LAÇIN AZƏRBAYCANIN ƏZƏLİ VƏ ƏBƏDİ TORPAĞIDIR

Laçınlılar əmindir ki, dövlətimizin başçısı İlham Əliyevin qətiyyətli xarici siyasəti nəticəsində torpaqlarımız işğaldan azad olunacaqdır Zirvəsində qış, ətəyində bahar olan dağlar, yaylaqlar, zümrüd meşələri, sıldırım qayaları, buz bulaqları, min bir dərdin dərmanı olan havası, suyu, bir sözlə, zəngin təbiəti ilə məşhur olan Laçın Azərbaycan tarixində özünəməxsus yer tutmuşdur. Bu qədim yurd yerimiz işğal altında qalsa da, laçınlılar ağır və çətin həyat şəraiti ilə üzləşsələr də, xalqımızın ümummilli lideri Heydər Əliyevin yenidən hakimiyyətə qayıdışından sonra ulu öndərin ətrafında yumruq kimi birləşdilər. Sözün əsl mənasında onlar həmişə yüksək əzmkarlıq, dəyanət, qətiyyət, dövlətçiliyə sədaqət, vətənpərvərlik və yurdsevərlik nümayiş etdirmişlər.

Məlumat üçün qeyd edək ki, Laçın rayonu Azərbaycan Respublikasının cənub–qərbində yerləşir. Şimaldan Kəlbəcər rayonu, şərqdən Xocalı, Şuşa və Xocavənd rayonları, cənubdan Qubadlı rayonu, qərbdən isə Ermənistan Respublikası ilə həmsərhəddir. Ərazisi 1835 kvadratkilometrdir. Rayonda bir şəhər, bir qəsəbə, 125 kənd var.

Ərazisinin 75781 hektarı kənd təsərrüfatına yaralı idi. 33205 hektarını əsasən palıd, ardıc, cökə, vələş, fıstıq və s. qiymətli ağaclardan ibarət meşə zolağı, 72000 hektarını isə yaylaq sahələri, 1470 hektarını isə meyvə bağları təşkil etmişdir. Ərazi əsasən çay daşı, qum, gil, qrafit, dağ büllur, mərmər, civə, uran, kobalt, xrom, qızıl və dəmir yataqları kimi faydalı qazıntılar ilə zəngindir. Rayon ərazisində 200–ə yaxın tarixi, mədəniyyət və memarlıq abidələri, onlarca kurqan, qala tipli arxelogiya baxımından qiymətli olan abidələr və digər tikililər var idi.

Laçın təbii və nadir inci hesab olunan Turşsu, İstisu və digər mineral bulaqları ilə məşhur olub. Bu yerlərdə bitən kəklikotu, itburnu, qatırquyruğu, çobanyastığı, solmazçiçəyi, bağayarpağı, yemişan, baldırğan, qırxbuğum və digər saysız–hesabsız dərman bitkiləri min bir dərdə dərman olub. Dağlarda dağ keçisi, cüyür, qaban, ayı, bəbir, canavar, tülkü, dələ, dovşan və digər heyvanlar var idi. Başı göylərə dəyən dağların zirvəsində qartallar uçardı. Ta qədimdən Laçın heyvandarlıq, arıçılıq və tərəvəz məhsulları ilə xüsusilə seçilirdi. Laçın həm füsünkar təbiətinə, həm də strateji əhəmiyyətinə görə çox mühüm ərazidə yerləşirdi. Ermənistanla Dağlıq Qarabağ arasında ən qısa və əlverişli yol burdan keçirdi. Ona görə də ermənilər həmişə Laçını ələ keçirmək arzusunda olublar. 1992–ci ildən xain düşmən bu fürsəti əldən qaçırmadı. May ayının 18–də Laçını işğal edən ermənilər Gorus–Laçın–Xankəndi dəhlizinin açılmasına nail oldular. Düz iyirmi bir ildir ki, respublikamızın 59 şəhər və rayonuna səpələnmiş laçınlılar yurd həsrəti, vətən nisgili ilə yaşayırlar. Keçmiş qəhrəmanlıq tarixinə söykənən laçınlıları uzun illərdir ki, bu suallar düşündürür: Laçın nəyə görə müdafiə oluna bilmədi? 1905–1918–ci illərdə Laçın ermənilərə layiqli cavab vermiş və dağlar qoynunda qartal kimi məğrur dayanmışdır. Bəs 1992–ci ildə yurd yerlərimizi niyə qoruya bilmədik? Haqlı suallardır. Təbii ki, bu sualların cavabı hər kəsə aydındır.

Mərd oğullar diyarı olan Laçın 1992–ci ildə başı hakimiyyət davasına qarışan o vaxtkı Azərbaycan iqtidarının səhlənkarlığının qurbanı oldu. İşğal nəticəsində Laçın şəhərində, Qayğı qəsəbəsində və 125 kənddə olan 13.475 yaşayış evi, 48 sənaye, 63 kənd təsərrüfatı müəssisəsi, 217 mədəni–maarif, 101 məktəb, 142 səhiyyə, 460 ticarət şəbəkəsi itirilmişdir. Ümumilikdə rayona 7.1 milyard dollar həcmində ziyan dəymişdir. Rayonun 34 min hektar meşə massivi, 72 min hektar yaylaq sahəsi erməni tapdağı altında qalmışdır. Laçında 200–dən çox tarixi abidə erməni vandalizminin qurbanı olmuşdur.

Ermənistan–Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsində və Laçının müdafiəsində 328 nəfər şəhid, 225 nəfər əlil olmuş, 33 nəfər isə hər iki valideynini itirmişdir. İgidliyə və göstərdiyi şücaətə görə 5 nəfər Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür.

Qocaman tarix heç nəyi unutmur. Bu bir tarixi həqiqətdir. XX əsrin əvvəllərində Zəngəzur, İrəvan və Arazboyu ərazilərdə dəhşətli vəhşiliklər törədən erməni silahlı dəstələrinə həlledici və öldürcü zərbəni xalq qəhrəmanı Sultan bəyin rəhbərliyi altında Laçının igid övladları vurmuşlar. Zabux dərəsində erməni silahlı birləşmələrini mühasirəyə alaraq düşmənə sarsıdıcı zərbələr endirmişdir. Beləliklə də Qarabağda yaşayan Azərbaycan əhalisini gözləyən böyük bir təhlükə aradan qaldırılmışdır. Çox təəssüf ki, XX əsrin sonlarında Laçını qoruya bilmədik.

Müharibə dəhşətləri doğma yurd yerlərinin itirilməsi, igid oğulların şəhid olması, torpaqlarımızın işğala məruz qalması insanları ümidsizliyə, ruh düşgünlüyünə düçar etmiş, digər tərəfdən isə o vaxtkı rəhbərliyin günahı üzündən respublikada aclıq, səfalət hökm sürürdü. Bütün bu özbaşınalığa, hərc–mərcliyə, anarxiya və xaosa görə laçınlılar da sabaha olan ümidlərini itirmişdilər. Lakin 1993–cü ildə ulu öndər Heydər Əliyevin yenidən hakimiyyətə qayıdışı xalqımızın başının üstünü almış bütün bəlalara son qoydu. Ölkə parçalanma təhlükəsindən xilas oldu. Vətəndaş müharibəsinin qarşısı alındı. Qanunsuz silahlı dəstələr ləğv edildi. Cəbhə xəttində atəşkəs elan olundu. Ölkəmizdə ictimai–siyasi sabitlik bərqərar olmağa başladı. İtirilmiş ümidlər yenidən dirçəldi. Ölkədə güclü qayda–qanun yaradıldı. Ermənistanın hərbi təcavüzü nəticəsində məcburi köçkünə çevrilmiş insanlara diqqət və qayğı artırıldı.

Laçın camaatı yaxşı xatırlayır. Əhalinin böyük əksəriyyəti Ağcabədi rayonundakı Taxtakörpü ərazisindəki qış yataqlarında məskunlaşmışdılar. Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə Taxtakörpü ərazisində məskunlaşmış məcburi köçkünlər üçün 800 ton əvəzsiz buğda toxumu ayrıldı. Laçınlılar taxıl əkib–becərməyə başladılar. Qıtlığın qarşısı cəsarətlə alındı. Çox haqlı olaraq Laçın camaatı həmin buğda toxumunu həyat çörəyi adlandırır. Bu gün də rayon sakinləri həmin çətin, ağrılı–acılı günləri minnətdarlıqla, sonsuz hörmətlə xatırlayırlar. Çünki həmin günlərdə onlar ulu öndər Heydər Əliyevə ürəkdən inanır və sonsuz ümid bəsləyirdilər.

İndi 13 min nəfərdən çox rayon sakininin məskunlaşdığı Taxtakörpü ərazisində 3 min hektardan artıq sahədə taxıl əkilib. Laçın camaatı torpağa ürəkdən bağlanıb. Onların istehsal etdikləri bol məhsul ərazidə yaşayan insanlara artıqlaması ilə bəs edir. Eyni zamanda taxılçılıqla məşğul olan insanların maddi vəziyyəti durmadan yaxşılaşır. Taxtakörpü qəsəbəsi günbəgün dəyişir və inkişaf edir. Artıq burada bir çox sosial obyektlər inşa olunub. Təhsil, səhiyyə, mədəniyyət ocaqları istifadəyə verilib. Bundan başqa, 58 məcburi köçkün ailəsi üçün iki kiçik qəsəbədə salınıb.

Rayonun bütün icra strukturlarının fəaliyyət göstərdiyi Taxtakörpü qəsəbəsində son bir neçə il ərzində rayon icra hakimiyyəti, Yeni Azərbaycan Partiyasının Laçın rayon təşkilatı, Suvarma sistemləri idarəsi, 55 saylı Yol istismar idarəsi, 121 saylı Laçın Dairə Seçki Komissiyası, Rabitə Qovşağı üçün inzibati binalar inşa olunub. Həmçinin 350 yerlik mədəniyyət sarayı tikilmişdir. 256 nömrə tutumlu EATS quraşdırılaraq məcburi köçkünlərin istifadəsinə verilmişdir. Taxtakörpü ərazisindəki Hacılar, Ədəşəvi, Alxaslı, Qaraqışlaq və Malıbəy obalarında 4 nömrə tutumlu peyk–telefon stansiya quraşdırılmışdır. Bu obalarda icra nümayəndəliyinə, xəstəxana və məktəb binalarına telefon xətti çəkilmişdir.

Ötən ilin əvvəlində Laçın rayonunun əhalisi üçün əlamətdar və yaddaqalan bir hadisə baş verdi. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin dəstəyi ilə Laçın şəhərinin 85 illik yubileyi dövlət səviyyəsində qeyd olundu. Prezident öz ad gününü Taxtakörpüdə laçınlılarla birlikdə qeyd etdi. Həm yubiley tədbirində, həm də ad günündə qətiyyətlə bildirildi ki, Laçın Azərbaycanın əzəli və əbədi torpağıdır. Bu qədim yurd yerimiz hər bir azərbaycanlının qəlbində yaşayır. Hər bir laçınlının ürəyində qəti bir inam vardır ki, igid və cəsur övladlar yetirmiş, Azərbaycan elminə, mədəniyyətinə görkəmli insanlar bəxş etmiş Laçın və eləcə də digər işğal altında qalan torpaqlarımız dövlətimizin başcısı İlham Əliyevin həyata keçirdiyi uğurlu xarici siyasət nəticəsində tezliklə işğaldan azad olunacaqdır.

Bugünlərdə Taxtakörpü qəsəbəsində rayon ictimaiyyətinin nümayəndələrinin, şəhid ailələri və Qarabağ əlillərinin iştirakı ilə Laçın rayonunun işğal olunmasının 21–ci ili kədər və ümidlə anılmışdır.

Anma mərasimində dönə–dönə qeyd olundu ki, laçınlılar həmişə dövlətimizin, möhtərəm Prezidentimizin qayğısını, diqqətini, doğma münasibətini yaxından hiss edirlər. Vaxtilə susuz səhralara çevrilmiş yerlərdə indi abad və yaraşıqlı qəsəbələr salınır. İnsanların rahat yaşaması üçün müasir ifrastruktur yaradılır. Yeni iş yerləri açılır. Laçınlılar öz adət–ənənələrini qətiyyətlə, böyük ruh yüksəkliyi ilə yaşadırlar. Rayon əhalisinin məskunlaşdığı 84 obada yeni qəsəbələr, eləcə də respublikamızın rayon və şəhərlərində məskunlaşmış məcburi köçkünlərə mütəmadi görüşlər keçirilir.

Şəhid atası Əsgər Məmmədov söhbət zamanı dedi: Biz həmişə dövlətimizin, möhtərəm Prezidentimizin qayğısını, diqqətini, doğma münasibətini yaxından hiss etmişik. Dövlətimizin başcısı dəfələrlə bəyan etmişdir ki, Azərbaycan öz ərazi bütövlüyünü nəyin bahasına olursa–olsun təmin edəcək, uzun illərdən bəri yurdsuzluq həsrəti ilə yaşayan insanlar öz doğma torpaqlarına qayıdacaqlar. Hamımız yaxşı bilirik ki, torpaqlarımızın işğalçılardan azad edilməsi üçün Ali Baş Komandan siyasi manevrlər edir, bütün səy və bacarığını bu ağrılı problemin sülh yolu ilə həll edilməsinə yönəldib. Bütün görüşlərində beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətini Qarabağ probleminə yönəldən möhtərəm Prezidentimiz xalqımızın qəti və dönməz mövqeyini ortaya qoyub. Yaxşı bilirik ki, xalqımızın sarsılmaz inamını heç nə dəyişə bilməz.

Laçınlılar möhtərəm Prezidentimizin hər bir çağırışına həmişə hazırdırlar.

Lazım gəlsə, bütün laçınlılar silaha sarılaraq torpağımızın işğalçılardan azad edilməsi üçün döyüşə atılacaqlar. Heç kəs unutmasın ki, Laçın Azərbaycanın əzəli və əbədi torpağıdır.

Salman Alıoğlu

Respublika.-2013.-18 may.-S.6.