Azərbaycan daim güclənir və müasir dövlətə çevrilir

Azərbaycanın istər dövlət, istər özəl sektorunun ümumi daxili məhsulu öz rəqabətqabiliyyətliliyini günü–gündən artırır. Ölkənin iqtisadiyyatının dayanıqlı və davamlı inkişafından danışarkən dövlət başçısı İlham Əliyev deyib: “Bütövlükdə ötən il ölkə iqtisadiyyatı üçün çox uğurlu il olmuşdur. Bu da təsadüfi deyil. Çünki keçən ilin uğurları bundan əvvəlki dövrdə müəyyən edilmişdir. Bizim düşünülmüş iqtisadi siyasətimiz artıq öz gözəl nəticələrini verməkdədir və dinamika müsbətdir, inkişaf çox sevindiricidir… Bu gün Azərbaycan iqtisadiyyatı güclü iqtisadiyyatdır və bizim gözəl gələcəyimiz vardır”. 2012–ci ildə ümumi daxili məhsul 53.995 milyon manat, o cümlədən qeyri–neft sektorunda bu rəqəm 28.474,9 milyon manat təşkil etmişdir.

Qeyd edək ki, real sektorun mühüm sahələrindən olan informasiya–kommunikasiya texnologiyalarının inkişafı da davamlıdır. Hazırkı dövr sürətli inkişaf dövrüdür. Bu sürət isə müasir elmi–texniki nailiyyətlərin tətbiqi olmadan mümkün deyildir. Bu sahədə İKT son dərəcə mühüm yer tutur. Belə ki, elm və texnologiya çox sürətlə inkişaf edir və bu sahədə informasiyaların müvafiq institutlara çatdırılması isə həmin tərəqqinin sürəti qədər mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Belə ki, tətbiqin operativliyini və səmərəliliyinin yüksəkliyini təmin edir. Bu gün siyasi, iqtisadi və sosial həyatın elə bir sahəsi yoxdur ki, İKT ora daxil olmasın.

Ötən il Azərbaycan dördüncü nəsil mobil rabitə texnologiyasını tətbiq edən Avropanın doqquzuncu, dünyanın isə 37–ci ölkəsi olmuşdur. Belə ki, Azərbaycanda İKT sahəsində inkişaf tempi kifayət qədər yüksəkdir. Faktlara nəzər yetirək. Ötən il informasiya və rabitə xidmətlərinin həcmi 1.424,2 milyon manat civarında olmuşdur. Bu rəqəm ötən ildəki göstəricidən 15,9 faiz çoxdur. Əhaliyə göstərilmiş informasiya və rabitə xidmətlərinin payı 72,2 faiz təşkil etmişdir. Əldə olunmuş gəlirlərin 60,4 faizi mobil telefon rabitəsindən yaranmış və 2011–ci illə müqayisədə bu xidmətlərin həcmi 12,2 faiz artaraq 859,9 manat olmuşdur. Son üç ildə Azərbaycan MDB ölkələri arasında geniş regionda internet istifadəçilərinin sıxlığına görə liderdir. Ötən il bu sahədə göstərici 65 faizdən 70 faizə yaxınlaşmışdır. İnternet xidmətinin keyfiyyətliliyinin daim yüksəldilməsi diqqət mərkəzindədir. Keçən il xaricə çıxışın tutumu 2,2 dəfə artmış, qiymətlər isə 35 faiz azalmışdır. Bir meqabit–saniyə xidmətinin qiyməti orta əməkhaqqının təxminən 3 faizi qədərdir. İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə bu rəqəm 20 faiz həddindədir.

İKT–nin inkişafı üzrə 10 illik Milli Strategiya ulu öndər Heydər Əliyevin imzaladığı fərmanla reallaşmağa başlamışdır və ümummilli liderimizin siyasi varisi, dövlət başçısı İlham Əliyev tərəfindən müvəffəqiyyətlə davam etdirilir. 2008–ci ildə Azərbaycan peykinin orbitə çıxarılması barədə qərar verilmiş, 2009–cu ildə bu sahəyə dair Dövlət Proqramı qəbul edilmiş, bir il sonra isə “Azərkosmos” Səhmdar Cəmiyyəti yaradılmış və ölkəmiz kosmik klubun üzvünə çevrilmişdir. 2012–ci ildə dövlət siyasətinin uğurluluğu 2013–cü ilin fevralında ABŞ–ın “Orbital” şirkəti tərəfindən istehsal olunmuş və Fransanın “Arian” şirkəti tərəfindən orbitə çıxarılmış ölkəmizin ilk “Azərspace–1″ telekommunikasiya peyki ilə təsdiq olunmuşdur. Beləliklə, dövlətimiz kosmik sənayesi olan ölkələr sırasına daxil olmuşdur. Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyev ölkəmizin İKT sahəsində əldə etdiyi uğurlara yüksək qiymət vermişdir: “İKT sahəsində Azərbaycan, doğrudan da, son illər ərzində böyük uğurlar əldə edibdir. Bu, həm biznes, həm zəka, intellekt sahəsidir. Eyni zamanda, innovasiya və şəffaflığa təkan verən, xidmət göstərən bir sahədir. Biz bu imkanlardan geniş istifadə etməliyik”. Göründüyü kimi, İKT–nin inkişafı iqtisadi sahələrin bütün sahələrində operativ informasiya mübadiləsini təmin edir, cəmiyyətlə iqtisadi, siyasi və sosial qurumlar arasında qarşılıqlı müasir tələbə cavab verən informatik körpü yaradır, dövlətin müvafiq institutları ilə vətəndaş arasında operativ və vasitəsiz əlaqə yaratmaqla korrupsiya və rüşvətxorluğa da yer qoymur. Ölkəmizdə xidmətlərin maksimum şəffaf və müasir səviyyədə təmin edilməsi üçün “ASAN” xidməti keçən ilin sonlarında yaradılmış və fəaliyyətə başlamışdır. Elektron hökumətinin də uğurlu fəaliyyətini bura əlavə etsək, cəmiyyətimizin və dövlətin müasir səviyyədə və demokratik idarə olunmasında informasiya–kommunikasiya texnologiyalarının getdikcə daha mühüm rol oynadığının şahidi olarıq. Təsəvvür edin, bir pəncərə sistemi ilə işləyən vahid elektron portalına 40 hökumət və dövlət qurumu birləşdirilmişdir. Nazirlər Kabinetinin təsdiq etdiyi 417 xidmətdən 158 sadə xidmət artıq cəmləşdirilmiş və internetə çıxışı olanların istifadəsindədir. Elektron imza sisteminin kompyuter və mobil telefon versiyası da işə salınmışdır. Ötən il təxminən 5,5 mindən çox məmur və vətəndaş bu xidmət sistemindən istifadə etmişdir. İKT–nin tətbiq olunduğu sahələrin sayını kifayət qədər uzatmaq olar. Bircə onu demək lazımdır ki, bu xidmət növü müasir həyatımızın mühüm və zəruri hissəsinə çevrilib. Bütün bunlar həm də İKT–nin insan fəaliyyətinin bütün sahələrinin ayrılmaz bir hissəsi olduğunu sübut edir. Bu il Azərbaycanda “İnformasiya–kommunikasiya texnologiyaları ili” elan olunub. Beləliklə, İKT–nin ölkənin inkişafı üçün prioritet sahələrdən olduğu bir daha aydın olur. Dövlət başçısı MDB Dövlət İnformasiya Agentlikləri Rəhbərləri Şurasının XVI iclasının iştirakçılarını qəbul zamanı bu barədə deyib: “Bu sahə bizə yeniləşmə və iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi istiqamətində daha fəal irəliləməyə imkan verəcəkdir. İKT sahəsi bir neçə aspekti, ilk növbədə informasiyanı, yeni texnologiyaları, biznesi əhatə edir. Belə ki, bu sahə biznes mühiti üçün də çox cəlbedicidir”.

Bu gün Azərbaycan iqtisadiyyatı çoxşaxəlidir və davamlı inkişaf edir. Nəticədə hazırda iqtisadiyyatımız neft amilindən asılılığını minimuma endirib. Ölkə rəhbərliyi çalışır ki, strateji məqsədlərə uyğun olaraq ümumi daxili məhsulun qeyri–neft sektorunda iki dəfə artımına ən qısa müddətdə nail olunsun. Bu məqsədə uğurla çatılır. Belə ki, real iqtisadiyyat hərtərəfli inkişaf edir, tərəqqi davamlı, istehsal olunan məhsullar rəqabətədavamlıdır. Təkcə ötən il ölkəmiz 155 dövlətlə xarici ticarət dövriyyəsi edib. Bu əməliyyat 43.813,2 milyard ABŞ dolları həcmində olub. Bu göstəricidə ixrac olunan malların payı 34,2 milyard dollardır. Azərbaycanın dünya bazarına çıxardığı qeyri–neft məhsullarının həcmi 11,2 faiz artıb. Göründüyü kimi, Azərbaycan ildən–ilə dünya iqtisadiyyatına daha sürətlə unteqrasiya edir və yerləşdiyi regionda çox mühüm siyasi–iqtisadi mövqeyə malikdir. Buna görə də müasir dünyanın iqtisadi, siyasi və sosial həyatının bütün sahələrinin çox mühüm, hətta ayrılmaz hissəsinə çevrilmişdir. Bu gün ölkələrin tərəqqisində və artıq həm də təhlükəsizliyinin təminində mühüm və zəruri rol oynayan İKT–nin inkişafı dövlətimizin də daim diqqət mərkəzindədir. Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyi və Dövlət Neft Fondu Azərbaycanda “evlərə optika” modeli üzrə bütün yaşayış məntəqələrinə yüksəksürətli genişzolaqlı İnternet xidmətlərini verən optik şəbəkənin qurulması üzrə layihə hazırlamışdır və 2013–cü ildə bu layihəyə 103 milyon manat vəsait ayrılmışdır. Əsas məqsəd ondan ibarətdir ki, ucqar kəndlərdə də sürəti 10–100 meqabit–saniyə arasında olan genişzolaqlı internetə çıxış təmin edilsin və istifadəçilərin sayı təxminən 85 faizə çatdırılsın. Bu da nəzərdə tutulan 2017–ci il üçün inkişaf etmiş ölkələrin səviyyəsi deməkdir.

Cənubi Qafqaz, Orta və Mərkəzi Asiya ölkələri arasında rəqəmli televiziya yayımı ilk dəfə Azərbaycanda tətbiq olunmuşdur və hazırda əhalinin 90 faizinin həmin növ yayım texnologiyasından istifadəsi təmin olunmuşdur. Bu gün Azərbaycanda 25 telekanal və 15 radio proqramı vardır. Milli Teleradio Şurasının razılığı ilə mərkəzləşdirilmiş və lisenziyalaşdırılmış 100–dən çox xarici radio–televiziya kanallarının qəbulu, saxlanma və paylanma sistemi yaradılmışdır, məqsəd də budur ki, bu sistem regional mərkəzə çevrilsin.

Azərbaycan BMT–nin müvafiq komitəsində kosmik ölkələr sırasına qəbul edilmış və öz üzərinə kosmik fəzanın sülh məqsədlərilə istifadəsi üzrə öhdəlik götürmüşdür. 2012–ci ildə BMT–nin 67–ci Baş Məclisi Azərbaycanın əlaqələndirici olduğu “Avrasiya Transmilli Böyük İnformasiya Magistralı” (TASİM) layihəsinə dair xüsusi qətnamə qəbul etmiş, bununla da siyasi dəstəyini vermiş və bu layihə üzrə xüsusi alyansın yaradılmasını tövsiyə etmişdir. Başqa beynəlxalq əhəmiyyətli layihə olan Avropa Yaxın Şərq yüksəksürətli İnformasiya Şəbəkəsinin (EPEG) ölkəmizdə əsas və ehtiyat qovşaqlarının quraşdırılması isə artıq başa çatmışdır. Diqqəti bir cəhət cəlb edir. Azərbaycanda beynəlxalq tədbirlər bir–birini əvəz edir. Hətta bir gündə bir neçəsi keçirilir. Bunun səbəbi təkcə ölkəmizin davamlı və sürətli sosial–iqtisadi inkişafı, nəhəng beynəlxalq səviyyəli layihələrin reallaşması, Azərbaycanın regionun mühüm nəqliyyat mərkəzi olması deyil, həm də ölkədə mövcud informasiya–kommunikasiya texnologiyalarının böyük və mühüm tədbirlərin ən yüksək səviyyədə keçirilməsinə imkan verməsidir. Bir fakta nəzər yetirmək kifayətdir. İnternet üzrə ən böyük tədbir olan İnternet İdarəçilik Forumu Bakıda keçirilən zaman 1600–dən çox xarici və 1200 Azərbaycan nümayəndəsi iştirak etmiş, 3800 xarici iştirakçı isə videokonfranslar vasitəsilə foruma qoşulmuşdu. Göründüyü kimi, bu gün artıq İKT–siz nəinki inkişaf etmək və hətta səmərəli fəaliyyət göstərmək də mümkün deyil.

İKT–nin daha sürətli inkişafı dövlətin daim diqqət mərkəzindədir. Dövlət başçısı bu məqsədlə 2012–ci ildə İKT–nin İnkişafı Dövlət Fondu, Yüksək Texnologiyalar Parkı, İnformasiya Təhlükəsizliyi Mərkəzi və İnformasiya Təhlükəsizliyi üzrə Dövlət Agentliyinin yaradılması üçün fərman və sərəncam imzalamışdır. “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyasına əsasən İKT sahəsində inkişafın artımı 18–20 faiz nəzərdə tutulmuş, səkkiz ildə əldə olunacaq gəlir isə 8–9 milyard ABŞ dolları həcmində proqnozlaşdırılmışdır. Bu məqsədə nail olmaq üçün rəqabət mühiti daim yaxşılaşdırılacaq, sektora səmərəli fiskal və monetar güzəştlər olunacaq, ixrac potensialının mütəmadi surətdə artırılması üçün müvafiq siyasət yürüdüləcək, regional İKT resursları, yüksək texnoloji məhsul və xidmətlər yaradılacaq, güclü insan kapitalına əsaslanan innovativ sahibkarlığın inkişafı təmin olunacaqdır.

Dövlət başçısı İKT–nin ölkənin tərəqqisində əhəmiyyətinə yüksək qiymət verir və ən müasir səviyyəyə çatdırılması üçün bütün lazımi addımları atır: “İnformasiya–kommunikasiya texnologiyalarının inkişafı bizim uğurlu gələcəyimizi müəyyən edəcək, təmin edəcəkdir… Peykin fəaliyyəti nəticəsində Azərbaycan dövləti, eyni zamanda maliyyə məsələlərini həll edəcəkdir. Yəni bu peykin fəaliyyəti iqtisadi cəhətdən də səmərəli olacaqdır. Eyni zamanda, informasiya–kommunikasiya texnologiyalarının inkişafı ümumən hər bir ölkənin inkişafını müəyyən edir. Gələcəkdə bu sahənin hər bir ölkə üçün nə qədər vacib olduğunu, əminəm ki, hər kəs görəcəkdir. Hər bir ölkənin uğurlu, dayanıqlı inkişafı üçün informasiya–kommunikasiya texnologiyalarının sahəsi həlledici rol oynayacaqdır. Mən buna əminəm. Mən çox şadam ki, biz bu istiqamətdə bütün işləri planlı, məqsədyönlü şəkildə aparırıq. Bütün addımları atırıq ki, ölkəmiz daha da güclənsin, Azərbaycan daha da müasir dövlətə çevrilsin. Bu yaxınlarda İnformasiya–Kommunikasiya Texnologiyaları Universitetinin yaradılması haqqında imzaladığım sərəncam dediyim sözlərin təsdiqidir”.

Ataş CƏBRAYILOV

Respublika.- 2013.- 10 mart.- S. 1.