Kənd təsərrüfatı məhsullarının keyfiyyətinə nəzarət gücləndirilir

Respublika Nəzarət-Toksikologiya Laboratoriyası Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin 23.02.1974-cü il tarixli 33 saylı əmri ilə yaradılmışdır.

RNTL Azərbaycan Respublikası Prezidentinin “Aqrar bölmədə idarəetmənin təkmilləşdirilməsi tədbirləri haqqında” 2004-cü il 23 oktyabr tarixli 467 nömrəli sərəncamına uygun yaradılmış Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi yanında Dövlət Fitosanitar Nəzarəti Xidmətinin strukturuna daxildir.

Laboratoriyanın vəzifələri respublikaya gətirilən və ölkədə istehsal olunan bitki mühafizəsi vasitələrinin keyfiyyət göstəricilərini və kənd təsərrüfatı, qida və şərabçılıq məhsullarında, yemlərdə, torpaqda, suda, ətraf mühit obyektlərində, pestisidlərin, nitratın, nitritin və digər zəhərli maddələrin qalıq miqdarını təyin etməkdir. Həmçinin dərmanlanmış toxum və çiyidin faizlə miqdarını təyin etmək, işçi məhlulların, pestisidlə dərmanlanmış əkin və səpin materiallarının keyfiyyətini yoxlamaq və müəyyənləşdirilmiş neqativ halların nəticələri barədə aidi orqanlara məlumat vermək; pestisidlərin keyfiyyət analizlərini müvafiq dövlət standartlarına və texniki şərtə görə, bitkiçilik məhsullarında qalıq miqdarını isə xüsusi metodikalar üzrə aparmaq, qanunvericilikdə müəyyən olunmuş qaydada bitki və bitkiçilik məhsullarının saxlanması, dövriyyədən çıxarılması, zərərsizləşdirilməsi və ya məhv edilməsi üçün rəy verməkdir.

Dövlət qeydiyyatından keçməmiş, vaxtı keçmiş, istifadəsi qadağan edilmiş pestisidlərin satışı və istifadəsi aşkar olunduğu zaman neqativ hallar barədə aidi orqanlara məlumat vermək, istifadəyə yararsız və istifadəsi qadağan olunmuş pestisidlərin, aqrokimyəvi maddələrin bioloji preparatların və digər birləşmələrin, həmçinin istifadə olunmuş qabların mövcudluğunu yerində müəyyənləşdirmək və zərərsizləşdirmək üçün Azərbaycan Respublikası Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin, Səhiyyə Nazirliyinin, Fövqəladə Hallar Nazirliyinin və başqa aidi təşkilatların iştirakı ilə yaradılmış inventarlaşdırma komissiyasında iştirak etmək də bizim vəzifələrimizə daxildir.

Laboratoriyaya daxil olmuş nümunələr xüsusi jurnalda müəyyən edilmiş formada qeydiyyata alınır. Nümunələrin laboratoriyaya daxil olduğu andan etibarən 4 gün müddətində analizlərin nəticələrinə rəy verilir. Rəy 2 nüsxədə tərtib edilir, bir nüsxə sifarişçiyə verilir, digər nüsxə isə laboratoriyada saxlanılır. Tərkibində nitrat və pestisidlərin qalıq miqdarı normadan artıq olan məhsullara rəy verməklə bərabər, məhsullarda toksiki maddələrin qalıq miqdarının təhlükəsiz həddə qədər azaldılması və təkrar təhlili üçün nümunələrin yenidən laboratoriyaya təqdimedilmə vaxtı göstərilir. Yüksək toksiki-ekoloji təhlükəli preparatlarla iş müddəti yeddi saatdan artıq olmamaqla, işləməyə sağlamlığı barədə tibbi arayışı olan şəxslər buraxılır.

Respublika Nəzarət-Toksikologiya Laboratoriyasının məhsulun keyfiyyətinə nəzarət üzrə dövlətlərarası və digər normativ sənədlərə uygun respublikaya gətirilən və istifadə olunan bitki mühafizə vasitələrinin keyfiyyət göstəricilərinin yoxlanılması həyata keçirilir.

Pestisidlərin keyfiyyət analizi müvafiq DST və TŞ-yə görə aparılır, bitkiçilik məhsullarında qalıq miqdarı isə xüsüsi metodikalar üzrə təyin edilir.

Respublikaya gətirilən yeni bitki mühafizəsi vasitələrinin sınaq və qeydiyyata alınması üçün laboratoriya tərəfindən pestisidlərin keyfiyyəti analiz edilir, firma, şirkət, hüquqi və fiziki şəxslərə müvafiq toksikoloji rəy verilir.

2008-2014-cü illərdə Respublika Nəzarət Toksikologiya Laboratoriyasına qabaqcıl, inkişaf etmiş xarici dövlətlərin istehsalı olan müasir cihaz və avadanlıqlar alınmışdır.

Respublika Nəzarət Toksikologiya Laboratoriyasında vaxtı keçmiş pestisidlərin təsiredici maddəsinin miqdarı təyin edildikdən sonra, həmin pestisiddən istifadə olunub-olunmaması barədə fermer və sahibkarlara məlumat verilir, onlardan hektara düşən norma miqdarında istifadə edilməsi məsləhət görülür. Əgər təsiredici maddənin miqdarı normativ sənəddə nəzərdə tutulandan aşağı olarsa, onda müvafiq pestisidin istifadəsi qadağan edilir, verilən laboratoriya rəyi əsasında həmin pestisid müsadirə olunaraq Abşeron rayonunun Cəngi qəsəbəsində yerləşən pestisid qəbiristanlığındakı yeraltı bunkerlərdə basdırılır və gün ərzində həmin qəbiristanlıq qorunur.

Mütəxəssislərin təkmilləşdirilməsi məqsədilə seminar kursları və treninqlər təşkil etmək üçün elmi-metodik tədris siniflərinin təşkili və onların müasir avadanlıqlarla təminatı zəruridir.

Respublika Nəzarət-Toksikologiya Laboratoriyasının İSO / İES 17025 tələblərinə uyğun akkreditasiyası üçün sanitar gigiyenik norma və standartlara cavab verən laboratoriya binası tikilməli, müasir avadanlıq və cihazlarla təmin edilməli, eyni zamanda mütəxəssisləri xarici ölkələrdə təkmilləşdirilmə kurslarına göndərilməli, seminar və treninqlər keçirilməsi yolu ilə təkmilləşdirilməlidir.

Toksikologiya laboratoriyasının əsaslı inkişafı üçün investisiyaların cəlb olunması üzrə prioritet sahələr aşağıdakılardır:

- Beynəlxalq standartlara uyğun laboratoriya binasının tikilməsi;

- Laboratoriyanın İSO/İEC17025 tələblərinə uyğun olaraq beynəlxalq akkreditasiyadan keçməsi üçün tələb olunan sənədlərin alınıb Azərbaycan dilinə tərcümə edilməsi, seminarlar və treninqlərin keçirilməsi;

- İSO/İEC17025 tələblərinə uyğun laboratoriyanın beynəlxalq akkreditasiyadan keçməsi üçün zəruri olan avadanlıqların alınması;

- Laboratoriyanın təcrübəliliyinin yoxlanılması üzrə Beynəlxalq Layihələrdə (PTS) iştirak etmək.

Toksikologiya eksperizası sahəsində milli standartların hazırlanması, Respublika Nəzarət-Toksikologiya Laboratoriyasının regional referent laboratoriyalarının yaradılması, laboratoriyanın beynəlxalq standartlara uyğun avadanlıqlarla təchiz edilməsi üçün əlavə məsləhət və zəruri xidmətlərin göstərilməsi də bizim qarşıda duran vəzifələrdəndir.

Fitosanitar nəzarəti sahəsində aparılan analiz və ekspertizaların operativliyini, obyektivliyini və səmərəliliyini yüksəltmək məqsədilə mobil səyyar avtolaboratoriyaların və digər texniki vasitələrin alınması, mütəxəssislərin təkmilləşdirilməsi məqsədilə müvafiq sahə üzrə seminar kursları və treninqlər təşkil etmək, toksikoloji analizlərin aparılması və müayinəsi üçün yeni metodların işlənib hazırlanması və mövcud olanların təkmilləşdirilməsi və toksikoloji analizlərin təyin olunması üzrə respublika və regional əhəmiyyətli texnoloji reqlamentlərin, layihələrin, proqramların hazırlanması və həyata keçirilməsi bizim üçün önəm daşıyır.

Ötən il kollektivimiz bu istiqamətdə uğurla çalışmışlar. Belə ki, 2013-cü ildə respublikaya idxal və ixrac olunan bütün kənd təsərrüfatı məhsullarında, o cümlədən meyvə, tərəvəz, mürəbbələr, kompotlar, şirələrdə 5456 nitrat nümunəsi, 2920 pestisid qalığı nümunəsi, bundan əlavə isə bioloji preparatlarda, aqrokimyəvi maddələrdə 1100 ədəd, pestisidlərdə 346 ədəd nümunə analiz edilmişdir.

Bu ilin ilk yarımilliyində də kollektivimiz səylə işləmişdir. Belə ki, 2014-cü ilin yarımilliyində respublikaya idxal və ixrac olunan bütün kənd təsərrüfatı məhsullarında, o cümlədən meyvə, tərəvəz, mürəbbələr, kompotlar, şirələrdə 1181 nitrat nümunəsi, 1563 pestisid qalığı nümunəsi, bundan əlavə isə bioloji preparatlar və aqrokimyəvi maddələrdə 707 ədəd, pestisidlərdə 210 ədəd nümunə analiz edilmişdir.

Kənd təsərrüfatı nazirinin müvafiq əmrinə əsasən yarmarkalarda satılan hər bir məhsulun tərkibi laborator yoxlamalardan keçirilir. Biz yoxlamalar keçirir, burda ərzaq təhlükəsizliyi baxımından onların tərkibini öyrənirik, normada nəzərdə tutulan miqdardan artıq qalıq təyin olunduqda, onların yarmarkalarda satışı dayandırılır və yığışdırılır.

Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin rəhbərliyi laboratoriyalarımızın maddi-texniki bazasının gücləndirilməsini həmişə diqqət mərkəzində saxlayır və hər cür qayğı göstərir. Belə ki, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 14 aprel 2009-cu il tarixli 80 nömrəli fərmanı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikası regionlarının 2009-2013-cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı” üzrə 2013-cü ildə Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi yanında Dövlət Fitosanitar Nəzarəti Xidmətinin maddi-texniki bazasının gücləndirilməsi üçün nəzərdə tutulmuş 8 regionda Nəzarət-Toksikologiya və Ekspertiza Laboratoriya inşasından artıq ikisi (Şirvan və Yevlax şəhərləri) tikilmiş və istifadəyə verilmişdir. Həmin laboratoriyanın Xaçmazda da tikintisinə başlanmış və işlər davam edir.

Texniki təminatın gücləndirilməsindən danışarkən qeyd etmək lazımdır ki, bizə verilmiş müasir maşınlar - səyyar laboratoriyalar hesabına ölkənin istənilən yerində (hətta sahələrdə, tarlalarda belə) analizlər aparmaq mümkündür.

Bu diqqət və qayğıdan bəhrələnən kollektivimiz bundan sonra da üzərinə düşən vəzifələri ləyaqətlə yerinə yetirməyə çalışacaqdır.

Yaqub İBRAHİMOV,

Respublika Nəzarət-Toksikologiya Laboratoriyasının müdiri,

kimya elmləri namizədi.

Respublika.-2014.- 23 avqust.- S.5.