müzakirə mövzusudur. Təsadüfi deyil ki, Qərb özünün enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsi yönümündə yollar axtarır və ardıcıl addımlar atır, Xəzər dənizi hövzəsi ölkələri, xüsusən də təbii sərvətlərlə zəngin olan Azərbaycanla daha geniş və sıx əməkdaşlığa strateji əhəmiyyət verir.

Göründüyü kimi, enerji təhlükəsizliyinin təminatı baxımından Azərbaycan dünya ölkələri üçün çox önəmli və strateji tərəfdaşdır. Bu gün Azərbaycan neftlə yanaşı, həm də qaz ixrac edən ölkə kimi tanınır. Gürcüstan və Türkiyə ilə yanaşı, Azərbaycan qazı indi Rusiya və Yunanıstana da ixrac edilir və bu ölkələrin coğrafiyası genişlənməkdədir. Bakı–Tbilisi–Ceyhan neft kəmərinin tam gücü ilə işləməsi, Bakı–Tbilisi–Ərzurum qaz kəmərinin istismara verilməsi və yeni layihələrin gündəmə gəlməsi Azərbaycanın mövqelərini daha da gücləndirib. Burada çox böyük təbii qaz ehtiyatlarına malik “Şahdəniz” yatağının əhəmiyyəti xüsusi vurğulanmalıdır. Dövlətimizin başçısı bu yatağın əhəmiyyəti ilə bağlı bildirib ki, “Şahdəniz” üzrə kontraktın imzalanması “Azəri–Çıraq–Günəşli” kontraktının imzalanmasından iki il sonra baş vermişdir. O vaxt Azərbaycanın qaz potensialı haqqında dünyada heç bir məlumat yox idi. Çünki sovet dövründə bizim qaz imkanlarımız araşdırılmamışdı. Geoloqlarımız, mütəxəssislərimiz, əlbəttə, bilirdilər ki, bizim zəngin qaz ehtiyatlarımız vardır. Amma heç vaxt Azərbaycan xarici investorlar tərəfindən qaz ölkəsi kimi maraq doğurmurdu. Ancaq “Şahdəniz” qaz yatağının kəşfindən sonra, – bu yataq dünya miqyasında ən böyük yataqlardan biridir, – əlbəttə ki, bu sahəyə diqqət daha da çox olmuşdur. Beləliklə, düzgün strategiyanın icra edilməsi nəticəsində dəhlizin açılması, Bakı–Tbilisi–Ceyhan neft kəmərinin tikilməsi nəticəsində biz artıq pəncərədən başlayaraq böyük qapı açdıq. Azərbaycanı beynəlxalq enerji ailəsinə daxil etdirə bildik. Həm siyasi, həm iqtisadi baxımdan böyük uğurlar əldə edə bilmişik.

İqtisadiyyatımız gücləndikcə və sənaye potensialımız artdıqca, Azərbaycanın bundan sonrakı uzun illər ərzində də dayanıqlı enerji mənbələri ilə təmin edilməsi məsələləri ön plana çıxır. Buna isə həqiqətən də, böyük ehtiyac vardır. Son illər ərzində Azərbaycan öz enerji təhlükəsizliyini tam şəkildə təmin etməyə və ixrac üçün əlavə potensialın yaradılması kimi məqsədlərə artıq nail ola bilib. Bu gün Azərbaycan qonşu ölkələrə nəinki öz neftini, qazını, neft məhsullarını, eyni zamanda elektrik enerjisini də ixrac edir. Beləliklə, ölkəmiz həm əlavə mənfəət əldə edir, eyni zamanda, Azərbaycanın bu bölgədə önəmi, əhəmiyyəti böyük dərəcədə artır.

Ötən il Azərbaycanın təşəbbüsü və iştirakı ilə TANAP layihəsinin reallaşması olduqca mühüm tarixi hadisə sayıla bilər. Bu layihə ölkəmizin iqtisadi qüdrətinin və dünyadakı siyasi nüfuzunun artmasında önəmli rola malikdir. Prezident İlham Əliyev bu layihənin tarixi rolundan danışaraq deyib: “TANAP layihəsi bizə imkan verəcəkdir ki, Azərbaycan zəngin qaz resurslarını dünya bazarlarına böyük həcmdə nəql etsin. Hesab edirəm ki, TANAP layihəsi son illər ərzində nəinki ölkəmizdə, regionda, Avropa qitəsində enerji təhlükəsizliyi ilə bağlı olan məsələlər arasında ən böyük addımdır. TANAP layihəsinin təşəbbüskarı da Azərbaycan olmuşdur. Əminəm ki, TANAP layihəsini Azərbaycan öz tərəfdaşları ilə vaxtında icra edəcək və beləliklə, Avropanın enerji xəritəsi böyük dərəcədə dəyişdiriləcəkdir”.

Belə dünya miqyaslı, Qərb üçün həyati əhəmiyyət daşıyan nəhəng layihələrin məhz Azərbaycanın təşəbbüsü və iştirakı ilə həyata vəsiqə alması ölkəmizin siyasi və iqtisadi qüdrətinin təsdiqidir. Azərbaycan artıq regional çərçivədən çıxaraq dünyada söz sahibinə çevrilib. Bəşəri proseslərə təsir etmək mexanizmləri əldə edib. Təbii ki, bu bizə həm iqtisadi dividendlər gətirəcək, həm də siyasi mövqelərimizi əhəmiyyətli dərəcədə möhkəmləndirəcəkdir. Azərbaycan artıq Avropanın enerji təhlükəsizliyi üçün çox önəmli ölkəyə çevrilib.

Proqnozlar təsdiqləyir ki, Xəzərin Azərbaycan sektorundakı karbohidrogen ehtiyatlarının həcmi ölkəmizin daxili təlabatı və ixrac əməliyyatları üçün hələ bir əsrlik dövrə kifayət edəcəkdir. Təsadüfi deyil ki, Azərbaycan hazırda nəinki özünün, eləcə də dünyanın enerji təhlükəsizliyi məsələlərinə öz layiqli töhfəsini verir. Dünya ölkələri, xüsusən də Qərb enerji təhlükəsizliyi kimi ciddi problemin həllində Azərbaycanla daha sıx əməkdaşlıq qurmaqda marağını açıq şəkildə ortaya qoyub. İndi söhbət məhz Azərbaycanın fəal iştirakı ilə Xəzər–Qara dəniz–Aralıq–Baltik dənizləri və Avropa İttifaqı regionunda enerji əməkdaşlığının geniş formatı haqqında gedir. Dövlətimizin başçısı cənab İlham Əliyev Bakı–Supsa, Odessa–Brodi–Plotsk–Qdansk, QGİ, Nabukko layihələrinin və gələcəkdə həyata keçirilməsi nəzərdə tutulan digər proqramların əhəmiyyətindən danışarkən xüsusi vurğulayıb: “Onların hamısının bu gün yeganə mənbəyi var: Xəzər dənizi və daha dəqiq desək, Azərbaycan”.

Xəlil CABBAROV

Respublika.- 2013.- 22 fevral.- S. 1.