O, zamanın sınağından üzüağ çıxıb

Bir zamanlar tez–tez evlərimizin qonağı olardı, mavi ekrandan boylanan gülümsər çöhrəsi, oturuşmuş səsilə. Onu çoxları belə tanıyardı: “Günün ekranı” xəbərlər proqamının diktoru, maraqlı verilişlərin aparıcısı Xalidə Əhmədova. Əslində isə Xalidə xanım bir çox keyfiyyətlərə malik insan idi və məqamı gəldikcə özünün nəyə qadir olduğunu göstərə bilirdi. Bəzən o, öz hərəkətləri ilə insanlarda təəccüb doğurar, qibtə, qısqanclıq hissi oyadardı. Ətrafdakıların nə düşünəcəklərinə əhəmiyyət vermədən atdığı addımlar, gördüyü işlər hərdən özünə qarşı çevrilsə də, yolundan dönmürdü, çünki onu başa düşən, dəyərləndirənlər daha çox idi…

Ömrünün 65 ilini arxada qoymuş Xalidə Əhmədovanın həyat tarixçəsini yenidən vərəqləmək zamanın sınaqlarından üzüağ çıxmış bu məğrur qadını bir az da yaxından tanımağa imkan verir.

O, 1947–ci il dekabrın 16–da Bakıda anadan olub, M.A.Əliyev adına Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunun mədəni–maarif fakültəsini bitirib. 1979–1990–cı illərdə Azərbaycan Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsində diktor vəzifəsində çalışıb. Həmçinin Mahnı və Rəqs Ansamblının, Azərbaycan Televiziyasının da solisti olub.

Onun yaradıcılıq yolu “Lalə qızlar”dan başlamışdı. Yeniyetmə ikən özünü bu ansamblda sınamış, tanınmış, peşəkar sənət adamlarından ifaçılıq sənətinin sirlərini öyrənmişdi. Sonralar televiziyaya gəlişində də bu sahədə çalışması müəyyən rol oynamışdı.

Həmin dövrlərdə çoxları kimi, o da Sovet İttifaqı kimi nəhəng bir dövlətin süqut edəcəyinə inanmır, Azərbaycanın təkrar müstəqilliyə qovuşacağı, azadlıq uğrunda ümumxalq mübarizəsinin nəinki şahidi, hətta iştirakçısı olacağını heç ağlına da gətirmirdi.

1988–ci ilin payızında məlum hadisələrin başlanması bir vaxt haqqında belə düşünməyin mümkün olmadığı məqamları qaçılmaz etdi. Ermənilərin torpaq iddiası, ilk qurbanlar milləti ayağa qaldırmış, məsələyə mərkəzin birtərəfli mövqeyi azadlıq, müstəqillik uğrunda mübarizəyə meydan yaratmışdı. Paytaxtın hələ o zaman Leninin adını daşıyan meydanını xalq artıq “Azadlıq” meydanına çevirmişdi. Ardı–arası kəsilməyən izdihamlı mitinqlər insan seli ilə müşayiət olunurdu.

Noyabrın 17–də belə mitinqlərdən biri keçirilirdi, hamı həyəcan, təşviş içərisində millətin aqibətinin necə olacağını gözləyirdi, cavabsız suallar heç kəsə rahatlıq vermirdi. Elə bu zaman böyük insan selini yararaq bir qadın tribunaya tərəf addımlamağa başladı. Yaxasına Azərbaycan xalqının milli dövlətçilik tarixinin yadigarı olan üçrəngli bayraq sancılan bu qadın Xalidə Əhmədova idi.

Həyəcanlı görünsə də, fikirlərini toplayıb sözə başladı, rəvan nitqi, tutumlu səsi izdiham arasında bir sakitlik yaratmışdı. Onun “Mən sizə bəyan etmək istəyirəm ki, Azərbaycan Televiziyası xalqla birdir, lakin bəzi qüvvələr bizə işləməyə mane olur, hələ də köhnə havanı çalırlar. Mitinqlərdən çəkilmiş verilişləri efirə verməyə qoymur, xalqın sözünü yuxarı dairələrə çatdırmağa imkan vermirlər. Bütün bunlara baxmayaraq, mən bu təşkilatın bir üzvü kimi sizinlə birgəyəm. Sizə söz verirəm ki, televiziyanın proqramından erməni dilində olan verilişlər çıxarılacaq, hazırda sizin də iştirak etdiyiniz mitinq birbaşa yayımlanacaqdır”—sözlərindən sonra izdiham dəniz kimi dalğalandı, alqış sədaları ətrafı bürüdü.

Bu, belə də oldu, o, verdiyi sözə əməl etdi. Məhz bundan sonra əsəbləri tarıma çəkilmiş, çaş–baş düşmüş insanların Azərbaycan Televiziyasını ələ keçirmək, onu dağıtmaq kimi təhlükəli çağırışlarına son qoyuldu. Elə o anlardan etibarən siyasi fəaliyyətə başladı və heç vaxt “mənə nə” söyləmədi, azərbaycançılıq ideyalarına sadiq qaldı Xalidə xanım.

1990–cı ilin Qanlı Yanvar faciəsi baş verəndə o, həyat yoldaşı, tanınmış diktor Davud Əhmədovla birgə Türkiyənin paytaxtı Ankara şəhərində məzuniyyətdə idi. Hadisədən kədərlənmişdi, lakin özünü itirməmişdi. Nəyi necə edəcəyi barədə düşünürdü. Milliyyətçi Hərəkat Partiyasının gənclik qanadının köməyilə məşhur Tandoğan meydanına çıxan Xalidə xanım Rusiyanın Ankaradakı səfirliyinin binası önündə təşkil olunmuş mitinqdə alovlu nitq söyləməklə kifayətlənmədi, səfir Çernışevin gözləri qarşısında Sovet İttifaqının bayrağına od vurub yandırdı, binanın önünə qara çələng qoydu.

Böyük çətinliklə tibbi yardım və ərzaqla dolu təyyarənin Türkiyədən Bakıya göndərilməsinə nail olan Xalidə xanım daha bir addım atır. Türkiyə Cümhuriyyətinin dövlət kanalı TRT–nin beynəlxalq qolu olan TRT İNT kanalında efirə çıxaraq dünyanın 60 ölkəsinə səslənir, doğma Vətənində baş vermiş qanlı Bakı hadisəsini, xalqına edilən haqsızlıqları dünya ictimaiyyətinə çatdırır. Elə buradanca o zaman ABŞ–da rəsmi səfərdə olan Türkiyə prezidenti Turqut Özala müraciət edir: “Türkiyəyə dönün və qardaş Azərbaycanın yanında olun, Azərbaycan türklərinə mənəvi dayaq olun!”. Bütün bu proseslərdə türk dünyası, xüsusilə Süleyman Dəmirəl onu yaxından izləyir, mənəvi dəstək olurdu. Təsadüfi deyildir ki, 1990–cı ilin fevralında Doğru Yol Partiyasının sədri Süleyman Dəmirəl mətbuat və partiya fəalları ilə görüşdə belə demişdi: “Azərbaycanın da Halide Edibi varmış Halide Ahmedova! O, artıq benim manevi kızımdır… Azerbeycan boyda yürek taşıyan şu zarif kadın, sınırları zorlayarak, Azerbeycanın hak sesini dünyaya duyurdu… Onu Azerbeycan halkına emanet ediyorum. Engin bilgi ve tecrübesinden yararlanmanın tam zamanı…”.

1990–cı ilin mayında Bakıya dönən Xalidə Əhmədova haqsızlıqla qarşılaşır. İlk növbədə o, televiziyada tutduğu vəzifəsindən azad edilir. İki il işsiz qalır. 1992–ci ilin yanvarında isə Naxçıvana gəlir, ümummilli liderimiz Heydər Əliyevlə görüşür. Türkiyədə olarkən Vətəni üçün etdiklərinin videolenti Naxçıvan Televiziyası ilə nümayıiş etdirilir. Bundan sonra isə dahi şəxsiyyətin köməyi ilə o, ailəsilə birlikdə Türkiyəyə işləməyə gedir. Bir il sonra, 1993–cü ildə Heydər Əliyevin 70 illik yubideyi münasibətilə yenidən Naxçıvanda onunla görüşür. Bu illərdə ulu öndərin Xalidə xanıma rəğbəti bir az da artmışdı və söhbətlərinin birində: “Xalidə xanım, sən Türkiyə–Azərbaycan arasında canlı körpüsən!”—demiş və təbii ki, bu sözlər də ona qol–qanad vermişdi.

Onu da deyək ki, budəfəki görüşə Xalidə xanım həyat yoldaşı ilə birgə gəlmiş və ulu öndər onların hər ikisini eyni hörmətlə qarşılamışdı. Məhz bu səmimi münasibətdən ruhlanaraq Davud müəllim: “İcazə versəniz, sizə yazdığım şeiri oxuyardım”,—deyir və razılıqdan sonra “Sən böyük oğlusan Azərbaycanın” adlı şeirini oxumağa başlayır:

Ey geniş ürəkli, ey ulu insan,

Ellər özü vermiş sənə şərəf, şan.

Ürəyə sığmayan kükrəyib, daşan,

Xalqının eşqilə isinir canın,

Sən böyük oğlusan Azərbaycanın.

Şeiri sonadək dinləyən ulu öndər isə: “Sən böyük oğlusan Azərbaycanın” ifadəsini ilk dəfə sizdən eşitdim”,—deyərək şeirə görə təşəkkürünü bildirir.

Heydər Əliyev Türkiyəyə səfərləri zamanı burada da Xalidə xanımı qəbul edib söhbətləşirdi. 2001–ci ildə isə Əhmədovlar ailəsi ulu öndərin məsləhəti ilə təkrar Bakıya qayıdır. Türkiyədən fərqli olaraq buradakı bürokratik əngəlləri aşmaq yenə də problemlər yaradır, lakin buna rəğmən Xalidə xanım ömür–gün yoldaşı Davud müəllimlə əl–ələ verib xalqına xidmət etməkdən bir an belə yorulub usanmır. Təsis etdiyi “Oğuz yurdu Azərbaycan” jurnalının səhifələrində ölkə həyatının bütün sahələrini əhatə edən yazılarda Vətənin uğurlarından, problemlərindən söz açır.

Siyasi fəaliyyətini bir an belə səngiməyən Xalidə xanım bu illərdə iki dəfə deputatlığa namizədliyini irəli sürüb, lakin qələbə qazana bilməyib. 2011–ci ildə isə Türkiyədə bəxtini sınayıb, lakin bu dəfə səsini Milliyyətçi Hərəkat Partiyasının namizədi, əslən azərbaycanlı olan Sinan Oğana verib. İndi Sinan Oğanın Millət Məclisində təmsil olunması ilə qürur duyur Xalidə Əhmədova.

Ötən illər bu prinsipial, qayğıkeş, sadə insanın yaşının üstünə yaş gətirsə də, səsinin ahəngini, tutumunu, dəyərini söndurə, soldura bilməyib. Kim bilir, bəlkə hələ gec deyil, tale üzünə bir daha güləcək, televiziya məkanında təcrübəli diktor kimi ona bir də ehtiyac duyulacaq. İnanıram ki, belə bir təklifi Xalidə xanım böyük məmnuniyyətlə qəbul edər, çünki özünə və səsinə güvənir.

Xalqına xidmət etməyi özünün ən böyük amalı sayan Xalidə xanıma biz də bu yolda uğurlar diləyirik.

Zümrüd QURBANQIZI

Respublika.-2013.-10 may.-S.21.